Αφροδίτη και Άδωνις, του John Blow στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Μια απρόσμενη βραδιά όπερας με γεύση καρναβαλιού αλλά και… σοκολάτας προσφέρει στο κοινό η Καμεράτα, το Σάββατο 7 και την Κυριακή 8 Φεβρουαρίου (ώρα έναρξης 21:00) στην Αίθουσα Banquet, μια βραδιά στην οποία καλείται να λάβει το ίδιο μέρος, χορεύοντας στους ρυθμούς ενός… bal baroque masqué με την ορχήστρα επί σκηνής!

Όσοι, λοιπόν, αγοράσουν εισιτήριο για το προκλασικό λυρικό έργο Αφροδίτη και Άδωνις του Τζον Μπλόου, μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή για το (δωρεάν) μάθημα μπαρόκ χορού που διοργανώνεται δύο ώρες πριν από την έναρξη της παράστασης και να χορέψουν επί σκηνής –όπως και στο μπαρόκ «πάρτι» μετά την παράσταση– τα βήματα που διδάχτηκαν, μαζί με τους συντελεστές της παράστασης. Ευπρόσδεκτοι και οι μεταμφιεσμένοι θεατές!

Τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά υπογράφει ο Ανδρέας Λινός. Oι χορογραφίες είναι του Bruno Benne [Μπρουνό Μπεν]. Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ερμηνεύουν η σοπράνο Μαρία Παλάσκα (Αφροδίτη) και ο βαρύτονος Σταύρος Νικολάου (Άδωνις). Συμμετέχουν επίσης οι υψίφωνοι Δέσποινα Παναγιώτου, Δήμητρα Κωτίδου, ο τενόρος Κωνσταντίνος Ζαμπούνης, ο βαθύφωνος Μιχάλης Ψύρρας, καθώς και οι χορεύτριες Δήμητρα Αντωνάκη, Ιώ Στούρη και Μαρία Κωνσταντάκη, που θα ενσαρκώσουν τις Τρεις Χάριτες. Η επιλογή των μονωδών έγινε ύστερα από ακροάσεις που διοργανώθηκαν από κοινού με την Καμεράτα. Μαζί τους η Παιδική και Νεανική Χορωδία Rosarte (διδασκαλία-διεύθυνση χορωδίας: Ρόζη Μαστροσάββα). Τους τραγουδιστές και τους χορωδούς πλαισιώνει η Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής σε όργανα εποχής. Τη μουσική διεύθυνση της Καμεράτα έχει αναλάβει ο τσεμπαλίστας και μαέστρος Μάρκελλος Χρυσικόπουλος.

Πριν από την έναρξη της παράστασης Αφροδίτη και Άδωνις, τoυς θεατές περιμένει μια ακόμη έκπληξη: το έντυπο πρόγραμμά της, που θα πωλείται τοποθετημένο μέσα σε ένα κομψό κουτί, περιέχει μια γλυκιά σοκολατένια έκπληξη δια χειρός… Στέλιου Παρλιάρου!

Η παρουσίαση της όπερας Αφροδίτη και Άδωνις στο Μέγαρο είναι ένα «μπαρόκ πάρτι» για τις ημέρες του καρναβαλιού και μια φρέσκια ανάγνωση ενός μουσικού θεάτρου που μετρά πάνω από τρεις αιώνες ζωής. Οι θεατές προσκαλούνται σε ένα απογευματινό μάθημα γύρω από τα μπαρόκ χορευτικά βήματα που θα διδάξει ο χορογράφος της παράστασης Μπρουνό Μπεν. Η χοροδιδασκαλία αυτή θα αξιοποιηθεί στο τέλος της βραδιάς όπου θα κληθούν να ξαναστήσουν, μαζί με τους χορευτές, τους κοινωνικούς χορούς (revels) του 17ου αιώνα. Το τυπικό που θα ακολουθηθεί είναι το εξής: αφού καθένας επιλέξει το ταίρι του με τη διαδικασία των χορευτικών υποκλίσεων (révérances), τα ζευγάρια θα ακολουθήσουν τους βασικούς χορευτικούς σχηματισμούς της εποχής: παβάνα, σαραμπάντα και παντομίμα. Η διασκέδαση ολοκληρώνεται με ελεύθερο χορό.

