Ένα τρίπτυχο αφιέρωμα στον αξέχαστο θεατρικό -και όχι μόνο- συγγραφέα Ιάκωβο Καμπανέλλη, που «έφυγε» τον περασμένο Μάρτιο,
διοργανώνουν η «Τεχνόπολις» του Δήμου Αθηναίων και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος από τις 29 Σεπτεμβρίου έως και την 1η Οκτωβρίου 2011, εγκαινιάζοντας τη φετινή συνεργασία τους.
Το αφιέρωμα περιλαμβάνει προβολές κινηματογραφικών ταινιών («Η αρπαγή της Περσεφόνης», «Δράκος», «Το ποτάμι» και «Το Κανόνι και τ’ αηδόνι»), που βασίζονται σε δικό του σενάριο, ή σκηνοθεσία και τις οποίες θα προλογίσουν άνθρωποι από το στενό οικογενειακό του περιβάλλον, συνεργάτες, κριτικοί κινηματογράφου και ακαδημαϊκοί, καθώς και μια συναυλία της Ρίτας Αντωνοπούλου, του Βασίλη Γισδάκη και του Θεολόγου Κάππου με τους κύκλους τραγουδιών από τα έργα του «Το μεγάλο μας τσίρκο», «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Γειτονιά των αγγέλων» και «Μαουτχάουζεν».
Το αναλυτικό πρόγραμμα έχει διαμορφωθεί ως εξής:
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Κινηματογραφικές Προβολές – Ομιλίες: (Στον θερινό κινηματογράφο «Λαϊς» της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Ιερά Οδός 48, Κεραμεικός. Σε περίπτωση βροχής θα μεταφερθούν στη χειμερινή αίθουσα).
Για τεχνικούς λόγους δεν θα προβληθούν, δυστυχώς, οι ταινίες «Η Χιονάτη και τα Επτά Γεροντοπαλίκαρα» και «Στέλλα», οι οποίες αντικαθίστανται με τις ταινίες: «Η αρπαγή της Περσεφόνης» και «Το ποτάμι».
Πέμπτη 29/09/2011
21.00 «Η αρπαγή της Περσεφόνης». Θα προλογίσει ο κριτικός κινηματογράφου Ιάσων Τριανταφυλλίδης
23.00 «Ο Δράκος». Θα προλογίσει ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος
Παρασκευή 30/09/2011
21.00 «Το Κανόνι και τ’ αηδόνι». Θα προλογίσει η Κατερίνα Καμπανέλλη, σκηνογράφος-ενδυματολόγος και κόρη του Ιάκωβου Καμπανέλλη.
23.00 «Το ποτάμι». Θα προλογίσει η Μαρία Κομνηνού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενική Γραμματέας του Δ.Σ. της Ταινιοθήκης της Ελλάδος.
Στην «Αρπαγή της Περσεφόνης» (1956) ο πρωτοεμφανιζόμενος στον χώρο του κινηματογράφου σεναριογράφος Ιάκωβος Καμπανέλλης συναντιέται με τον σκηνοθέτη Γρηγόρη Γρηγορίου, που μας έχει ήδη δώσει ένα από τα σημαντικότερα δείγματα του ελληνικού νεορεαλισμού με το «Πικρό ψωμί» (1951), σε μια χαριτωμένη ηθογραφική σάτιρα, όπου κάνει και την πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση ο Κώστας Καζάκος. Ο Καμπανέλλης χρησιμοποιώντας το γνωστό αρχαίο μύθο Δήμητρας-Περσεφόνης-Πλούτωνα σατιρίζει όψεις της υπαίθριας ζωής μέσα από τον έρωτα δύο νέων, που ζουν σε δύο διαφορετικά χωριά, τα οποία αντιμάχονται για την κυριότητα των πηγών και των καλλιεργήσιμων εδαφών τους.
Την ίδια χρονιά ο Καμπανέλλης συνεργάζεται με τον επίσης πρωτοεμφανιζόμενο Νίκο Κούνδουρο στο «Δράκο» (1956), ταινία που δίνει μια καθαρά ελληνική έκφραση στη μορφή του «ανθρωπάκου» που έχει σιγά – σιγά αντικαταστήσει την ιδέα του «ήρωα» και εγκαινιάζει μαζί με τη «Στέλλα» το πρώτο ρεύμα του Ελληνικού κινηματογράφου του δημιουργού (cinema des auteurs). Απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας ρετροσπεκτίβας (αναδρομή στην πενταετία 1955-1959) στην 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου (Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), ενώ συμμετείχε και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, το 1965.
