«Όλα τα ατομικά συναισθήματα έχουν κοινωνική προέλευση. Η πλήξη που προσπάθησα να περιγράψω στο βιβλίο μου είναι σίγουρα το προϊόν μιας συγκεκριμένης κοινωνίας. Αυτής που δεσπόζει σήμερα στις χώρες της Δύσης. Στην ουσία, είναι το προϊόν μιας αποξένωσης. Δηλαδή, η διάρρηξη της σχέσης ανάμεσα στον άνθρωπο και στην πραγματικότητα και, άρα, ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στην ύλη». – Αλμπέρτο Μοράβια
Η πλήξη του Αλμπέρτο Μοράβια εκδόθηκε το 1960, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και συζητήσεις, γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, μεταφέρθηκε το 1962 στον κινηματογράφο από τον Νταμιάνο Νταμιάνι, σε παραγω γή του Κάρλο Πόντι, και καταχωρίστηκε στα αριστουργήματα της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
Ο ίδιος ο συγγραφέας συνέδεσε στενά τους Αδιάφορους, το πρώτο του μυθιστόρημα (1929), το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα σε νέα μετάφραση από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», και την Πλήξη ως μυθιστορήματα που εκφράζουν την κρίση του ανθρώπου στον κυκεώνα των ιστορικών και πολιτιστικών αλλαγών στις αρχές του 20ού του αιώνα και στη δεκαετία του ’60.
Το βαθύτερο θέμα του μυθιστορήματος, η αδυναμία δηλαδή να αποκτήσει κανείς ουσιαστική σχέση με την πραγματικότητα, η αποξένωση και η έλλειψη επικοινωνίας, εκφράζεται μέσα από την ερωτική ιστορία των δύο πρωταγωνιστών: του τριανταπεντάχρονου ζωγράφου Ντίνο και της δεκαεπτάχρονης Τσετσίλια, «γυναίκας και παιδιού μαζί».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Ντίνο, γόνος πλούσιας μεγαλοαστικής οικογένειας, έχει εγκαταλείψει τη βίλα της μητέρας του και ζει μια λιτή ζωή με λίγα χρήματα σε ένα στούντιο όπου προσπαθεί ανεπιτυχώς να ζωγραφίσει έργα αφηρημένης τέχνης για να ξεγελάσει την πλήξη του. «Λοιπόν, όσο κι αν πάω πίσω στα χρόνια με τη μνήμη μου, θυμάμαι ότι πάντα υπέφερα από πλήξη (…) Ήλπιζα ότι η ζωγραφική είχε νικήσει οριστικά την πλήξη. Συνειδητοποίησα, όμως, σχεδόν αμέσως ότι δεν ήταν αλήθεια», ομολογεί ο ήρωας, για να προσθέσει ότι «η πλήξη ήταν, κατά βάθος, μια έλλειψη σχέσεων με τα πράγματα».
Αληθινός καλλιτέχνης με πίστη στην αντικειμενική πραγματικότητα εμφανίζεται ένας εξηνταπεντάχρονος ζωγράφος στο διπλανό ατελιέ, ο οποίος δημιουργεί έργα αναπαραστατικής τέχνης, με γυναικεία γυμνά. Μόλις αυτός φεύγει ξαφνικά από τη ζωή, ο Ντίνο «κληρονομεί» ένα από τα μοντέλα του, την Τσετσίλια, που θυμίζει τη Λολίτα, ακόμα ένα «παιδί που μεγάλωσε πολύ γρήγορα και άρχισε από νωρίς να έχει γυναικείες εμπειρίες».
Η ερωτική σχέση ανάμεσά τους κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Εκείνος την επιθυμεί αλλά πλήττει, την ελέγχει λόγω της ζήλιας του γιατί εκείνη τον απατά και είναι άπιαστη σαν την πραγματικότητα.
Παρότι ο Μοράβια έχει δηλώσει πως, «αν θέλει, κανείς μπορεί να διαβάσει το βιβλίο σαν μια απλή ερωτική ιστορία», εντούτοις στις σελίδες της Πλήξης συναντάμε μια βαθύτερη ανάλυση της πάντα περίπλοκης ισορροπίας ανάμεσα στο χρήμα, στον σαρκικό έρωτα και στον ανδρικό ψυχισμό, μια διερεύνηση ψυχολογικών καταστάσεων, μια εξέταση της ατομικής και άρα υπαρξιακής κατάστασης του ανθρώπου στις δυτικές κοινωνίες, μια μελέτη γύρω από την αποξένωση που εκφράζει την κρίση του ατόμου με την πραγματικότητα και την κρίση του καλλιτέχνη με το αντικείμενό του.
Με πλοκή που διακόπτεται από πολλές στοχαστικές παρεμβάσεις, με καινοτόμο δοκιμιακό ύφος που βοηθά στην «εμβάθυνση στην ψυχολογία», η Πλήξη έχει περάσει στο «πάνθεον» των κλασικών έργων. Αποτελείται από εννέα κεφάλαια, πρόλογο και επίλογο που διαμορφώνουν το ξεχωριστό ύφος και την ιδιαίτερη δομή του. Η έκδοση είναι εμπλουτισμένη επίσης με βιβλιογραφία, σημειώσεις και τρία παραρτήματα, τα οποία συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του έργου.
Το Παράρτημα Ι περιλαμβάνει το διήγημα που εκδόθηκε λίγο μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματος: «Ένα ανέκδοτο επεισόδιο του μυθιστορήματος Η πλήξη – Βαλερί».
Στο Παράρτημα ΙΙ παρουσιάζεται η συνέντευξη που έδωσε ο Μοράβια στον εαυτό του τέσσερις ημέρες πριν από την έκδοση της Πλήξης, υπό τον τίτλο «Η Δύση πλήττει», και η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα L‘ Espresso.
Στο Παράρτημα ΙΙΙ παρουσιάζονται δύο κριτικές που υπογράφονται από τον Εουτζένιο Μοντάλε και τον Τζάκομο Ντεμπενεντέτι.
Alberto Pincherle
Ο Alberto Pincherle (1907-1990), γνωστός με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Alberto Moravia, γεννήθηκε στη Ρώμη, την πόλη όπου διαδραματίζονται και τα περισσότερα βιβλία του και στην οποία έμεινε πιστός μέχρι το τέλος της ζωής του. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότε- ρους Ιταλούς λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Καταπιάστηκε με όλα τα είδη του γραπτού λόγου, ως συγγραφέας, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος και δραματουργός. Ανάμεσα στα πιο διάση- μα έργα του παγκοσμίως συγκαταλέγονται Οι αδιάφοροι, Η γυναίκα της Ρώμης, Η χωριάτισσα, Η ανυπακοή και Η πλήξη.
Πολλά βιβλία του έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο από σπουδαίους σκηνοθέτες, όπως Η ατιμασμένη (1960) από τον Βιτόριο ντε Σίκα, Η περιφρόνηση (1963) από τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ, Η πλήξη (1963) από τον Νταμιάνο Νταμιάνι, Οι αδιάφοροι (1964) από τον Φραντσέσκο Μαζέλι, Ο κομφορμίστας (1970) από τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι κ.ά., καθώς διαθέτουν κινηματογραφικά χαρακτηριστικά, όπως απλή και ξεκάθαρη αφήγηση, δυνατή πλοκή και ρεαλιστικούς χαρακτήρες.