Στην αναβίωση του έργου του Τζον Μπλόου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα κύρια στοιχεία της κλασικής μάσκας. Το έργο Αφροδίτη και Άδωνις είναι η τελευταία όπερα-«μάσκα» της αγγλικής Αυλής. Με αυτή τελειώνει μια μακρά παράδοση ανάλογων θεαμάτων που γεννήθηκε στην Αυλή του Ερρίκου Η΄ (αρχές 16ου αι.). Στην πρώτη μορφή της πρόκειται για τραγούδια και διηγήσεις από μασκοφόρους ευγενείς προς τέρψη των καλεσμένων τους. Το είδος διαμορφώνεται σταδιακά με την επιρροή των αντίστοιχων ιταλικών masqueries και των γαλλικών ballets de cour –από τα τελευταία  αντλεί τον έντονα χορευτικό του χαρακτήρα, ενώ από την ιταλική commedia dell’arte την κωμικοτραγική διάθεση. Επί Ελισάβετ Α΄, η μάσκα καθιερώνεται ως ετήσια εξτραβαγκάντσα. Παίρνει την οριστική της μορφή επί βασιλείας Ιακώβου Α΄ και Καρόλου Α΄. Ρόλους στην κλασική μάσκα αναλάμβαναν οι ευγενείς ή και μέλη της βασιλικής οικογένειας. Κύρια χαρακτηριστικά της, ο πλούσιος σκηνικός διάκοσμος και τα υπερπολυτελή κοστούμια. Το θέαμα αρχίζει με ένα κωμικό ή φανταστικό πρελούδιο, την αντιμάσκα (antimasque), στην οποία ένα ξεχωριστό καστ, συνήθως επαγγελματίες, παρουσιάζει γκροτέσκο χορούς, όπου οι χορευτές κάνουν λάγνες κινήσεις. Ακολουθούν το καθαρά θεατρικό μέρος, το οποίο εμπεριέχει και μουσικά στοιχεία, και οι χορογραφίες των ευγενών μασκοφόρων. Στην κορύφωση της διασκέδασης το κοινό μετέχει χορεύοντας (revels), με βάση ένα συγκεκριμένο τυπικό, ανάλογα με την κοινωνική θέση των συμμετεχόντων.

Η μπαρόκ όπερα σε τρεις πράξεις και πρόλογο Αφροδίτη και Άδωνις του Τζον Μπλόου πρωτοπαρουσιάστηκε στην αγγλική Αυλή περί το 1683.  Το επόμενο ανέβασμα του έργου έγινε το 1684 στο πλαίσιο των «σχολικών θεαμάτων» που προσέφερε στο κοινό, για διαφημιστικούς πιθανόν λόγους, ο Τζοζάιας Πρηστ, διευθυντής και καθηγητής χορού στη Σχολή Τσέλσυ του Λονδίνου. Το λιμπρέτο αποτελεί ελεύθερη απόδοση του ελληνικού μύθου, όπως αυτός έγινε γνωστός στην Ευρώπη μέσα από τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου, αν και τα μυθολογικά στοιχεία, στην όπερα-μάσκα του Μπλόου, μοιάζουν να συνυφαίνονται με λίγο πολύ σκωπτικές αναφορές στη ζωή της Αυλής. Το λιμπρέτο είναι πιθανόν να γράφτηκε από την Αν Κίνγκσμιλ, κυρία επί των τιμών της Μαρίας Βεατρίκης της Μόντενας, Δούκισσας της Υόρκης. Η υπόθεση διαδραματίζεται σε ένα ξέφωτο, σε δάσος της Αρκαδίας. Το έργο παρουσιάζει βουκολικούς έρωτες και δίνει μεγάλο βάρος στους γυναικείους χαρακτήρες.

Ο άγγλος συνθέτης Τζον Μπλόου (1649-1708) υπήρξε δάσκαλος του Χένρυ Πέρσελ και επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους ομότεχνούς του. Εργάστηκε ως χορωδός και οργανίστας στο Βασιλικό Παρεκκλήσιο και το Αβαείο του Ουέστμινστερ και αργότερα ως μουσικός στην Αυλή του βασιλιά αλλά και ως χοράρχης. Συνέθεσε πολλούς εκκλησιαστικούς ύμνους, καθώς και έργα για βασιλικές τελετές. Ως αυλικός συνθέτης έγραψε μία και μοναδική όπερα: το έργο Αφροδίτη και Άδωνις. Επειδή στο ανέβασμά του πήραν μέρος η ερωμένη του βασιλιά και η νόθα κόρη τους, το έργο χαρακτηρίστηκε αναγκαστικά «μάσκα»: στην ουσία είναι όπερα, με πρωτότυπη γραφή, που δείχνει την ανεξάρτητη σκέψη του συνθέτη.

