Το Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017 στις 12:00 η γκαλερί ΑΔ εγκαινιάζει την έκθεση με τίτλο “Αίθουσα Τέχνης Δεσμός Revisited”.
Το αίτημα για αστικό εκσυγχρονισμό της χώρας επανεμφανίζεται στον 20ο αιώνα μετά την καταστροφή του 1922. Αίτημα για μια ανάπτυξη που θα έπαιρνε υπ’ όψιν της αφ’ενός την εξέλιξη των αναπτυγμένων κοινωνιών της δυτικής Ευρώπης, και αφ’ετέρου μια επιλεκτική και κριτική αντιμετώπιση ιστορικών θεσμών και μορφών που δημιουργήθηκαν στην χώρα ή που αυτή οικειοποιήθηκε μέχρι του σημείου να τα θεωρήσει αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς της. Πρόκειται δηλαδή για το αίτημα εκσυγχρονισμού της συλλογικής ταυτότητας και των κοινωνικών θεσμών το οποίο αρνιόταν να στηριχθεί σε ιστορικές ασυνέχειες.
Στον 20ο αιώνα, οι κορυφαίες στιγμές έκφρασής του, μέσα από τις τέχνες και την αρχιτεκτονική, ήταν οι δεκαετίες του ’30 και κατόπιν του ’50 και ’60. Στον χώρο των ελληνικών γκαλερί το αίτημα αυτό θα αναδειχτεί από την Αίθουσα Τέχνης Δεσμός.
Η γκαλερί Δεσμός ιδρύεται το 1971 από την Έπη Πρωτονοταρίου (1933) και τον Μάνο Παυλίδη (1921 – 2007). Η Πρωτονοταρίου, με αστική καταγωγή από την Σύρα και την Νάξο, ήταν απόφοιτη της ΑΣΚΤ (1957) από το εργαστήριο του Γιάννη Μόραλη, όπου συνυπήρξε για ένα διάστημα με τους: Κανιάρη, Τσόκλη, Παύλο, Κοντό, Καρά. Ο Παυλίδης, αλεξανδρινής καταγωγής, υπήρξε πρωτοπόρος στον χώρο της διαφήμισης και των δημοσίων σχέσεων στην Ελλάδα. Οι Π.Π. εμπνέονται από την απελευθερωτική δύναμη του dada, αλλά και την υπερβατικότητα του Bauhaus. Οραματίζονται τον χώρο της γκαλερί σαν μια ανάσα απέναντι στις ασφυκτικές συνθήκες που επικρατούν στην χώρα με το δικτατορικό καθεστώς και από την αρχή παίρνουν αποστάσεις από την συγκαιρινή τους εικαστική πραγματικότητα. Περισσότερο σαν στάση ζωής και λιγότερο σαν πολιτική θέση, έχοντας οδηγό την ισχυρή σχέση της Έπης με την τέχνη και λόγω του ότι πολλοί από τους καλλιτέχνες με τους οποίους επέλεξαν να δουλέψουν (Γαΐτης, Κοντός, Τούγιας, Δανιήλ, Καλούτσης, Λογοθέτης, Τσόκλης, Κεσσανλής κλπ.) είναι καλλιτέχνες της διασποράς που γνωρίζουν την πρωτοπορία και συμμετέχουν στα νέα ρεύματα, οι Π.Π. δημιουργούν έναν χώρο όπου πρωταρχική σημασία έχει η κριτική στάση απέναντι στην ίδια την γλώσσα, η ρηξικέλευθη σκέψη, η ελευθερία για πρωτοπόρο πειραματισμό, η ριζοσπαστική ανανέωση των εκφραστικών εργαλείων. Κανόνας του Δεσμού γίνεται η ανάδειξη του «παραμελημένου», μακριά από πομπώδεις ρητορείες, έτσι ώστε η κατάργηση της απόστασης της τέχνης από την πραγματική ζωή να γίνει με τον αναγκαίο σεβασμό στην ασκητική οντολογία της νέας φόρμας και το ίδιο το έργο να μετατραπεί στο «γεγονός» καθ’ αυτό.