Ο Καμπανέλλης συνεργάζεται και πάλι με το Νίκο Κούνδουρο στο «Ποτάμι» (1958), όπου συνυπογράφει το σενάριο μαζί με τον Αντώνη Σαμαράκη. Στην ταινία, η οποία θα προβληθεί στο μοντάζ του Νίκου Κούνδουρου, εκτυλίσσονται τέσσερις διαφορετικές ιστορίες, με συνδετικό κρίκο τις όχθες ενός ποταμού. Η ταινία απέσπασε τα Βραβεία Σκηνοθεσίας και Μουσικής στην 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου και το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βοστώνης.
Τέλος, στην επίσης σπονδυλωτή ταινία, «Το Κανόνι και τ’ αηδόνι» (1968) ο Καμπανέλλης συνεργάστηκε στη σκηνοθεσία με τον αδερφό του Γιώργο παρουσιάζοντας τρεις αυτόνομες ιστορίες με κοινό θέμα τη συμπεριφορά των Ελλήνων υπό τον ξένο ζυγό. Τιμήθηκε με το Βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, την ίδια χρονιά, καθώς και με τα Βραβεία Καλύτερης Ταινίας και Σεναρίου από την Ένωση Ελλήνων Κριτικών Κινηματογράφου.
Τιμές εισιτηρίων: 7€ (κανονικό), 4 € (φοιτητικό)
Συναυλία: («Τεχνόπολις» Δήμου Αθηναίων, Προαύλιο αίθουσας «Νίκος Γκάτσος», Πειραιώς 100, Γκάζι.)
Το Σάββατο 1η Οκτωβρίου στις 21.30 θα πραγματοποιηθεί συναυλία της Ρίτας Αντωνοπούλου, του Βασίλη Γισδάκη και του Θεολόγου Κάππου με τους κύκλους τραγουδιών από τα έργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Το μεγάλο μας τσίρκο», «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Γειτονιά των αγγέλων» και «Μαουτχάουζεν».
Το καλοκαίρι του 1973, η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος ανεβάζουν στο θέατρο «Αθήναιον» το έργο «Το μεγάλο μας τσίρκο», όπου μέσα από σατιρικά και δραματικά νούμερα και τραγούδια γινόταν μια αναδρομή στην ιστορία της Ελλάδας από την Τουρκοκρατία έως και την περίοδο της δικτατορίας.
Η απήχηση που είχε στο αθηναϊκό κοινό ήταν μεγάλη και λόγω της μεγάλης προσέλευσης των θεατών οι παραστάσεις χαρακτηρίστηκαν, εκ των υστέρων ως οι μαζικότερες -έως το Πολυτεχνείο- πολιτικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Σύντομα οι λογοκριτές της χούντας κατάλαβαν ότι το έργο δεν ήταν μια απλή κωμωδία, αλλά περνούσε στον κόσμο αντιδικτατορικά μηνύματα με αποτέλεσμα να σταματήσουν τις παραστάσεις και να συλλάβουν τους πρωταγωνιστές. Το έργο ανέβηκε ξανά από τον ίδιο θίασο μετά την πτώση της δικτατορίας σε Αθήνα και επαρχία γνωρίζοντας και πάλι τεράστια επιτυχία.
Την μουσική έγραψε ο Σταύρος Ξαρχάκος και τα τραγούδια ερμήνευσε για πρώτη φορά ο Νίκος Ξυλούρης.
Εμπνευσμένο από το «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα, το ομότιτλο θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, δίνει μια άλλη διάσταση στο βασικό μύθο, ξεπερνώντας το πρότυπό του. Καταγράφει την αποτυχία της ελληνικής αστικής τάξης να παίξει τον ιστορικό της ρόλο εκσυγχρονίζοντας την κοινωνία και το κράτος, επειδή δεν μπόρεσε να συμμαχήσει εγκαίρως με τα λαϊκά στρώματα και να φέρει τις απαραίτητες αλλαγές. Πρωτοπαρουσιάστηκε (1959-60) από το Νέο Θέατρο με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Διαμαντόπουλο και τη Μαρία Αλκαίου.
