Το βιβλίο του Αλέξη Σταμάτη «Μπαρ Φλωμπέρ», που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και έγινε μπεστ σέλερ, επανακυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που μεταφράστηκε σε Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία και Σερβία, στοιχείο ενδεικτικό και της απήχησης που είχε το έργο.
Με αφορμή την εκ νέου κυκλοφορία του έργου, ο συγγραφέας μίλησε για το «Μπαρ Φλωμπέρ» στο culturenow.gr .
Συνέντευξη: Νώντας Δουζίνας
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ποια ήταν η κεντρική ιδέα πίσω από αυτό το βιβλίο;
Ο κεντρικός ήρωας του «Μπαρ Φλωμπέρ» ο Γιάννης Λουκάς, είναι ένας εν δυνάμει συγγραφέας που βρίσκεται σε μια οριακή στιγμή της ζωής του. Πλησιάζει τα σαράντα, είναι εγκλωβισμένος σε μια δουλειά που δεν τον εκφράζει, σε μια εξαετή σχέση που φυτοζωεί, ενώ το μεγάλο του όνειρο, να γράψει ένα μυθιστόρημα, βρίσκεται διαρκώς υπό αναβολή. Ανακαλύπτοντας στα υπόγεια του συγγραφέα πατέρα του ένα χαμένο χειρόγραφο, που έχει τον τίτλο Μπαρ Φλωμπέρ, αποφασίζει να ενδώσει στην έλξη της ακατάσχετης συγγένειας που του προκαλεί η ανάγνωση. Είναι η ευκαιρία για έναν – έστω και όψιμο – απογαλακτισμό από τον πατέρα, μια αφορμή για αληθινή δράση και εσωτερική έρευνα.
Από τη στιγμή που ο κεντρικός ήρωας ανακαλύπτει το παραπεταμένο χειρόγραφο, η αφήγηση επανεξετάζει αναδρομικά, με διαφορετική προοπτική, την αρχή. Ο Γιάννης Λουκάς προβάλλει μια μικρή σωματική μειονεξία του – το ένα χέρι του είναι πιο κοντό από το άλλο – για να κρύψει μια μεγαλύτερη, ψυχική: το σύμπλεγμα κατωτερότητας απέναντι στον πετυχημένο και αυτάρεσκο πατέρα του. Η ανταπόκρισή του στο ανέκδοτο χειρόγραφο είναι η πρώτη συνειδητή διαφοροποίησή του από την πατρική σκιά. Και η απόφασή του να εξιχνιάσει το μυστήριο του άγνωστου συγγραφέα, είναι ταυτόχρονα και η απόφαση να ψάξει για τις ρίζες μιας συγγένειας διαφορετικής από τη βιολογική. Αυτή ακριβώς η συγγένεια με το άγνωστο (κείμενο, συγγραφέα..) είναι το κεντρικό κινούν του βιβλίου.
Ο τίτλος τι ακριβώς σημαίνει;
O τίτλος είναι και το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση ολόκληρου του κειμένου, όποτε θα αφήσω το ερώτημα αναπάντητο. Ο αναγνώστης θα το συναντήσει στην πορεία και θα το εισπράξει με τον τρόπο που ο ίδιος θα επιλέξει.
Τι είναι πιο συναρπαστικό; Το οδοιπορικό του επίδοξου συγγραφέα στην Ευρώπη ή η προσωπικότητα του άγνωστου πεζογράφου;
Μια αφήγηση δεν κατακερματίζεται σε επί μέρους σημασίες. Εάν λειτουργεί, τότε το όλον εχει συνεργαστεί σωστά.
