Ουάελ Σόκι: ένας διεθνούς εμβέλειας εικαστικός καλλιτέχνης της Αιγύπτου σε πραγματικές και φανταστικές ιστορίες και αφηγήσεις του Αραβικού κόσμου ή πώς ένας καλλιτέχνης μπορεί να αναδιατυπώσει το αφήγημα της Δύσης για τον Αραβικό κόσμο.
Η μουσική παράσταση The Song of Roland: The Arabic Version στη Στέγη (διεθνής συμπαραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση) και η τριλογία ταινιών του The Cabaret Crusades στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) αποδεικνύουν πώς ο Σόκι χρησιμοποιώντας ποικίλα μέσα –ταινίες, σχέδιο, φωτογραφία και περφόρμανς–, διερευνά και αναλύει τις πραγματικές και φανταστικές ιστορίες και αφηγήσεις του Αραβικού κόσμου. Είτε κάνει περφόρμανς διδάσκοντας παιδιά Βεδουίνων στην έρημο, είτε οργανώνει μια συναυλία heavy metal σε ένα απομονωμένο χωριό, ο Σόκι βάζει τον σύγχρονο Δυτικό πολιτισμό στο πλαίσιο ενός νέου βλέμματος, μέσα από το φακό της ιστορικής παράδοσης – αλλά και το αντίστροφο.
Οι πολυεπίπεδες επαναφηγήσεις του παροτρύνουν τους θεατές να ασχοληθούν με τα θέματα της αλήθειας, του μύθου και των στερεοτύπων. Ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του ένα είδος «μεταφραστή σε φόρμες» παραδειγμάτων μιας πολιτιστικής μετάβασης που συμβαίνει στον κόσμο. Το μέχρι τώρα έργο του Ουάελ Σόκι έχει προκύψει από μεγάλες περιόδους εξαντλητικής και εις βάθος έρευνας. Περιστρέφεται γύρω από τα ζητήματα των εθνικών, θρησκευτικών και καλλιτεχνικών ταυτοτήτων, ενώ χρησιμοποιεί ως μέσα το φιλμ, την περφόρμανς και την αφήγηση.
Ο Ουάελ Σόκι γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου και σπούδασε καλές τέχνες, ενώ συνέχισε για μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια (ΗΠΑ). Ζει και εργάζεται στην Αλεξάνδρεια, ενώ έχει ιδρύσει και ένα πρόγραμμα για νέους καλλιτέχνες, το MASS Alexandria. Έχει συμμετάσχει σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις, όπως οι Μπιενάλε της Βενετίας και της Κωνσταντινούπολης και η Ντοκουμέντα, και έχει κάνει προσωπικές εκθέσεις σε μεγάλα μουσεία και κέντρα τέχνης σε όλο τον κόσμο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Επιμέλεια αφιερώματος: Κάτια Αρφαρά
Αναλυτικά:
– The Song of Roland: The Arabic Version
28 – 30 Δεκεμβρίου 2017 | ΣΤΕΓΗ, ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ | 20:30
Εισιτήρια από 7 έως 25 €
Χρώματα, μουσική, τραγούδι: ένα μεγάλο, πολιτικό παραμύθι για την Ανατολή και τη Δύση μέσα από το βλέμμα ενός από τους πιο σημαντικούς εικαστικούς καλλιτέχνες της Αιγύπτου.
Μέσα σε ένα υπέροχο σκηνικό, σαν μια μεγεθυμένη τεράστια μινιατούρα από εκατοντάδες ψηφίδες που συνθέτουν τους χάρτες του Χαλεπιού, της Βαγδάτης και της Κωνσταντινούπολης, Άραβες μουσικοί και τραγουδιστές αφηγούνται στη δική τους γλώσσα το Άσμα του Ρολάνδου, ένα μεσαιωνικό γαλλικό έπος του 11ου αιώνα. Το θέμα του μεσαιωνικού ποιήματος, μια μάχη ανάμεσα στους Χριστιανούς και τους Σαρακηνούς, δίνει την ευκαιρία στον Ουάελ Σόκι, ανασυνθέτοντάς το, να σχολιάσει το στερεοτυπικό βλέμμα της Δύσης στην Ανατολή και να το ανατρέψει.