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η λειτουργία του Δεσμού θα καταργήσει τον διαχωρισμό ανάμεσα σε κατηγοριοποιήσεις: ζωγραφική, γλυπτική, περιβάλλον, περφόρμανς κλπ. Από την άλλη μεριά, η πλειοψηφία των εκθέσεων ανατρέπει το κυρίαρχο μοντέλο στην σχέση έργου – θεατή, που στηρίζεται στην καταναλωτική προσέγγιση, τονίζοντας την πνευματική διάσταση του πρώτου. Σταδιακά, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της γκαλερί, αρχίζει, για πρώτη φορά εντός του ελλαδικού χώρου, να προσεγγίζεται η υποκατηγορία της νεώτερης ελληνικής τέχνης, που συνηθίζουμε να αποκαλούμε σύγχρονη τέχνη, κόβοντας τον ομφάλιο λώρο με την αντίληψη της «αδιάσπαστης συνέχειας» της ελληνικής τέχνης και τα ιδεολογήματα που «πιστώθηκαν» στην «γενιά» του ’30. Οι εκθεσιακές επιλογές του Δεσμού θα αποτελέσουν μια πρώτη βάση για την δημιουργία κριτηρίων και συστημάτων αξιολόγησης της σύγχρονης εικαστικής παραγωγής. Η λειτουργία της γκαλερί δημιουργεί μια πλατφόρμα διάδοσης του αιτήματος εκσυγχρονισμού των θεσμών της τέχνης προσδίδοντάς του ευρύτερη κοινωνική διάσταση, απλώνοντάς το σε νέα πεδία. Έτσι από το 1972, τις Δευτέρες, ο μουσικολόγος Γιάννης (Νανάκος) Παπαϊωάννου θα παρουσιάσει και θα αναλύσει το μουσικό έργο των Σκαλκώτα, Ξενάκη, Χρήστου και τις χρονιές μετά το 1974 θα οργανωθούν οι παρουσιάσεις των Στοιχείων Αυτογνωσίας του Άρη Κωνσταντινίδη, η Πρόταση για παιχνίδι, η προβολή φιλμ πάνω στα μπαλέτα του Bauhaus, της ταινίας αναζήτησης του “καθαρού σινεμά” (cinema pure) Entr’act του René Clair, η παρουσίαση της Παρτιτούρας του Ανέστη Λογοθέτη κλπ. Η Πρωτονοταρίου δεν διαπραγματεύθηκε τον εκσυγχρονισμό σαν αφηρημένη ιδέα αλλά σαν υπόθεση επιβίωσης του πραγματικού κόσμου και της πραγματικής ζωής, σαν ανάγκη αναζήτησης μιας συγχρονικής ταυτότητας. Τόσο η ίδια όσο και οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες που στήριξε θεώρησαν υποχρέωσή τους τον προβληματισμό πάνω στον ρόλο και την ατομική ευθύνη του διανοούμενου. Είναι, ίσως, αυτός ο λόγος που η λειτουργία του Δεσμού δε στόχευσε επαρκώς στην αγορά.
Ο Δεσμός, τελικά, περισσότερο από γκαλερί υπήρξε ένας εναλλακτικός χώρος (alternative space). Ο βασικά εκσυγχρονιστικός προσανατολισμός του αποδεικνύεται και απ΄ το γεγονός ότι συσπείρωνε την «κοινότητα» γύρω από την θέση ότι η δημιουργία μουσείου σύγχρονης τέχνης είναι υποχρέωση του κράτους. Απαίτησε την εκπλήρωση ενός βασικού, για τις πλαστικές τέχνες, εκσυγχρονιστικού συμβολαίου, ενώ δεν αντιμετώπισε καθόλου την δυνατότητα λειτουργίας μικρότερης κλίμακας ιδιωτικών πρωτοβουλιών ανάλογων των kunsthalle ή των kunstverein. Το μουσείο για τους Π.Π. δεν ορίζεται από την λειτουργία του αλλά από την υποχρέωση της πολιτείας για ανάληψη ευθύνης απέναντι στις σύγχρονες απαιτήσεις.
Παρουσιάζονται έργα των: Δανιήλ, Θόδωρου, Βλάση Κανιάρη, Νίκου Κεσσανλή, Μίμη Κοντού, Άρη Κωνσταντινίδη, Στάθη Λογοθέτη, Μπίας Ντάβου, Ρένας Παπασπύρου, Βασίλη Σκυλάκου, Κώστα Τσόκλη.
Έργο: Νίκος Κεσσανλής