Το έργο είναι «Μια επεισοδιακή περιπλάνηση γεμάτη έντονες συγκρούσεις». Εσωτερικές ή με άλλα άτομα;
Αν ήμουν αναγκασμένος να κάνω μία ειδωλογική κατάταξη του βιβλίου, θα βρισκόμουν σε δύσκολη θέση. Είναι μια προσωπική αναζήτηση; Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με καλλιτεχνικό μανδύα; Ένα ταξίδι στην ευρωπαϊκή ανθρωπογεωγραφία; Μια υπαρξιακή μαθητεία με επάλληλα κρυπτικά επίπεδα; Θέλω να πιστεύω ότι είναι όλα αυτά μαζί. Ένα λογοτεχνικό παλίμψηστο με την κάθε στρώση του ν’ αποκαλύπτει και μια νέα που φέρνει τον ήρωα πιο κοντά στη λύση, το βιβλίο εγγύτερα στον αρχέγονο τόπο της καταγωγής του.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γράψετε το συγκεκριμένο βιβλίο;
Στην αρχή υπήρχε ένα αδιαμόρφωτο υλικό, ένας πολτός που στριφογύριζε επί ένα μεγάλο διάστημα στο μυαλό μου… Κάποια στιγμή άρχισε να διαμορφώνεται η κεντρική ιδέα, να αναδύονται τα πρόσωπα, το σκηνικό, η ατμόσφαιρα. Ένας σκοτεινός σαγηνευτικός άντρας, ένας νεότερος άντρας σε περίοδο κρίσης, ένας πίνακας του Πουσέν, οι τέσσερις Ευαγγελιστές, τo ευρωπαϊκό τοπίο του τέλους του 20ου αιώνα, οι μπιτ, ο Γκαουντί, η αρχιτεκτονική, ο Φασμπίντερ, τα έντυπα της εποχής, το πατρικό πρότυπο, η σαγήνη του αρσενικού, η σαγήνη του θηλυκού, ο φόβος του να αγαπηθείς… Αλλά και η αποξένωση, η αίσθηση του να είσαι ταυτόχρονα μέσα και έξω από τα πράγματα, η εξέλιξη της δομής του μυθιστορήματος, το συγγραφικό μπλοκάρισμα, η αλληλοδιείσδυση μυθοπλασίας και πραγματικότητας…
Το ετερόκλητο αυτό υλικό άρχισε σταδιακά να μου επιβάλλεται• Στην αρχή του παραδόθηκα εντελώς και του επέτρεψα να με οδηγήσει. Ακολουθούσα τη ροή του, το άφηνα να με ταξιδεύει… κι έγραφα, έγραφα ακατάπαυστα. Ξαφνικά, στην πορεία το σκηνικό άρχισαν να το διατρέχουν υπόγειοι κώδικες, μια μυστική στρώση, σχεδόν θεολογικής καταγωγής. Γράμματα, αριθμοί, σύμβολα, συμπτώσεις που αυτές δεν αποδείχθηκαν καθόλου αθώες… Το κρυπτικό στοιχείο αναδυόταν και με καλούσε να το κωδικοποιήσω. Κάποια στιγμή λοιπόν, χωρίς να καταλάβω πώς, άρχισα να επεμβαίνω, να διευθετώ τη ροή, να επιμελούμαι την πορεία του… Κι εκεί είδα με χαρά το υλικό μου να συνεργάζεται.
Μπορείτε να ξεχωρίσετε κάποιο σημείο του βιβλίου, ως το πιο απαιτητικό για τον αναγνώστη; Για εσάς, ως συγγραφέα;
Αυτή η ερώτηση είναι δύσκολο να απαντηθεί από τον ίδιο τον δημιουργό. Αφόρα την προσληπτικότητα ενός έκαστου αναγνώστη ο οποίος φυσικά είναι μοναδικός. Επίσης κι ο ίδιος ο δημιουργός πιστεύω δεν είναι ο αρμόδιος να αξιολογήσει την πιθανή «δυσκολία» κάποιων κομματιών. Ανήκουν όλα σε ένα σύνολο, σε μια αδιάσπαστη σύλληψη.
Σε αυτή του την αναζήτηση, ο Γιάννης Λουκάς ψάχνει όντως τα βήματα ενός άλλου ανθρώπου ή μήπως, του εαυτού του;
Αναζητώντας τον «Άλλον» ουσιαστικά αναζητούμε τον εαυτό μας. Μια και ο άλλος είναι ο καθρέφτης μας, τα κομμάτια του που ανακαλύπτουμε έχουν άμεσες αντανακλάσεις σε μας, στην αληθινή μας φύση την οποία τόσο συχνά και τόσο έντεχνα μεταθέτουμε σε αλλα πρόσωπα.
Ποια μπορεί να είναι η απάντηση σε μια τέτοια αναζήτηση;
Δεν υπάρχουν νομίζω απαντήσεις στη λογοτεχνία. Και σε εκείνην όπου υπάρχουν προσωπικά δεν με αφορά. Στην αυθεντική λογοτεχνία μονό ερωτήματα τίθενται.
Τελικά τι έχει μεγαλύτερη σημασία; Το ταξίδι ή ο προορισμός;
Σημασία πάντα εχει η διαδικασία, όχι το αποτέλεσμα. Εξάλλου η διαδικασία είναι εκείνη που έχει νόημα, διάρκεια και περιεχόμενο, ενώ το αποτέλεσμα, εμφανίζεται κάποια στιγμή, αστράφτει μπροστά στα ματιά μας και χάνεται. Μέχρι να αρχίσει η επόμενη διαδικασία, το επόμενο ταξίδι.