Ο Μάρκος Μέσκος στη συλλογή του Άλφα Βήτα σταχυολογεί ποιητικά στιγμές που διεγείρουν τη σύνθεση ήχων μέσα από την ανάκληση εικόνων.
Οι εικόνες αντλούνται κυρίως από τη Φύση (ήλιος, χιόνι, νερό, κλωνάρια, λάβα) και καταλήγουν να φωτίσουν κάποιες πτυχές ανθρώπινες. Ο ποιητής χρησιμοποιεί το σχήμα Φύση-Άνθρωπος με διάφορους τρόπους: συχνά προετοιμάζει αυτά που θα ειπωθούν στον επόμενο στίχο (π.χ. εδώ πληγές) με αναφορά σε στοιχεία της Φύσης (π.χ. εδώ λουλούδια) που με κάποιον τρόπο προσδιορίζουν κάποιο χαρακτηριστικό τους (π.χ. εδώ χρώμα): «Άοσμα ψυχρά ρόδα και τριαντάφυλλα του Χειμώνα/δεν έκλεισαν οι πληγές ανατριχιάζουν ακόμη». Σε άλλα σημεία, ακόμη και μέσα στον ίδιο στίχο, ο ποιητής μεταβαίνει απροειδοποίητα από μια περιγραφή της φύσης στο ανθρώπινο στοιχείο, εκπέμποντας μια δραματική αίσθηση («Τρελαίνονται τα δέντρα όταν ανθίζουν/στον λόφο στον έρημο δρόμο στην καρδιά-»). Άλλες φορές οι δύο κόσμοι (Φύση-Άνθρωπος) διαπλέκονται με αλλεπάλληλα σχήματα με ιδιαίτερη πρωτοτυπία που δείχνει το βάθος της σχέσης τους, όπως στον ακόλουθο στίχο όπου ο ήχος του αιώνιου ρολογιού γίνεται ένα με το κελάηδημα του πουλιού: «μόνο ζωντανό το ρολόι στον αιώνιο τοίχο/τικ τακ τικ τακ τικ τακ πουλί αναστατωμένο κελαηδεί/γιατί γνωρίζει…».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Αξιοσημείωτη είναι έπειτα η ικανότητα του Μέσκου να χτίζει σταδιακά το μήνυμα που τελικά θα δώσει αφήνοντας λέξεις-ίχνη από την αρχή του ποιήματος, μέχρι να δηλώσει κάτι ξεκάθαρα στο τέλος. Στο ποίημα Σημειώσεις ανεπίσημης ιστορίας, ο ποιητήςπροετοιμάζει το έδαφος πριν την τελική δήλωση -ότι η ιστορία δεν είναι παρά «νικητήρια ψέματα»- με πληθώρα λέξεων αμφισβήτησης («πως τάχα ο Μέγας Αλέξανδρος θα’ παιρνε πίσω την τιμή των Ελλήνων…./και βούληση του Αλλάχ το πάρσιμο της Πόλης· πρόσχημα οι σφαγές του Καρλομάγνου../δήθεν οι Σταυροφορίες…»).
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει και σε μια θεματική που εγείρει ενδιαφέρουσες συναισθηματικές εκλύσεις εκ μέρους του ποιητή: αυτή των χαμένων φίλων («γιατί αναχώρησαν άδικα φίλοι πιστοί/και αγαπημένοι», «γιατί αλλάζει ο Κόσμος με τον χαμό ρωτούσε», «οι φίλοι αραιώνουν»). Στη θεματική αυτή ο Μέσκος βρίσκει έναν γλυκύ ρομαντισμό, καθώς οι φίλοι που χάθηκαν εξιδανικεύονται («Μάγοι και Μύστες και Προφήτες προπάντων Ανώνυμοι Επαναστάτες»), και η πίκρα («Φίλε μου ακριβέ εσύ που χάνεσαι πάντα νωρίς..») απαλύνεται με μια λεπτή νοσταλγία που εικονοποιείται και πάλι μέσω στοιχείων της φύσης («γενού άσπρο σύννεφο και κόπιασε…να σε φιλέψω ̇αν βρέχει στον δρόμο βροχούλα είναι/θα περάσει.»). Σε αντίθεση με άλλα ποιήματα της ίδιας θεματικής, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Μέσκος βρίσκεται πιο κοντά στον τρόπο του Πατρίκιου παρά στου Αναγνωστάκη. Ο Αναγνωστάκης περιγράφει κυρίως τη φρίκη της απώλειας κατά τον Εμφύλιο («Φίλοι που φεύγουν/που χάνονται μια μέρα../Φωνές τη νύχτα/Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους»), ενώ ο Πατρίκιος επιλέγει να αναφερθεί στην τραγική ανωνυμία των χαμένων-άγνοια εκ μέρους του ποιητή για το ποιοι ήταν αυτοί που θυσιάστηκαν («Δεν είναι η θύμηση των σκοτωμένων φίλων/που μου σκίζει τώρα τα σωθικά./Είναι ο θρήνος για τους χιλιάδες άγνωστους/…που έδωσαν τη ζωή τους για μένα.»), θέμα που παρατηρείται και στην ποίηση του Μέσκου (βλ. Ανώνυμοι Επαναστάτες). Ωστόσο, ο Μέσκος αποστασιοποιείται ακόμη περισσότερο από τα γεγονότα και δίνει στο ποίημά του «αυτό που μένει» από την απώλεια, κάνοντας τη θεματική των χαμένων φίλων πιο γενική, και όχι άμεσα εφαπτόμενη με τους χαμένους φίλους του Εμφυλίου. Εξαιρετική είναι η ενσωμάτωση του θέματος του κρασιού στην ευρύτερη αυτή θεματική ως τρόπου απάλυνσης του πόνου της απώλειας. Ο Μέσκος κλείνοντας το ποίημα Καρμανιόλα με την προτροπή «ώρα για κρασί/κόντρα!» φέρνει στο μυαλό του αναγνώστη πολλές αντίστοιχες προτροπές, από το «νυν χρή μεθύσθην» και το «nuncestbibendum» μέχρι το καβαφικό «δότε να πίω».
