Δύο διακεκριμένους Γάλλους δημιουργούς που συνυπήρξαν χρονικά, ωστόσο ακολούθησαν διαφορετικούς σκηνοθετικούς δρόμους, τιμά αυτή την εβδομάδα η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης μέσα από το αφιέρωμα με τίτλο «Γαλλικό Χρώμα IV: Ετέξ & Ντεμί, Ίδια εποχή, άλλοι δρόμοι». Το αφιέρωμα πραγματοποιείται από την Πέμπτη 31 Μαρτίου έως και την Κυριακή 3 Απριλίου 2016 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν τέσσερις ταινίες των σκηνοθετών, χαρακτηριστικές του ύφους του καθενός. Πρόκειται για τα φιλμ Γιο-Γιο (1965) και Ο μεγάλος έρωτας (1969) του Πιερ Ετέξ / Pierre Étaix, καθώς και Λόλα (1961) και Οι ομπρέλες του Χερβούργου (1964) του Ζακ Ντεμί / Jacques Demy.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι:
Στην ταινία Γιο–Γιο ο Πιερ Ετέξ αναβιώνει την εποχή του τσίρκου και του μπουρλέσκ, συνθέτοντας ένα μελαγχολικό κομψοτέχνημα, φόρο τιμής σ’ αυτήν την περίοδο του βωβού κινηματογράφου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Όπως και στο Γιο–Γιο, έτσι και στην ταινία Ο μεγάλος έρωτας, τον κεντρικό ήρωα ενσαρκώνει ο ίδιος ο σκηνοθέτης, Πιερ Ετέξ.
Στις Ομπρέλες του Χερβούργου του Ζακ Ντεμί, η Κατρίν Ντενέβ και ο Νίνο Καστελνουόβο ερμηνεύουν μοναδικά τους ήρωες του φιλμ, το οποίο απέσπασε Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών και ήταν υποψήφιο για τέσσερα Όσκαρ.
Ο μόνιμος συνεργάτης του Γκοντάρ, Ραούλ Κουτάρ, φωτογραφίζει υποβλητικά την ταινία Λόλα, ενώ η ηθοποιός Ανούκ Εμέ είναι εξαιρετική στον ομώνυμο ρόλο.
* Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του αφιερώματος θα είναι διαθέσιμη σε προσφορά η έκδοση Jacques Demy (2001), ένα ειδικό και επετειακό τεύχος των Cahiers du Cinéma στα ελληνικά, που εκδόθηκε με την ευκαιρία του αναδρομικού αφιερώματος με τίτλο «Ο παραμυθένιος κόσμος του Ζακ Ντεμί» (2001), στο πλαίσιο του εορτασμού των 50 χρόνων του γαλλικού περιοδικού (Τιμή πώλησης 3,00 ευρώ από 6,00 ευρώ).
Πρόγραμμα προβολών:
Πέμπτη 31 Μαρτίου
19:00 Ο μεγάλος έρωτας
21:30 Οι ομπρέλες του Χερβούργου
Παρασκευή 1 Απριλίου
19:00 Γιο-Γιο
21:30 Λόλα
Σάββατο 2 Απριλίου
19:00 Οι ομπρέλες του Χερβούργου
21:30 Ο μεγάλος έρωτας
Κυριακή 3 Απριλίου
19:00 Λόλα
21:30 Γιο-Γιο
Οι ταινίες του αφιερώματος:
Γιο-Γιο / Yoyo
(Γαλλία, 1965)
Σκηνοθεσία: Πιερ Ετέξ. Σενάριο: Pierre Étaix, Jean-Claude Carrière. Ηθοποιοί: Pierre Étaix, Claudine Auger, Philippe Dionnet. Ασπρόμαυρη, 92΄
Ένας εκατομμυριούχος που ζει μέσα στην ανία και την πλήξη, χάνει την περιουσία του στο μεγάλο οικονομικό κραχ του ‘29. Αρχίζει μια ζωή περιπλανώμενου, ενώ ο γιος του Γιογιό, που τον κυνηγά η εικόνα ενός ελέφαντα των παιδικών του χρόνων, θέλει να γίνει κλόουν.