Μια μεγάλη ομάδα παραδοσιακών μουσικών από τις Αραβικές χώρες, μαζί με τέσσερις ξεχωριστούς τραγουδιστές, αφηγούνται το έπος τραγουδώντας το με το στυλ του φιτζερί, της μουσικής των αλιέων μαργαριταριών – στοιχείο ενός πολιτισμού που σιγά σιγά εξαφανίζεται. Τα κοστούμια, τα όργανα και το μουσικό ιδίωμα της παράστασης μας ταξιδεύουν σε αυτόν τον κόσμο όπου, προτού ανακαλυφθούν τα κοιτάσματα πετρελαίου στις Αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου, οι άνθρωποι ζούσαν από το εμπόριο μαργαριταριών και τραγουδούσαν σε αυτό το ιδίωμα.
Σε αυτή την παράσταση, ο Σόκι με την ανατρεπτική και πολιτικά ανορθόδοξη θέση του, δίνει ιστορικό βάθος στην ισλαμοφοβία και τον εξτρεμισμό και των δύο πλευρών και καταφέρνει να δημιουργήσει ένα βαθιά πολιτικό έργο με τη μορφή ενός ελκυστικού παραμυθιού. Αναμειγνύοντας τον μύθο, την ιστορία και τη λογοτεχνία, υπεριπτάμενος ανάμεσα στους πολιτισμούς και τις τεχνικές και οδηγώντας το βλέμμα και το αυτί μας στα βάθη του χρόνου, ο Ουάελ Σόκι συνθέτει μια παράσταση-έπος για τα πολλά πρόσωπα της αλήθειας που αχνοφαίνονται πίσω από τα πέπλα των αφηγημάτων της Δύσης και της Ανατολής.
Συντελεστές
Σύλληψη, Σκηνοθεσία & Σκηνογραφία: Wael Shawky
Καλλιτεχνικός Βοηθός: Giorgio Benotto
Βοηθός Σκηνοθέτη: Hashem Alalawi
Ήχος & Βίντεο: Kay Engert
Με τους: Juma Yousif Jumaja Almukaini Aljneibi, Abdulla Lashkarieid Mohammad, Fahed Omar Abdulla Heba Marzouq, Aman Khamis Juma Aashir Almarashda, Matar Jasim Malalla Binnabhan AlMarzooqi, Mohamed Ali Khamis Alashar Almarshada, Anwar Ali Jasim Ahmed, Khaled Ali Mohamed Aljaffal, Yusuf Khamis Sbait Mubarak Alfarsi, Ali Husain Ahmed Husain Altamimi, Shawqi Abdulla Sabt Saud, Saad Ahmed Mohamed Aljaffal, Khaled Saad Salem Rashed, Ahmed Saleh Mohamed Alshabaan, Ahmed Abdulla Juma Farhan, Idrees Rabeea Idreses Bakheet, Ismaeel Mohamed Mesfer Saad, Faraj Mohamed Mesfer Saad, Yaqoob Ali Mohamed Bujaffal, Isa Ali Mohamed Aljaffal, Mohamed Anwar Ali Jasim Ahmed
Μετάφραση στα ελληνικά: Βασίλης Δουβίτσας
Τεχνική Διεύθυνση & Σχεδιασμός Φωτισμών: Sergio Pessanha
Διεύθυνση Καλλιτεχνικής Παραγωγής: Stefan Scheuermann, Henning Mues
Διεύθυνση Τεχνικής Παραγωγής: Kampnagel Hamburg
Μια παραγωγή του Kampnagel (Αμβούργο)
Μια συμπαραγωγή με το Theater der Welt 2017 (Γερμανία), το Sharjah Art Foundation (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), το Holland Festival (Άμστερνταμ), τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Theaterspektakel (Ζυρίχη)
Χρηματοδοτήθηκε από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για την Εκπαίδευση των Πολιτών, με υποστήριξη για τις πρόβες στο Μπαχρέιν των Αρχών του Μπαχρέιν για τον Πολιτισμό και τις Αρχαιότητες.
