Το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα» παρουσιάζει ένα πολυσύνθετο αφιέρωμα στον κορυφαίο Έλληνα συγγραφέα Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, το οποίο διοργανώνει η εταιρεία «Μικρή Άρκτος» στο πλαίσιο των καλλιτεχνικών της δράσεων στα εικαστικά δρώμενα, με αφορμή τον εορτασμό της επετείου των 100 χρόνων από το θάνατό του.
Πρόκειται για μια μεγάλη ομαδική εικαστική έκθεση, συνέχεια των προηγούμενων αντίστοιχων πρωτοβουλιών της («Αφιέρωμα στον Διονύσιο Σολωμό», «Η Αίγινα των ζωγράφων», «Συνέβη στην Αθήνα» και «Ανθρώπινα Μέτρα») η οποία θα φιλοξενηθεί τον προσεχή Δεκέμβριο στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων Μελίνα, στο Θησείο σε συνεργασία με τον Πολιτισμικό Οργανισμό του Δήμου Αθηναίων.
Ο Παπαδιαμάντης σήμερα, λιτός και ταυτόχρονα εξαιρετικά διεισδυτικός και αυτογνωσιακός τόσο στον στο βίο όσο και το έργο του, παραμένει επίκαιρος όσο ποτέ.
Την έκθεση επιμελείται η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων Ίρις Κρητικού.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στην έκθεση συμμετέχουν διακεκριμένοι αλλά και νέοι καλλιτέχνες με στόχο την δυνατότητα διείσδυσης σε διαφορετικές, πολλαπλές συνθήκες θέασης της προσωπικότητας αλλά και των διαφορετικών πτυχών και στιγμιότυπων του έργου του Παπαδιαμάντη, με τον τρόπο που αυτό «αναγιγνώσκεται» από κάθε συμμετέχοντα καλλιτέχνη.
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί η προβολή της εξαιρετικής σειράς της ΕΡΤ σε σκηνοθεσία Μένου Δελιοτζάκη ” Σκοτεινό τρυγόνι” καθώς και άλλες παράλληλες εκδηλώσεις σε επιμέλεια του Γιάννη Μπασκόζου.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (4 Μαρτίου 1851 – 3 Ιανουαρίου 1911), γεννήθηκε στη Σκιάθο και γονείς του ήταν ο ιερέας Αδαμάντιος Εμμανουήλ και η Αγγελική (Γκιουλώ) το γένος Μωραϊτίδη. Μεγάλωσε ανάμεσα σε εννιά παιδιά και εξοικειώθηκε νωρίς με τα εκκλησιαστικά πράγματα, τη θρησκευτική ατμόσφαιρα, τις λειτουργίες, τα εξωκκλήσια και την ήσυχη ζωή του νησιώτικου περίγυρου, παραμένοντας «περισσότερο εκκλησιαστικός παρά θρήσκος» και διαμορφώνοντας μια ιδιοσυγκρασία που διατήρησε με πείσμα ως το τέλος της ζωής του, κάνοντας πολλούς να τον χαρακτηρίσουν «κοσμοκαλόγερο».
Κορυφαίος Έλληνας λογοτέχνης (με μια σπάνια ιδιωτική γλώσσα που αντλεί την ιδιαιτερότητά της τόσο από τη δημοτική όσο και από την καθαρεύουσα) και επονομαζόμενος «άγιος των ελληνικών γραμμάτων», είναι ο ίδιος το «σκοτεινό τρυγόνι» των γραπτών του που ο φίλος του Μιλτιάδης Μαλακάσης περιγράφει ως «μια σιλουέτα με ακατάστατα γενάκια, απεριποίητη περιβολή, λασπωμένα ή κατασκονισμένα υποδήματα, ξεθωριασμένο ημίψηλο, με μια παπαδίστικη κάννα με ασημένια λαβή, μαύρο κορδόνι γύρω από μια ασιδέρωτη λουρίδα, ένα είδος κολάρου, συγκρατώντας με τα χέρια του ένα πανωφόρι που του έπεφτε λίγο μεγάλο» ο «ιδιόρρυθμος, εκκεντρικός, μποέμ, άνθρωπος των καπηλειών και των τρωγλών», όπως τον αποκαλούσε ο Δ. Χατζόπουλος, παρομοιάζοντάς τον «με τον φιλόσοφο Μένιππο, τον πνευματώδη Λουκιανό, τον παρατηρητικό Ντίκενς και τον ψυχολόγο Τουργκένιεφ», ο τακτικότατος επισκέπτης του μπακάλικου του Καχριμάνη στου Ψυρρή και της μικρής εκκλησίας του Αγίου Ελισαίου, όπου ψάλλει μαζί με τον ξάδελφό του Αλέξανδρο Μωραϊτίδη, αλλά και αργότερα, ο γνώριμος θαμών του καφενείου της Δεξαμενής που ως αληθινός πατριώτης (μετά την πτώση του Τρικούπη και την εθνική χρεωκοπία) στηλιτεύει την κοινωνική διαφθορά και την πολιτική κατάσταση της χώρας…