Όπως και στο μεγαλύτερο μέρος της φιλμογραφίας του σπουδαίου Γάλλου σκηνοθέτη Πιέρ Ετέξ, ο κόσμος του τσίρκου πρωταγωνιστεί και στο Γιο-Γιο. Ο Ετέξ αναβιώνει την εποχή του τσίρκου και του μπουρλέσκ, συνθέτοντας ένα μελαγχολικό κομψοτέχνημα, φόρο τιμής σ’ αυτήν την περίοδο του βωβού κινηματογράφου. Τα κωμικά του ευρήματα είναι συνήθως ρεαλιστικά, χωρίς τις σουρεαλιστικές προεκτάσεις των ταινιών εκείνης της εποχής. Εντούτοις το Γιο-Γιο ακροβατεί επιδέξια ανάμεσα στα όρια του ονείρου και της πραγματικότητας, ίσως γιατί βλέπει τον κόσμο με το συναισθηματικό μάτι ενός παιδιού που αρνείται να μεγαλώσει. Η θλίψη της ταινίας προέρχεται από αυτή τη συναισθηματική προσέγγιση που επιχειρεί ο Ετέξ: ο κόσμος είναι τραγικός στο συναίσθημα, αλλά κωμικός στη σκέψη. Μέσα από αυτές τις αντιφάσεις γεννιέται η κωμική μελαγχολία του Γιο-Γιο. Ο Πιέρ Ετέξ, σε ρόλο κωμικού ηθοποιού, πέραν του σκηνοθέτη, τα καταφέρνει περίφημα θυμίζοντας τον Μαξ Λίντερ, αλλά και τον «αγέλαστο» Μπάστερ Κίτον.
Ο μεγάλος έρωτας / Le grand amour
(Γαλλία, 1969)
Σκηνοθεσία: Πιερ Ετέξ. Σενάριο: Pierre Étaix, Jean-Claude Carrière. Ηθοποιοί: Pierre Étaix, Annie Fratellini, Nicole Calfan. Έγχρωμη, 87΄
Ο Πιερ ερωτεύεται και παντρεύεται τη Φλοράνς, μοναχοκόρη μιας πλούσιας αστικής οικογένειας. Μετά από δέκα χρόνια ήρεμης και μονότονης συζυγικής ζωής, ο Πιερ, διευθυντής πλέον στην επιχείρηση του πεθερού του, ερωτεύεται τη νεαρή και όμορφη Ανιές, που αντικατέστησε την γεροντοκόρη γραμματέα του γραφείου του. Η αστική ηθική του, ωστόσο, του δημιουργεί προβλήματα, με αποτέλεσμα να γεύεται τον παράνομο έρωτά του μόνο στα όνειρα και τις φαντασιώσεις. Όταν η γυναίκα του φεύγει διακοπές, ο Πιερ αποφασίζει να δράσει. Γρήγορα όμως αντιλαμβάνεται ότι η διαφορά ηλικίας ανάμεσα σε αυτόν και την αγαπημένη του είναι ένας παράγοντας αξεπέραστος και έτσι διστακτικά επιστρέφει στην παλιά του ζωή.
Ο μεγάλος έρωτας αποτελεί ένα ειρωνικό σχόλιο πάνω στην καθημερινή αστική ζωή, όπου οι ανθρώπινες σχέσεις καθορίζονται από μια σειρά διαρκών συμβάσεων και συμβιβασμών. Ο ήρωας της ταινίας -ερμηνευμένος εξαιρετικά από τον ηθοποιό-σκηνοθέτη Πιερ Ετέξ- αναζητά τον μεγάλο έρωτα για να ξεφύγει από την ανία, αλλά δεν διακινδυνεύει να θέσει υπό αμφισβήτηση την ασφάλεια που του παρέχει η οικογενειακή του εστία. Η ταινία, όμως, ξεφεύγει από τα στενά όρια της ηθογραφίας και κοιτάζει την περιπέτεια του ήρωα του περισσότερο με την «κωμική μελαγχολία» που διακρίνει την φιλμογραφία του Ετέξ, παρά με κριτική ματιά. Όπως και στις υπόλοιπες ταινίες του Ετέξ, ο λόγος είναι περιορισμένος στο ελάχιστο. Ο σκηνοθέτης αντλεί από την εικόνα την εκφραστική δύναμη του χιούμορ του, ενώ τα γκαγκς του στις σκηνές των φαντασιώσεων είναι πανέξυπνα, πρωτότυπα και ευρηματικά. Κοντά του βρίσκεται η εξαιρετική Άνι Φρατελίνι, ενώ στο σενάριο συναντάμε τον μόνιμο συνεργάτη του Πιέρ Ετέξ (αλλά και του Μπουνιουέλ) Ζαν-Κλοντ Καριέρ.
Λόλα / Lola
(Ιταλία – Γαλλία, 1961)
Σκηνοθεσία – σενάριο: Ζακ Ντεμί. Ηθοποιοί: Anouk Aimée, Marc Michel, Jacques Harden. Ασπρόμαυρη, 90΄
Στη Νάντη, η χορεύτρια του καμπαρέ Λόλα, που κατάγεται από την Αλγερία, περιμένει εδώ και δέκα χρόνια την επιστροφή του πρώην εραστή της, από τον οποίο έχει ένα παιδί, χωρίς αυτός να το ξέρει. Η ζωή της είναι κομματιασμένη ανάμεσα στους υπαρκτούς και φανταστικούς άντρες που την περιβάλλουν: το μεγάλο της έρωτα, το παιδί της, τον εραστή της, και τον παιδικό της φίλο που συναντά τυχαία ύστερα από πολλά χρόνια. Η τύχη και οι συμπτώσεις καθορίζουν τη μοίρα αυτών των ανθρώπων, που περνούν εύκολα από την ευτυχία στη δυστυχία, από την απελπισία στην αισιοδοξία, από το γέλιο στο δάκρυ.
Όπως σε ολόκληρη την φιλμογραφία του Ζακ Ντεμί, έτσι και η Λόλα κινείται γύρω από το θέμα των συμπτώσεων. Τυχαία γεγονότα που απομακρύνουν ή φέρνουν κοντά αγαπημένα πρόσωπα, συμπτώσεις που δημιουργούν παρεξηγήσεις, συμπτώσεις που οδηγούν στην τελική λύση των αντιθέσεων. Πίσω από τον φαινομενικά ρεαλιστικό κόσμο των ταινιών του Ντεμί, κρύβεται ένας καθαρά λυρικός κόσμος που έχει τον επίπλαστο χαρακτήρα του παραμυθιού. Ένας αυθεντικός ποιητής, ο Ζακ Ντεμί και οι πανέμορφες ταινίες του έγιναν γρήγορα αποδεκτές από το κίνημα της νουβέλ βαγκ, παρά τις θεματικές τους διαφορές. Ο μόνιμος συνεργάτης του Γκοντάρ, Ραούλ Κουτάρ, φωτογραφίζει υποβλητικά την Λόλα, δίνοντας στη Νάντη την εικόνα μιας μυθικής πόλης. Η σπουδαία Ανούκ Εμέ είναι εξαιρετική στον ρόλο της Λόλας, συνθέτοντας μαζί με τον Ντεμί την ιστορία μιας γυναίκας και ενός μεγάλου έρωτα.
Οι ομπρέλες του Χερβούργου / Les parapluies de Cherbourg
(Γαλλία – Δυτική Γερμανία, 1964)
Σκηνοθεσία – σενάριο: Ζακ Ντεμί. Ηθοποιοί: Catherine Deneuve, Nino Castelnuovo, Anne Vernon. Έγχρωμη, 91΄
Στο Χερβούργο του 1957 ένα νεαρό ζευγάρι, ο Γκι και η Ζενεβιέβ συναντούν εμπόδια στον έρωτά τους όταν η μητέρα της Ζενεβιέβ δεν εγκρίνει την σχέση τους. Τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα, όταν ο Γκι καλείται στον στρατό και φεύγει για την Αλγερία, όπου χάνονται τα ίχνη του. Η Ζενεβιέβ αναγκάζεται να παντρευτεί έναν άντρα που δεν αγαπά, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ερωτικού τετραγώνου.
Σε αυτό το ποιητικό μιούζικαλ του Ζακ Ντεμί, οι καθημερινοί διάλογοι αποδίδονται τραγουδιστά από τους ηθοποιούς, χωρίς όμως να υπάρχουν χορευτικά νούμερα ή άλλες σχηματοποιήσεις που συναντάμε στο αμερικάνικο μιούζικαλ. Οι καταστάσεις είναι επιτηδευμένα καθημερινές, κοινότυπες και μελοδραματικές και μόνο ο σκηνογραφικός διάκοσμος δημιουργεί μια διέξοδο στο όνειρο και στην ποίηση. Ο Ντεμί, παραβαίνοντας κάθε κανόνα ρεαλισμού, εναρμονίζει το ντεκόρ και τα κουστούμια των ηθοποιών με την ψυχολογική τους διάθεση. Η κάμερα ακολουθεί σε μια διαρκή κίνηση τους ηθοποιούς δίνοντας στην ταινία έναν εξαιρετικό εσωτερικό ρυθμό, απόλυτα δεμένο με τη σπουδαία μουσική του Μισέλ Λεγκράν. Οι ομπρέλες του Χερβούργου ήταν από τις πρώτες γαλλικές ταινίες που έθιγαν, έστω και με αυτήν την μορφή, ένα θέμα – ταμπού της πρόσφατης γαλλικής ιστορίας, αυτό του πολέμου της Αλγερίας. Οι ήρωες του Ντεμί, ερμηνευμένοι εξαιρετικά από την Κατρίν Ντενέβ και τον Νίνο Καστελνουόβο, δεν χάνουν μόνο την αγάπη τους αλλά και την αθωότητά τους. Στις Ομπρέλες του Χερβούργου, ο Ζακ Ντεμί καταφέρνει να ενσωματώσει την περιπέτεια του έρωτα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής σε μια ταινία με ποιητική φόρμα, δημιουργώντας έναν κόσμο σε πλήρη αισθητική αρμονία.