Με την υποστήριξη των: Bahrain Authority for Culture and Antiquities (Μπαχρέιν), Bundeszentrale für politische Bildung (Γερμανία)
Διαβάστε περισσότερα
Για τις ανάγκες του έργου, ο Ουάελ Σόκι μετάφρασε από τα γαλλικά το Άσμα του Ρολάνδου και το επένδυσε με τη μουσική fidjeri. Αυτό το μουσικό ιδίωμα, που τραγουδούσαν οι αλιείς μαργαριταριών στις χώρες του Περσικού Κόλπου, αποτελείται από τις μελωδίες Haddadi, Adsani και Bahari. Πρόκειται για παράδοση τουλάχιστον 800 ετών, που τείνει να εξαφανιστεί. Κανείς δεν γνωρίζει από πού προέρχεται, υπάρχουν όμως στοιχεία που τη συνδέουν με τις αφρικανικές παραδόσεις και, ενδεχομένως, με το εμπόριο σκλάβων από την Αφρική. Οι τραγουδιστές fidjeri είναι γνωστοί για τα εκφραστικά σόλο τους και για τις παραστάσεις τους με καλέσματα και ανταπαντήσεις ανάμεσα στους τραγουδιστές και το Χορό (χορωδία). Τα τραγούδια συνήθως συνοδεύονται από κρουστά και χορογραφίες που εμπνέονται από τη ναυτική ζωή.
Όλες οι πρόβες για την παράσταση έγιναν στη Σάρζα και στο Μπαχρέιν και οι μουσικοί που παίζουν κρουστά και τραγουδούν είναι όλοι από το Μπαχρέιν και το Κουβέιτ. Ο καλλιτέχνης συνεργάστηκε με ειδικούς για να ανακατασκευάσει παραδοσιακές ενδυμασίες από λινό και μετάξι που ενσωματώνουν και στοιχεία άλλων πολιτισμικών παραδόσεων, όπως των sherwal και jalabiya.
Η Στέγη είναι συμπαραγωγός της παράστασης, μαζί με το Kampnagel του Αμβούργου, το Theater der Welt Festival 2017 (το σημαντικότερο φεστιβάλ της Γερμανίας που πραγματοποιείται κάθε 4 χρόνια σε άλλη πόλη), το Sharjah Art Foundation, το Holland Festival και το Theaterspektakel της Ζυρίχης.
Το Άσμα του Ρολάνδου (La Chanson de Roland), είναι ένα γαλλικό έπος αγνώστου δημιουργού, που γράφτηκε στα τέλη του 11ου αιώνα. Θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα της μεσαιωνικής λογοτεχνίας και πηγή έμπνευσης για τα μετέπειτα έργα της ιπποτικής λογοτεχνίας. Αποτελείται από 4.002 δεκασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και περιστρέφεται γύρω από τη μάχη του Ρονσιβάλ (778), η οποία, ενώ στην πραγματικότητα ήταν μια αψιμαχία της οπισθοφυλακής του στρατού του Καρλομάγνου, βασιλιά των Φράγκων (768-814) και αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (800-814), με Βάσκους, στο έργο παρουσιάζεται ως επική σύγκρουση της οπισθοφυλακής των Φράγκων με υπεράριθμους Σαρακηνούς (οι οποίοι ήταν ήδη μουσουλμάνοι). Σύμφωνα με το έργο, ο Ρολάνδος ήταν ανιψιός του Καρλομάγνου και διοικητής της Βρετάνης και μετείχε στην εκστρατεία του τελευταίου στην Ισπανία κατά των Σαρακηνών.
