Μόλις άνθησε ο Άρης στην Ελλάδα, άνθησε μαζί του κι η γλυκιά Μούσα, έγραφε στα 1888 ο Παλαμάς, συνδέοντας τον Σολωμό με τον Κάλβο. Δεν ήταν μόνοι τους οι δύο κορυφαίοι· πλάι τους βρέθηκαν κι αρκετοί άλλοι, που αμέσως μετά το ξέσπασμα του Αγώνα ένιωσαν πως κάτι έπρεπε ν’ αλλάξει στο ποιητικό τοπίο. Στα χρόνια της Επανάστασης προσέχτηκαν και εκδόθηκαν όχι όμως από Έλληνα και τα τραγούδια του αγράμματου λαού.
Παράλληλα με τη λογοτεχνία άνθησε και η σκέψη. Οδηγός κι εδώ ένας κορυφαίος, ο Κοραής· η νεωτερικότητα εισβάλλει στον ελληνικό χώρο την ίδια στιγμή που οι άνθρωποι πολεμάνε να διατηρήσουν την ελευθερία που κέρδισαν γρήγορα το 1821, μα έπρεπε και να την κρατήσουν ζωντανή. Από τα τυπογραφικά μηχανήματα που στέλνουν οι Φιλέλληνες στη Ρούμελη, την Πελοπόννησο, τα νησιά, βγαίνουν εφημερίδες, πολιτικά φυλλάδια και βιβλία, όλα προσανατολισμένα προς τις ευρωπαϊκές αξίες: την αδέσμευτη σκέψη, τα δημοκρατικά ιδεώδη, την απόλυτη ελευθεροτυπία. Τα περισσότερα, μεταφρασμένα έργα των μεγάλων δασκάλων του Διαφωτισμού, αλλά κοντά τους και ορισμένα πρωτότυπα.
Ωστόσο η εκρηκτική δυναμική δεν επέζησε, ο Σολωμός και ο Κάλβος σώπασαν, τα καινούρια μονοπάτια έσβησαν, και η επανεκκίνηση που δοκίμασαν στα 1830 ο Παναγιώτης Σούτσος και ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής δεν είχε συνέχεια. Η παράδοση της Επανάστασης στάθηκε η υποδομή της καινούριας ορμής που έφερε η γενιά του 1880.
Αλέξης Πολίτης
Ο Αλέξης Πολίτης γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε νεοελληνική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Université Paris IV (Sorbonne). Από το 1976 έως το 1989 εργάσθηκε στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, και από το 1989 έως το 2012 στη Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τώρα είναι ομότιμος καθηγητής της ίδιας Σχολής. Κυριότερες αυτοτελείς εργασίες του: Το δημοτικό τραγούδι. Κλέφτικα, Αθήνα 1973, 31985· Η ανακάλυψη των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, Αθήνα 1984, ²1999· Ρομαντικά χρόνια. Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην Ελλάδα του 1830-1880, Αθήνα 1993, 32003· Claude Fauriel, Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια, Α΄-Β΄, Ηράκλειο 1999, 32000· Το μυθολογικό κενό.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Δοκίμια και σχόλια για την ιστορία, τη φιλολογία, την ανθρωπολογία, και άλλα, Αθήνα 2000· Εγχειρίδιο του Νεοελληνιστή. Βιβλιογραφίες, λεξικά, εγχειρίδια, κατάλογοι, ευρετήρια, χρονολόγια, κ.ά.(με τη συνεργασία της Μαρίας Μαθιουδάκη και του Τριαντάφυλλου Ε. Σκλαβενίτη), Ηράκλειο 2002, 22005· Αποτυπώματα του χρόνου. Ιστορικά δοκίμια για μια μη θεωρητική θεωρία, Αθήνα 2006· Το δημοτικό τραγούδι: Εποπτικές προσεγγίσεις. Περνώντας από την προφορική στη γραπτή παράδοση. Μικρά αναλυτικά, Ηράκλειο 2010· Στρατηγού Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα. Μεταγραφή, Σημειώσεις Γιάννης Βλαχογιάννης, Α΄-Γ΄, Αθήνα (Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη) 2011, γενική επιμέλεια (με τη συνεργασία της Γεωργίας Παπαγεωργίου)· Η ρομαντική λογοτεχνία στο εθνικό κράτος, 1830-1880: ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, πνευματική κίνηση, αναγνώστες, 2017 (Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής 2018).
