Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, η ζωή και το έργο του – Οκτάβιος Μερλιέ

Από τις εκδόσεις Δόμος κυκλοφορεί το βιβλίο, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, η ζωή και το έργο του, του Οκτάβιου Μερλιέ σε μετάφραση Διον. Π. Αλικανιώτη.

Ο γάλλος φιλόλογος και φιλέλληνας Οκτάβιος Μερλιέ (1898-1976), κάτοχος του πρωτότυπου έργου του Παπαδιαμάντη, ασχολούμενος εντατικά επί μία πενταετία με την μελέτη του έργου του σκιαθίτη συγγραφέα κατέληξε στην συγγραφή βραχείας αλλά περισπούδαστης μελέτης εβδομήντα περίπου σελίδων με τίτλο: Alexandre Papadiamandis.Sa vie et son oevre.

Η μελέτη αυτή εξετάζει σφαιρικά και όχι αποσπασματικά το έργο του μεγάλου δημιουργού ενώ διακρίνεται από σπάνια (ιδίως για ξένο) γνώση της ελληνικής κοινωνίας και του ελληνικού πολιτισμού, των δογμάτων της ορθοδόξου Εκκλησίας και ιδιαίτερα του λειτουργικού της, καθώς και την απόλυτη γνώση του έργου του Παπαδιαμάντη, έως την παραμικρή λεπτομέρεια. Το παρόν έργο χωρίζεται σε τρία κεφάλαια, στα οποία ο μεταφραστής έχει δώσει τους τίτλους: I.Bιογραφικά, II. Το έργο του, III. H γλώσσα και το ύφος. Η τεχνική.

Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται και το γαλλικό κείμενο όπως μπήκε ως Εισαγωγή στην έκδοση του ως άνω βιβλίου του Merlier το 1934 από τις εκδόσεις «Les Belles Lettres».

Όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο μεταφραστής του βιβλίου: «Δυστυχώς, ένα τόσο εμβριθές και απολύτως άρτιο έργο πρώιμης (για παπαδιαμαντική έρευνα) ωριμότητας και επίσης ένα έργο στο οποίο παραπέμπουν οι περισσότεροι μελετητές του Παπαδιαμάντη, είχε μείνει έως σήμερα αμετάφραστο και επομένως άγνωστο στο παπαδιαμαντικό αλλά και το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Τη μετάφραση αυτή επεχείρησα, και νομίζω ότι την έφερα εις πέρας επιτυχώς, και αφού την πλαισίωσα με 150 περίπου υποσημειώσεις, καρπό των δικών μου παπαδιαμαντικών μελετών, την παραδίδω σήμερα στον αναγνώστη».

Ο Οκτάβιος Μερλιέ γεννήθηκε στο Ρουμπαί  της Γαλλίας και το 1908 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Παρίσι. Σπούδασε ελληνική γλώσσα και γραμματολογία στη Σορβόνη. Συμμετείχε στις μάχες του Α΄παγκόσμιου πολέμου ως εθελοντής, όπου και τραυματίστηκε. Το 1920 εξελέγη υφηγητής στη Σορβόννη και το 1945 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ με τη διατριβή του, Περί του ύφους και της γλώσσας του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου. Δίδαξε για δύο χρόνια στο Λύκειο της Χάβρης και το 1925 αποσπάστηκε στο Γαλλικό Ινστιτούτο των Αθηνών, του οποίου το 1935 ανέλαβε την διεύθυνση. Με την έκρηξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε στην Αθήνα, ως μυστικός εκπρόσωπος  του Σάρλ Ντε Γκωλ, συνελήφθη όμως το 1941 από συνεργάτες των Γερμανών και στάλθηκε στη Γαλλία με εντολή της κυβέρνησης του Βισύ. Εκεί παρέμεινε σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Οριγιάκ μέχρι το 1944. Μετά την απελευθέρωση επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου και ανέλαβε πάλι την διεύθυνση του Γαλλικού Ινστιτούτου. Το 1960  αρνήθηκενα παραδώσει στον Γάλλο πρέσβη τα αρχεία του Μικρασιατικού Κέντρου Σπουδών, που στεγαζόταν στο κτίριο του Γαλλικού Ινστιτούτου, θεωρώντας ότι ήταν κτήμα του ελληνικού λαού με αποτέλεσμα τον επόμενο χρόνο να απολυθεί από την θέση του. Μετά την απόλυσή του εργάστηκε ως καθηγητής της νεοελληνικής γλώσσας και φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Aix-en-Provence, έδρα την οποία διατήρησε μέχρι το 1971. Από τη θέση αυτή εξέδιδε το περιοδικό νεοελληνικές μελέτες. Το 1964 εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Το 1956 εκδόθηκε από γνωστούς λογοτέχνες και διανοούμενους της εποχής τρίτομος τόμος προς τιμήν του ζεύγους Μερλιέ. Σήμερα στο κτίριο του Γαλλικού Ινστιτούτου υπάρχει η βιβλιοθήκηΟκτάβιος Μερλιέ ενώ ο παρακείμενος δρόμος από το Γαλλικό Ινστιτούτο (προέκταση της οδού Αραχώβης) φέρει το όνομά του. Από το 2010 καθιερώθηκε από την γαλλική κυβέρνηση η υποτροφίαΟκτάβιου Μερλιέ που δίνεται ως βοήθεια στην μετάφραση και την έκδοση έρευνας στις ελληνογαλλικές σχέσεις.

Απεβίωσε στην Αθήνα στις 24 Ιουλίου 1976και ενταφιάστηκε στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών. Ήταν παντρεμένος με την Μέλπω Λογοθέτη, γνωστότερη ως Μέλπω Μερλιέ και δεν είχαν αποκτήσει παιδιά.