Στην ποίηση του Μέσκου τα σημεία στίξης απουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό, με την απουσία κόμματος να φαίνεται ιδιαίτερα λειτουργική. Για παράδειγμα, στο ποίημα Πορτρέτο, η ζωή ενός ανωνύμου δίδεται ως μία αδιάφορη ροή χωρίς παύση («στο μέσον της μικρής αγροτικής οικονομίας ά-/νοιξη φθινόπωρο λίγο θέρος κουρασμένος πάντα/στην πέτρα έξω από την πόρτα κοιτώντας το νερό»), μέχρι που η ροή σταματά απότομα με μια παύλα («-αυτός/θαρρείς χωρίς όνομα χωρίς όνειρα τάχα και μεράκια»), που συστήνει την τραγική ταυτότητα του (ακόμη) ανωνύμου. Το ασύνδετο χωρίς κόμματα σχήμα δίνει επίσης στον ποιητή τη δυνατότητα να αναπτύσσει σχήματα πολλαπλού προσδιορισμού, όπως στον στίχο «βαλσαμωμένα τα πουλιά φαντάσματα ίσκιων βούρκωμα του πένθους» και «στα βήματα του χορού της λάβας των ηφαιστείων», όπου δίνεται τελικά η αίσθηση ότι όλοι οι όροι αλληλοπροσδιορίζονται.
Αυτή η απουσία στίξης είναι που δίνει στην ποίηση του Μέσκου μια ωραία ελευθερία ρυθμού· η μουσικότητα δηλαδή δεν είναι αυστηρή, καθώς τα ποιήματα του Μέσκου θα μπορούσαν να απαγγελθούν με διαφορετικές προσεγγίσεις. Σ’ αυτό το αποτέλεσμα συνάδει και η αλλαγή στίχου σε φαινομενικά τυχαία σημεία, τέμνοντας λέξεις, νοήματα και συντακτικά σχήματα συχνά (π.χ. τοποθέτηση χρονικών προσδιορισμών -όταν, ενώ- στο τέλος του στίχου), που δίνει μια αίσθηση συνεχούς κίνησης απαλλαγμένης από την αυστηρότητα. Όπως και στο προηγούμενο παράδειγμα, έτσι και σε άλλα ποιήματα, είναι κυρίως οι παύλες που δηλώνουν μια αλλαγή φωνής, συχνά πιο προσωπικής, και που συνήθως ταυτίζονται με μια φιλοσοφική διάθεση («-κάποτε ρωτούσε τώρα γνωρίζει/ όταν χάνονται που πάνε…», «όνειρο ήταν -όνειρο είναι;»). Πολλές φορές βέβαια η μουσικότητα δίδεται περισσότερο τονικά παρά «στιχουργικά»: ο ποιητής, δηλαδή, δηλώνει τη μετάβαση σε άλλη ενότητα, όχι με την αλλαγή στίχου, αλλά τοποθετώντας στην αρχή της ενότητας λέξεις που τονίζονται ομοίως (π.χ. στην προπαραλήγουσα) («κάλπης ο Επιτάφιος μαύρες οι παπαρούνες…μόνον η μάνα..»).
Εν κατακλείδι, η ποίηση του Μέσκου είναι μια ποίηση αρκετά αποκαλυπτική, με την έννοια ότι μέσα και τρόποι που χρησιμοποιεί ο ποιητής συνεχίζουν να αποκαλύπτουν και να αποκαλύπτονται ακόμη και μετά από πολλές αναγνώσεις. Το μόνο που ίσως να αναμένει ακόμη ο αναγνώστης είναι η «ποιητική εκμετάλλευση» ακόμη περισσότερων στοιχείων Φύσης, και μια πιο ξεκάθαρη αναφορά σε συγκεκριμένα θέματα ανά το ποίημα, παρά σε μια πολυεπίπεδη στόχευση πολλών ανησυχιών μέσα στο ίδιο ποίημα (κάτι που έγινε για παράδειγμα επιτυχώς στα ποιήματα για τους χαμένους φίλους).
Η ποιητική συλλογή του Μάρκου Μέσκου, Άλφα Βήτα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη.