Αφιέρωμα στον Άρη Γαρουφαλή, από το Μέγαρο Μουσικής

Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών θα φιλοξενήσει αφιέρωμα στον Άρη Γαρουφαλή, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος.

Η εκδήλωση, θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013, στις 20.30.

Τέσσερις μαθητές και δύο παλιοί φίλοι του διακεκριμένου Έλληνα πιανίστα, σε έργα αγαπημένων του συνθετών

«Ο δάσκαλος Άρης Γαρουφαλής μπορούσε να συγχωρήσει πολλά στους μαθητές του. Περισσότερα απ’ όσα ίσως εμείς μπορούσαμε τότε να φανταστούμε. […] Έτσι, στην αυθόρμητη σκέψη του Θανάση Αποστολόπουλου για μία συναυλία μαθητών, συνεργατών και οικείων του Άρη Γαρουφαλή την ίδια μέρα που εκείνος επρόκειτο να δώσει ρεσιτάλ στην Αίθουσα Μητρόπουλος, ανταποκριθήκαμε όλοι όχι απλά χωρίς δισταγμό αλλά με ειλικρινή συγκίνηση και θέρμη. Κι αυτό, γιατί όλοι μας ξέρουμε καλά πως η μουσική πράξη δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να τιμήσεις την μνήμη ενός ανθρώπου και πιανίστα, όπως ο Άρης Γαρουφαλής• είναι ο μόνος».

Με αυτά τα λόγια αναφέρεται ο πιανίστας και οργανίστας Τίτος Γουβέλης στον πρόσφατα χαμένο δάσκαλό του, στο σημείωμά του για τη μουσική βραδιά που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του. Πέντε διακεκριμένοι Έλληνες σολίστ, ο βιολονίστας Γιώργος Δεμερτζής, οι πιανίστες Θανάσης Αποστολόπουλος, Τίτος Γουβέλης, Λήδα Μασούρα και Δημήτρης Παπαθεοδώρου, ο κλαρινετίστας Νίκος Γκίνος και η σοπράνο Μάιρα Μηλολιδάκη θα αποτίσουν το δικό τους φόρο τιμής στον Άρη Γαρουφαλή, την Τετάρτη 27 Μαρτίου (ώρα: 20.30). Το αφιέρωμα περιλαμβάνει έργα αγαπημένων συνθετών του Άρη Γαρουφαλή -Μπαχ, Λιστ, Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, Ραχμάνινοφ, Γρανάδος, Σούμαν και Σούμπερτ- και εντάσσεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Μουσικές βραδιές στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος».

Ο Άρης Γαρουφαλής διέθετε σημαντικές περγαμηνές ως μουσικός, αλλά και πτυχίο της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είχε γεννηθεί στη Σάμο το 1942 και έφυγε από τη ζωή στις 2 Φεβρουαρίου 2013 σε ηλικία 71 ετών. Είχε πάρει το δίπλωμά του το 1958 από το Εθνικό Ωδείο. Κατόπιν παρακολούθησε μαθήματα στο Μοτσαρτέουμ του Σάλτσμπουργκ και τη Μουσική Ακαδημία της Βιέννης (Αυστρία), καθώς και σε αυτή του Σαντιάγκο ντε Κομποστέλλα (Ισπανία). Είχε τιμηθεί με α΄ βραβείο και Αριστείο Εξαιρετικής Επιδόσεως του Εθνικού Ωδείου (1958), ενώ είχε πρωτεύσει και στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Νέων Εκτελεστών για το έτος Σοπέν (1961) και Νέων Μουσικών της Κ.Ο.Θ. (1963). Η Ακαδημία Αθηνών του είχε απονείμει το βραβείο «Σπύρου Μοτσενίγου» για την καλλιτεχνική του προσφορά. Στο βιογραφικό του σημείωμα περιλαμβάνονται συνεργασίες με όλα τα είδη μουσικών συνόλων της Ελλάδας, αλλά και με μεγάλες ορχήστρες του εξωτερικού (Καμεράτα Αcademica του Σάλτσμπουργκ, Φιλαρμονικές της Φρανκφούρτης και της Μόσχας, κ.ά.), καθώς και εμφανίσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, είχε ασχοληθεί με την καλλιτεχνική διοίκηση διαφόρων καλλιτεχνικών φορέων. Μεταξύ άλλων, είχε διατελέσει Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ενώ διατηρούσε μέχρι το θάνατό του τη θέση του Προέδρου και Διευθυντή του Ωδείου Αθηνών. Ακόμη, είχε συμμετάσχει συχνά ως Πρόεδρος ή μέλος κριτικών επιτροπών σε διαγωνισμούς πιάνου στην Ελλάδα και το εξωτερικό, διεθνών σωματείων χορήγησης υποτροφιών και έγκριτων μουσικών οργανισμών.