ΠΑΡΑΛΛΗΛH ΔΡΑΣH
Παρασκευή 29 Δεκεμβρίου
Μετά την παράσταση, συζήτηση του κοινού με τον Wael Shawky
Συντονισμός: Κάτια Αρφαρά
– The Cabaret Crusades
28 – 30 Δεκεμβρίου 2017 | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) (Λεωφ. Καλλιρρόης & Αμβρ. Φραντζή)
Είσοδος ελεύθερη, με σειρά προτεραιότητας
Οι ταινίες προβάλλονται μόνο με αγγλικούς υπότιτλους
Αναμειγνύοντας την αλήθεια με τη μυθοπλασία, τον παιδικό ενθουσιασμό με το πνευματικό δόγμα, ο Wael Shawky αναπαριστά με μαριονέτες τις επικές μεσαιωνικές συγκρούσεις Μουσουλμάνων και Χριστιανών στην τριλογία ταινιών του “Cabaret Crusades“.
H συνεργασία της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση και του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) ξεκίνησε την προηγούμενη χρονιά με το In Plain Site της Trisha Brown που παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2016 στο πλαίσιο του Dancing Athens. Οι προβολές της σειράς The Cabaret Crusades του σημαντικού εικαστικού καλλιτέχνη Ουάελ Σόκι αποτελούν το ιδανικό πλαίσιο για τη συνέχιση της συνεργασίας μεταξύ των δύο ιδρυμάτων.
Έτσι, παράλληλα με την παραγωγή The Song of Roland: The Arabic Version που παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, προβάλλεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) η τριλογία του Ουάελ Σόκι, The Cabaret Crusades: The Horror Show Files (2010), The Path to Cairo (2012) και The Secrets of Karbala (2015).
Η τριλογία, αναμειγνύοντας την αλήθεια με τη μυθοπλασία, τον παιδικό ενθουσιασμό με το πνευματικό δόγμα, αναπαραστά με μαριονέτες επικές μεσαιωνικές συγκρούσεις Μουσουλμάνων και Χριστιανών, εξιστορεί τις Σταυροφορίες από μια αραβική ματιά, με αρχική έμπνευση το βιβλίο του Αμίν Μααλούφ, Οι Σταυροφορίες από τη σκοπιά των Αράβων. Οι τρεις ταινίες εκλαμβάνονται ως ένα ενιαίο, μνημειώδες έργο, αν και η καθεμία έχει τη δική της, ιδιαίτερη αισθητική, ομιλία, μουσική και σκηνογραφία. Τα δύο πρώτα έργα της τριλογίας παρουσιάστηκαν στη διεθνή έκθεση Ντοκουμέντα 13, ενώ το τρίτο σε έκθεση στο ΜοΜΑ PS1 και στη διεθνή έκθεση ArtBasel.
Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Sfeir-Semler Gallery, Αμβούργο και Βηρυτός | © Wael Shawky,
Σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πέμπτη 28 Δεκεμβρίου | 18:00
The Cabaret Crusades: The Horror Show File (HD video, έγχρωμη, με ήχο, 31’49”)
The Cabaret Crusades: The Path to Cairo (HD video, έγχρωμη, με ήχο, 58′)
Παρασκευή 29 Δεκεμβρίου | 17:00
The Cabaret Crusades: The Secrets of Karbala (HD video, έγχρωμη, με ήχο, 120′)
Σάββατο 30 Δεκεμβρίου | 16:00 (όλη η τριλογία)
The Cabaret Crusades: The Horror Show File (HD video, έγχρωμη, με ήχο, 31’49”)
The Cabaret Crusades: The Path to Cairo (HD video, έγχρωμη, με ήχο, 58′)
The Cabaret Crusades: The Secrets of Karbala (HD video, έγχρωμη, με ήχο, 120′)
Διαβάστε περισσότερα
– The Cabaret Crusades: The Horror Show File
Το The Cabaret Crusades: The Horror Show File συνεισφέρει μια άποψη πάνω στην ιστορία των Σταυροφοριών, ανιχνεύοντας γεγονότα που ξετυλίχθηκαν σε μια περίοδο τεσσάρων ετών (1096-1099) και διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στις επερχόμενες ιστορικές εξελίξεις, επηρεάζοντας συθέμελα τον Αραβικό κόσμο και τις σχέσεις του με τη Δύση.