Η «Γειτονιά των Αγγέλων», μια θρυλική θεατρική υπερπαραγωγή για τα δεδομένα της εποχής (1963), ανέβηκε για ένα μόνο μήνα στο «Θέατρο Κοτοπούλη» (ΡΕΞ), λόγω της εμπορικής της ….αποτυχίας! Έχει παραμείνει στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου ως μια λαϊκή όπερα, που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Ιάκωβος Καμπανέλης, σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, και πρωταγωνιστές τους: Τζένη Καρέζη, Νίκο Κούρκουλο, Διονύση Παπαγιανόπουλο, Κώστα Καρρά, Ζωή Φυτούση, Δημήτρη Νικολαϊδη κ.α.
Στην ιδιαίτερη αυτή παράσταση πρωταρχικό ρόλο έπαιζε ο χορός, η μουσική και το τραγούδι.
«Mαουτχάουζεν» (The Balad of Mauthausen) ονομάστηκε ο κύκλος τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη, τα οποία αποτελούν μελοποίηση -κατά κύριο λόγο- του ομότιτλου αφηγηματικού έργου του Ιάκωβου Καμπανέλλη, στο οποίο περιγράφεται ο έρωτας δύο κρατουμένων στο ομώνυμο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Κατά τη διάρκεια του Β\’ Παγκοσμίου Πολέμου ο συγγραφέας φυλακίστηκε στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν. Το 1965 έγραψε τέσσερα ποιήματα που αφορούσαν εκείνη την περίοδο και ζήτησε από τον φίλο του και συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη να τα μελοποιήσει. Έκτοτε τα ποιήματα αυτά έγιναν παγκοσμίως γνωστά ως η τριλογία του Μαουτχάουζεν. Η συμβολή της τραγουδίστριας Μαρίας Φαραντούρη ήταν καθοριστική.
Τιμές εισιτηρίων: 7€ (κανονικό), 4 € (φοιτητικό)
Βιογραφικό Ιάκωβου Καμπανέλλη
Γεννήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1922 στη Νάξο, αλλά το 1935 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Νίκαια. Στη κατοχή αναμείχθηκε στην αντίσταση και το 1943 συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν όπου κρατήθηκε ως τις 5 Μαΐου 1945, οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, εμπνεύστηκε από τις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν. Καθώς, όμως δεν έγινε δεκτός στη δραματική σχολή, ως ηθοποιός, αφοσιώθηκε στη συγγραφή θεατρικών έργων, ενώ παράλληλα σπούδασε οικοδομικό σχέδιο στη «Σιβιτανίδειο».
Τον ανακάλυψε ο Αδαμάντιος Λεμός, ο οποίος και ανέβασε με το θίασό του το πρώτο του θεατρικό «Ο χορός πάνω στα στάχυα» το 1950, στο Θέατρο «Διονύσια» της Καλλιθέας.
Ανάμεσα στα γνωστότερα του έργα συγκαταλέγονται: «Ο επικήδειος», «Ο αόρατος θίασος», «Ο δρόμος περνά από μέσα», «Γράμμα στον Ορέστη», «Ο δείπνος», «Πάροδος Θηβών», «Στη χώρα Ίψεν», «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», «Η τελευταία πράξη», «Μια συνάντηση κάπου αλλού», «Μια κωμωδία», «Οι δύσκολες νύχτες του κυρίου Θωμά», «Η αυλή των θαυμάτων», «Έβδομη μέρα της δημιουργίας», «Ηλικία της νύχτας», «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Γειτονιά των Αγγέλων», «Βίβα Ασπασία», «Οδυσσέα γύρισε σπίτι», «Αποικία των τιμωρημένων», «Ο εχθρός λαός» και «Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα». Το αντιδικτατορικό έργο «Το μεγάλο μας τσίρκο» γνώρισε μεγάλη επιτυχία το 1973 με πρωταγωνιστές τη Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο. Ασχολήθηκε και με τον κινηματογράφο γράφοντας σενάρια για τη «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη (διασκευή του δικού του θεατρικού), το «Δράκο» σε σκηνοθεσία Νίκου Κούνδουρου, τα «Κορίτσια στον ήλιο», την «Αρπαγή της Περσεφόνης», το «Κανόνι και τ’ αηδόνι» κα. Ακόμα, έγραψε στίχους για έργα του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζιδάκι, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Νίκου Μαμαγκάκη και του Γιάννη Σπανού. Τον Οκτώβριο του 1981 τοποθετήθηκε στη θέση του Διευθυντή Ραδιοφωνίας της ΕΡΤ. Πέθανε στις 29 Μαρτίου 2011.