Τα ηθογραφικά του διηγήματα και μυθιστορήματα (τρία μυθιστορήματα και τρεις νουβέλες, 180 διηγήματα, 40 μελέτες και άρθρα) κατέχουν περίοπτη θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία εξαιτίας της «οξύτατης ψυχολογικής περιγραφής, της εύστοχης διείσδυσης στα βάθη του ψυχικού κόσμου των ηρώων του», που έκανε τόση εντύπωση και στην εποχή του, που πολλοί τον παρομοίασαν με τον Ντοστογιέφσκι. Παράλληλα, θα έρχεται πάντοτε στο νου η τραγικότητα του βίου του με τις αντιφατικές διαδρομές ανάμεσα στα καπηλειά και τις εκκλησίες, η ιδιαιτερότητα της γλώσσας του, που άλλοτε υμνήθηκε και άλλοτε αμφισβητήθηκε από τους συγχρόνους του, κάνοντας τον Μαλακάση να τον περιγράψει ως ποιητή του σκιόφωτος «πνεύμα Θεού που φυσούσε και γεννούσε και ανάσταινε πράγματα και πρόσωπα…σοφό αλλά γυμνωμένος από κάθε αγκάθι σοφίας…, κλασικό, όμοιο σε πολλά με τον Ντοστογιέφσκι, αλλά διασώστη και όχι καταποντιστή ψυχών».
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης που έζησε «μοναχικός, ανέραστος και πάσχων», ασυλλόγιστα σπάταλος αν και εξαιρετικά λιτός στα του δικού του καθημερινού βίου, ανοργάνωτος και πλούσιος μόνο «κατ’ εκείνην την ήμέραν» που έπαιρνε τον μισθό του από την εφημερίδα, ζητώντας την πνευματική ανακούφιση στα ποιήματα και τον ποιητικότατο πεζό του λόγο, επέστρεψε στα τέλη του Μαρτίου του 1908 για το νησί του, με χρήματα που κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν οι λίγοι φίλοι του, με σκοπό να μην ξαναγυρίσει στην πόλη «της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών». Πέθανε στη Σκιάθο τον Ιανουάριο του 1911.
Στο έργο του, με περιγραφές άλλοτε ειδυλλιακές κι άλλοτε αγριεμένες σαν τη χειμωνιάτικη θάλασσα, θα ζουν για πάντα οι ρεματιές και οι χαράδρες, «τα ρόδινα ακρογιάλια», τα λιμανάκια και οι θαλασσοσπηλιές της Σκιάθου. Μαζί, τα δικά του αυτοβιογραφικά βιώματα, εμποτισμένα με το θρησκευτικό στοιχείο, σημαδεμένα από τα βάσανα και τις μικροχαρές της σκιαθίτικης φτωχολογιάς. Οι ήρωές του, ψαράδες και αγρότες, σκυθρωποί εργένηδες και απελπισμένοι πολύτεκνοι, ιερωμένοι και σκοτεινές χήρες, μάγισσες και έρημα ορφανά, συναντούν κάποτε τον αλλόκοτο ανθρώπινο θίασο που στοιχειώνει τους περιπάτους του στις φτωχογειτονιές της Αθήνας. «Μόνο ο Παπαδιαμάντης κι ο Σολωμός μας έδωσαν έργα με συνολική σύλληψη ζωής, λυτρωμένα από το τυχαίο και το επεισοδιακό», συνοψίζει ο Φώτος Πολίτης.
Δεν «εψεύσθη ποτέ», δεν εμιμήθη ποτέ, δεν επροσποιήθη ποτέ, δεν εκιβδηλοποίησε ποτέ. Έκοψε μόνον χρυσά νομίσματα από το μεταλλείον της ψυχής του, της αγνής καί αδιάφθορου (…). Η ψυχή του είναι καθαυτό η ρωμέικη λαϊκή ψυχή», γράφει ο Παλαμάς. «Εκείνος πού θα δώσει μίαν ημέραν μακρινήν(…) την εικόνα του Παπαδιαμάντη, του πρώτου καί μοναδικού της εποχής μας, δεν πρέπει να χωρίσει ποτέ τον συγγραφέα από τον άνθρωπον (…). Ο Παπαδιαμάντης δεν είναι γραμματάνθρωπος, είναι ποιητής», καταλήγει για εκείνον ο Νιρβάνας το 1906.
Για αυτόν λοιπόν τον ποιητή, για τη ζωή και το έργο του, ας προσπαθήσουμε μέσα από τη ζωγραφική σημαντικών μας Δημιουργών, να μιλήσουμε…