Με πηγή έμπνευσης το βιβλίο του Amin Maalouf, Οι Σταυροφορίες από τη σκοπιά των Αράβων, η ταινία αποτελεί μια μετάφραση των αιτίων και των αποτελεσμάτων που είχαν εκείνες οι στρατιωτικές εκστρατείες, με την ευλογία της Εκκλησίας, παίρνοντας τη μορφή εικόνων βασισμένων σε μια ανακατασκευή των γεγονότων ιδωμένη μέσα από τα μάτια όσων κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την εισβολή. Παρέχει μια ακριβή περιγραφή των τόπων στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, που αποτέλεσαν το σκηνικό για τις πρώτες Σταυροφορίες. Για να ζωντανέψει αυτά τα επεισόδια, η παραγωγή χρησιμοποιεί τις εξαιρετικά εκφραστικές μαριονέτες 200 ετών από τη συλλογή Lupi στο Τορίνο.
Αυτό το στολίδι της τοπικής παράδοσης του Πεδεμοντίου ταιριάζει απόλυτα σε μια σύγχρονη και διεθνή επανερμηνεία των γεγονότων. Οι μαριονέτες κινούνται από σαφώς ορατά νήματα και φορούν τα κοστούμια των χαρακτήρων που ήταν παρόντες στα χριστιανικά στρατεύματα της Ευρώπης και στα μουσουλμανικά στρατεύματα, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων. Μολονότι το θέμα είναι βασισμένο σε ιστορικά τεκμήρια και γεγονότα, αυτό που αναδύεται είναι μια υπερρεαλιστική και μυθική ατμόσφαιρα που αναμειγνύει το δράμα με τον κυνισμό, αφηγούμενη μια ιστορία μακρινών γεγονότων που δεν θα μπορούσαν να είναι πιο επίκαιρα σήμερα.
Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Sfeir-Semler Gallery, Αμβούργο και Βηρυτός | © Wael Shawky, παραγωγή του Theater der Welt, Έσσεν, σε συνεργασία με το Cittadellarte – Fondazione Pistoletto, Μπιέλα
– The Cabaret Crusades: The Path to Cairo
Το The Cabaret Crusades: The Path to Cairo είναι μια 58λεπτη μουσική ταινία όπου το σενάριο –βασισμένο σε κείμενα του Αμίν Μααλούφ– μετατρέπεται σε στίχους και τραγουδιέται από παιδική χορωδία. Η μουσική σύνθεση είναι βασισμένη στην παραδοσιακή μουσική των αλιέων μαργαριταριών του Μπαχρέιν. Τα γυρίσματα έχουν γίνει στη Λευκή Έρημο (Δυτική Έρημος, Αίγυπτος) και στη Μασσαλία, χρησιμοποιώντας ειδικά ραμμένες μαριονέτες, χειροποίητες και κατασκευασμένες με ακρίβεια από γυαλί και κεραμικά με χειροποίητα κοστούμια από δαντέλα, βαμβάκι, βελούδο και μετάξι.
Το The Cabaret Crusades: The Path to Cairo είναι μια μυθική ερμηνεία των στρατιωτικών εκστρατειών της Χριστιανικής Δύσης στην Ιερουσαλήμ και τους Αγίους Τόπους, που έγιναν με τις ευλογίες της Εκκλησίας. Η υπόθεση είναι βασισμένη στα χρονικά της περιόδου μεταξύ της Α΄ και της Β΄ Σταυροφορίας (1099-1149) και φωτίζει τα κύρια ιστορικά πρόσωπα της σύγκρουσης, όπως τον ηγεμόνα Νουρεντίν (Nur ad-Din Zangi), τον σουλτάνο Μουσέντ Α΄ (Rukn al-Din Mesud), τον σουλτάνο Κιλίτζ Αρσλάν Α΄ (Kilij Arslan), τον βασιλιά Ζίγκουρντ Α΄ της Νορβηγίας, τον θεολόγο Βερνάρδο του Κλερβό, τον βασιλιά Λουδοβίκο Ζ΄ της Γαλλίας, τον βασιλιά Κόνραντ Γ΄ της Γερμανίας, τον Κόμη Ραϊμόνδο Βερεγκάριο της Βαρκελώνης, τον Πάπα Ευγένιο Γ΄, τον επίσκοπο Αλβέρτο της Πομερανίας, τον Κόμη Γουλιέλμο Β΄ της Νεβέρ και τον Δούκα Ράτιμπορ Α΄ της Πομερανίας.
Η ταινία εξετάζει την ιστορική περίοδο κατά την οποία σημειώθηκε μετάβαση της πολιτικής εξουσίας σε πολλές διαφορετικές πόλεις της Μέσης Ανατολής, για να καταλήξει στο Κάιρο, με το τέλος της Β΄ Σταυροφορίας.
Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Sfeir-Semler Gallery, Αμβούργο και Βηρυτός | © Wael Shawky, παραγωγή της Alcime, Festival International du Film d’Aubagne
– The Cabaret Crusades: The Secrets of Karbala
Το The Cabaret Crusades: The Secrets of Karbala είναι το τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας για τις Σταυροφορίες του Ουάελ Σόκι. Το τρίτο μέρος, με τον υπότιτλο Τα μυστικά της Καρμπάλα, είναι μια μείξη παραδοσιακής αραβικής μουσικής (φιτζίρι από τους αλιείς μαργαριταριών του Περσικού Κόλπου, ινσάντ από τους Σούφι της Αιγύπτου, ραντούντ από τους σιϊτες του Ιράκ) και ηλεκτρονικής μουσικής. Η υπόθεση πηγαίνει μπρος-πίσω στην πορεία του χρόνου, από τον 7ο έως τον 12ο αιώνα. Η ταινία ξεκινά με την ιστορία του Νουρεντίν, με την οποία τελείωνε το δεύτερο μέρος.
Παρακολουθεί την ιστορία του Σαλαδίνου (Salah ad-Din), πρέσβη του Νουρεντίν στην Αίγυπτο, και ασχολείται με την ιστορική περίοδο ανάμεσα στη Β΄ (1145-1149) και την Γ΄ Σταυροφορία (1189-1192). Το σενάριο θίγει τη μετάβαση εξουσίας στην Αίγυπτο, από τους σιϊτες στους σουνίτες, σηματοδοτώντας έτσι τις βαθιές διαιρέσεις ανάμεσα στα δύο δόγματα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Τους χαρακτήρες στα Μυστικά της Καρμπάλα υποδύονται ημιδιαφανείς, γυάλινες μαριονέτες, με ένα πήλινο σκηνικό να παρέχει το υπόβαθρο για την αφήγηση. Ο Σόκι έφτιαξε μεμονωμένες μαριονέτες από γυαλί Μουράνο, δημιουργώντας υπερρεαλιστικά όντα –έναν συνδυασμό ανθρώπων, άγνωστων ζώων και εξωγήινων πλασμάτων– που όλα τους αναδεικνύουν την γκροτέσκα βαρβαρότητα του πολέμου και της επιθετικότητας. Η ταινία σκιαγραφεί αυτή την ιστορική περίοδο ως έναν μυθικό χρόνο που αναμειγνύει τη θρησκευτική βαρύτητα με τη δραματική φαντασία, δίνοντας συγχρόνως έμφαση στο θεατρικό και σκηνικό στοιχείο της γραφής της ιστορίας.
Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Sfeir-Semler Gallery, Αμβούργο και Βηρυτός | © Wael Shawky, παραγωγή του Qatar Museums Authority (QMA) και του Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen
http://www.sgt.gr/gre/SPG2068/
Φωτογραφία θέματος: Wael Shawky, CCIII, The Secrets of Karbala, HD video sound colour 120 minutes