Το αφιέρωμα στη μνήμη του Άρη Γαρουφαλή θα αρχίσει με τον Chaconne σε ρε ελάσσονα για βιολί του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ (1685-1750). Πρόκειται για το πέμπτο και τελευταίο μέρος της Παρτίτας σε ρε ελάσσονα για σόλο βιολί (BWV 1004) που γράφτηκε κατά την περίοδο 1717-1723. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι o μεγάλος κάντορας της Λειψίας συνέθεσε την chaconne (ή ciaccona) στη μνήμη της πρώτης συζύγου του, Μαρίας-Μπάρμπαρα Μπαχ, η οποία έφυγε από τη ζωή το 1720. To έργο θα ερμηνεύσει ο διεθνούς φήμης βιολονίστας και μέλος του Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου, Γιώργος Δεμερτζής. Στη συνέχεια, ο Τίτος Γουβέλης θα παίξει στο πιάνο τη Σπουδή υπερβατικής δεξιοτεχνίας αρ. 12 σε σι ύφεση ελάσσονα, την επονομαζόμενη « Chasse neige » [«Χιονοθύελλα»], του Φραντς Λιστ (1811-1886). Ο διαπρεπής Ιταλός πιανίστας, μαέστρος και συνθέτης Φερρούτσιο Μπουζόνι την είχε περιγράψει ως «μια μεγαλειώδη χιονόπτωση που καλύπτει βαθμηδόν το τοπίο και τους ανθρώπους» και την είχε χαρακτηρίσει ως ένα σπουδαιότατο και ακριβέστατο παράδειγμα προγραμματικής μουσικής. Στη συνέχεια, τη σκηνή με τον Τίτο Γουβέλη θα μοιραστεί η σοπράνο Μάιρα Μηλολιδάκη που θα ερμηνεύσει τα τραγούδια του Νικολάι Ρίμσκυ-Κόρσακοφ (1844-1908): «Δεν είναι ο άνεμος…» (από την «Άνοιξη», έργο 43, αρ. 2-1897) και «Η αιθέρια πομπή…» (από τη συλλογή «Τέσσερα τραγούδια», έργο 42, αρ. 3-1897).  Ο διάσημος Ρώσος συνθέτης και μέλος της λεγόμενης «Ομάδας των πέντε» είχε συνθέσει δεκάδες τραγούδια λεπτεπίλεπτης ομορφιάς, πολλά από τα οποία βασίζονταν σε παραδοσιακές ρωσικές μελωδίες. Σύμφωνα με τους μελετητές, αυτές οι φωνητικές μικρογραφίες συναγωνίζονται σε λυρισμό αυτές των Τσαϊκόφσκυ και Ραχμάνινοφ. Στον Σεργκέι Ραχμάνινοφ (1873-1943), άλλωστε, ανήκουν οι δύο πιανιστικές συνθέσεις με τις οποίες θα ολοκληρωθεί το πρώτο μέρος του αφιερώματος στον Άρη Γαρουφαλή. Ο πιανίστας Δημήτρης Παπαθεοδώρου θα ερμηνεύσει τα Πρελούδια αρ. 2 σε σι ύφεση μείζονα (Maestoso) και αρ. 5 σε σολ ελάσσονα (Alla marcia) από το έργο 23 (1901-1903). Το opus 23, στο σύνολό του, περιλαμβάνει 10 πρελούδια σύντομης διάρκειας για σόλο πιάνο, το δημοφιλέστερο από τα οποία είναι το πέμπτο. Το έργο είναι αφιερωμένο στον εξάδελφο του Ραχμάνινοφ, Αλεξάντερ Σιλότι, ο οποίος συντηρούσε οικονομικά, εκείνη την εποχή, το φημισμένο συνθέτη και πιανίστα.

Το δεύτερο μέρος της βραδιάς θα αρχίσει με την πιανιστική σύνθεση « La Plainte, au loin, du Faune » [«Το παράπονο, από μακριά, του Φαύνου»] (1920) που ο Γάλλος Πωλ Ντυκά (1865-1935) έγραψε στη μνήμη του κορυφαίου ιμπρεσιονιστή συνθέτη και φίλου του Κλωντ Ντεμπυσσύ (Tombeau de Claude Debussy) για το περιοδικό Revue Musicale, το οποίο δημοσίευσε τότε και άλλες παρτιτούρες αφιερωμένες στον εκλιπόντα δημιουργό με την υπογραφή των Ρουσσέλ, Μαλιπιέρο, Μπάρτοκ, Στραβίνσκυ, Ραβέλ, Σατί, Ντε Φάλλια, κ.ά. Το έργο του Ντυκά θα αποδώσει στη συναυλία η σολίστ Λήδα Μασούρα, η οποία, αμέσως μετά, θα παίξει το τέταρτο μέρος («Η κόρη και το αηδόνι») από τη Σουίτα για πιάνο Goyescas του Καταλανού Ενρίκε Γρανάδος (1867-1916). Η σουίτα γράφτηκε το 1911, είναι εμπνευσμένη από πίνακες του Φρανθίσκο Γκόγια και θεωρείται η κορωνίδα του συνθετικού έργου του Ισπανού μουσουργού, καθώς και ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα του ρομαντικού ρεπερτορίου για πιάνο. Από την ευρωπαϊκή Ρομαντική Σχολή προέρχονται εξάλλου και οι δύο επόμενες συνθέσεις της βραδιάς που φέρουν την υπογραφή του Ρόμπερτ Σούμαν (1810-1856). Πρώτα, ο πιανίστας Θανάσης Αποστολόπουλος θα παίξει ένα απόσπασμα από την Kreisleriana, έργο 16. Πρόκειται για το έκτο μέρος (αρ. 6), το οποίο είναι γραμμένο στην τονικότητα της σι ύφεση μείζονος. Η Kreisleriana είναι ένα σύνολο από φαντασίες για πιάνο που ο Σούμαν συνέθεσε τον Απρίλιο του 1838 και αφιέρωσε στον Σοπέν, εμπνεόμενος από τον Γιοχάνες Κράισλερ, το διάσημο χαρακτήρα των βιβλίων του Γερμανού συγγραφέα, κριτικού, συνθέτη και σκιτσογράφου Ε.Τ.Α. Χόφμαν. Στη συνέχεια, θα ακουστούν τα Τρία φανταστικά κομμάτια για κλαρινέτο και πιάνο, έργο 73 (1841), και πάλι του Σούμαν, με σολίστ τον κλαρινετίστα Νίκο Γκίνο και τον πιανίστα Θανάση Αποστολόπουλο. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των κομματιών είναι ότι εκφράζουν μουσικά τις συναισθηματικές μεταπτώσεις και τις αιφνίδιες αλλαγές της διάθεσης του συνθέτη.

Το πρόγραμμα της βραδιάς θα κλείσει με το αργό δεύτερο μέρος από την Σονάτα αρ. 21 σε σι ύφεση μείζονα, D 960 του Φραντς Σούμπερτ (1797-1828), το οποίο θα παρουσιάσει ο Τίτος Γουβέλης. Αξίζει να αναφερθεί ότι το έργο αυτό περιλαμβανόταν στο αρχικό πρόγραμμα της συναυλίας που επρόκειτο να δώσει ο Άρης Γαρουφαλής στο Μέγαρο στις 27 Μαρτίου. Η συγκεκριμένη τετραμερής σονάτα, καθώς και άλλες δύο με αριθμό καταλόγου Deutsch 958 και 959,  ανήκει στην τελευταία περίοδο του συνθέτη. Η τριλογία αυτή γράφτηκε από την άνοιξη έως το φθινόπωρο του 1828, δηλαδή λίγους μήνες πριν από το θάνατό του σε ηλικία μόλις 32 ετών. Δημοσιεύθηκαν, όμως, 10 χρόνια αργότερα για να περιπέσουν στην αφάνεια κατά τον 19ο αιώνα και να ανακτήσουν τη θέση που τους αξίζει στο πιανιστικό ρεπερτόριο έναν αιώνα αργότερα, οπότε αναγνωρίστηκαν ως τα σπουδαιότερα αριστουργήματα της ωριμότητας του Αυστριακού μουσουργού.