Ο σολίστ της βιόλας ντα γκάμπα Ανδρέας Λινός, ο οποίος υπογράφει τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά της παράστασης Αφροδίτη και Άδωνις, σπούδασε αρχικά βιολί στο Ωδείο Αθηνών και στη συνέχεια βιόλα ντα γκάμπα με τη Νιμά Μπεν Νταβίντ στο Εθνικό Ωδείο της Βουλόνης-Μπιλλανκούρ (πρώτο βραβείο, 2006). Έχει ειδικευτεί στην παλαιά μουσική και έχει συνεργαστεί και ηχογραφήσει, μεταξύ άλλων, με τα σύνολα Le Baroque Nomade, La Camera Delle Lacrime, L’Acheron, Ex silentio, Alia Mens και Latinitas Nostra. Το διάστημα 2008-2011 οργάνωσε στο Archipel του Παρισιού τον κύκλο Consort Project, που παρουσίαζε σύνολα με βιόλες και αγγλική μουσική. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα στη Σχολή Αρχιτεκτονικής των Βερσαλλιών, όπου κατανόησε τη στενή σχέση μουσικής και εικαστικών τεχνών και παθιάστηκε με την μπαρόκ σκηνογραφία. Έκτοτε προσπαθεί να ενσωματώσει στοιχεία της σκηνογραφίας και της δραματουργίας στη μουσική. Έχει οργανώσει τις συναυλίες-θεάματα: Il Bagatto στο Φεστιβάλ Sinfonia στο Περιγκόρ (2006), Jeux de cour, jeux de coudes στο φεστιβάλ της Εσσαουίρα του Μαρόκου (2007), Le Consort Project και Florimène στο Θέατρο Archipel του Παρισιού (2008-2010), Espejos και Kings and Queens στην Πόλη του Μεξικού (2011-2012). Το 2012 σκηνοθέτησε και σκηνογράφησε το έργο του Τζον Μπλόου Αφροδίτη και Άδωνις, που παρουσιάστηκε στο Μουσικό Χωριό, στον Άγιο Λαυρέντη του Πηλίου. Τον Φεβρουάριο του 2014 στην Όπερα της Ντιζόν ο Ανδρέας Λινός έκανε τη σκηνοθεσία, τη σκηνογραφία και τα κοστούμια για το έργο La Pellegrina με το σύνολο «Les traversées baroques».

O Mάρκελλος Χρυσικόπουλος σπούδασε τσέμπαλο στην τάξη της Μαργαρίτας Δαλμάτη (Σχολή Βινιανέλλι Αθηνών), από όπου πήρε το δίπλωμά του με άριστα παμψηφεί, πρώτο βραβείο και το αριστείο της Σχολής. Συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι με τους Ρομέο και Μπωμόν, στο Ζάλτσμπουργκ με τους Γκίλμπερτ και Ράμπε και στη Γενεύη με την Κριστιάν Ζακκοττέ, της οποίας ήταν ο τελευταίος μαθητής. Έχει δώσει ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου στην Ελλάδα και το εξωτερικό. O Mάρκελλος Χρυσικόπουλος έχει επίσης συμμετάσχει ως βοηθός μαέστρου σε βραβευμένες ηχογραφήσεις έργων του Χαίντελ (Aριάδνη στην Κρήτη, Ιούλιος Καίσαρ, Αλέξανδρος Σεβήρος, Αλέξανδρος) και του Γκλουκ (Ο θρίαμβος της Κλέλιας). Ως μαέστρος έχει συμπράξει με την Καμεράτα, την ΚΟΑ και την ΚΟΘ. Έχει επίσης διευθύνει την Μπαρόκ Ορχήστρα της Βενετίας στην ηχογράφηση της όπερας  Ολυμπιάδα του Μεταστάζιο που τιμήθηκε στη Γαλλία με τη διάκριση Choc du Monde de la musique. Ασχολείται με τη συνοδεία φωνητικής μουσικής και αναλαμβάνει τη μουσική προετοιμασία σε προκλασικές όπερες (Tαμερλάνος του Χαίντελ-Φεστιβάλ Αθηνών 2006, Ιουστίνος του Βιβάλντι-ΜΜΑ 2007 κ.ά.). Είναι ιδρυτικό μέλος των μπαρόκ συνόλων Ex Silentio και Latinitas Nostra. Με το δεύτερο έχει παρουσιάσει μεταξύ άλλων την καντάτα Κασσάνδρα του Μπενεντέττο Μαρτσέλλο (Μουσικό Φεστιβάλ Ρόδου). Το 2011, ανέβασε, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών, την όπερα του Μοντεβέρντι Η στέψη της Ποππαίας. Επίσης, παρουσιάζει και επιμελείται την εκπομπή «Παλίμψηστο» στο Τρίτο Πρόγραμμα.

Τα σοκολατάκια που περιέχονται στο κουτί του εντύπου προγράμματος για την παράσταση Αφροδίτη και Άδωνις αποτελούν ευγενική προσφορά των καταστημάτων SWEET ALCHEMY BY STELIOS PARLIAROS.