«Κακώς αγόρασα αυτό το τετράδιο, πολύ κακώς. Ωστόσο είναι πια πολύ αργά για να το μετανιώσω, η ζημιά έχει γίνει»: μ’ αυτά τα λόγια ξεκινάει το ημερολόγιό της η Βαλέρια Κοσσάτι, η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος, μια γυναίκα της μεσαίας τάξης στην Ιταλία της δεκαετίας του ’50.
Λίγο πάνω από τα σαράντα, με δύο μεγάλα παιδιά, έναν σύζυγο αδιάφορο, μια δουλειά σ’ ένα γραφείο, που την κάνει χωρίς ιδιαίτερο πάθος, η Βαλέρια είναι απορροφημένη στον «φυσικό» ρυθμό της καθημερινότητας, καταπιεσμένη, σχεδόν χωρίς να το αντιλαμβάνεται, από τον τριπλό της ρόλο ως συζύγου, μητέρας και εργαζομένης. Μια μέρα, ωστόσο, υπακούοντας σε μια παρόρμηση που ακόμα και η ίδια βρίσκει παράλογη και ανεξήγητη, αγοράζει ένα σημειωματάριο, στο οποίο αρχίζει να σημειώνει μικρά γεγονότα και προβληματισμούς. Γράφοντας σ’ αυτόν τον «απαγορευμένο» χώρο, η Βαλέρια ανακαλύπτει τις υπόγειες συγκρούσεις που συνταράσσουν την ύπαρξή της, τις βασανιστικές φιλοδοξίες, τις κρυφές πίκρες της· δίνει φωνή σε μια εσωτερική ζωή που βρίσκεται εδώ και χρόνια σε λήθαργο, εκφράζει μια δική της ατομικότητα, μια ιδιαίτερη συνείδηση, που της αποκαλύπτεται στις κινήσεις και στις σκέψεις της καθημερινής ζωής.
Το Απαγορευμένο τετράδιo δημοσιεύθηκε αρχικά σε συνέχειες στο περιοδικό La Settimana Incom Illustrata (Δεκέμβριος 1950-Ιούνιος 1951), προτού κυκλοφορήσει σε βιβλίο το 1952. Θεωρείται το αριστούργημα της Ιταλοκουβανής Άλμπα ντε Σέσπεντες, μια μοναδική μαρτυρία μιας ιστορικής εποχής κι ένας φόρος τιμής σε μια προφεμινιστική γενιά, που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στις εξεγέρσεις που ακολούθησαν, μα πάνω απ’ όλα ένα σπουδαίο βιβλίο, που αποκαλύπτει την κατακερματισμένη και διαρκώς μεταβαλλόμενη ταυτότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Άλμπα ντε Σέσπεντες – Πληροφορίες για τη συγγραφέα
Η Άλμπα ντε Σέσπεντες (Ρώμη 1911-Παρίσι 1997), κόρη του πρεσβευτή της Κούβας στην Ιταλία, μεγάλωσε σε μια οικογένεια πολύγλωσση, μορφωμένη και προοδευτική. Πρωτοεμφανίστηκε το 1935 με τo L’anima degli altri. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα Nessuno torna indietro (1938), Dalla parte di lei (1949), Απαγορευμένο τετράδιο (1952, Εκδόσεις Πατάκη, 2023), La bambolona (1967) και Nel buio della notte (1976). Προσχωρώντας στους παρτιζάνους, ίδρυσε το 1944 το περιοδικό Mercurio· μετά τον πόλεμο αφοσιώθηκε στη συγγραφή έργων για τον κινηματογράφο, το θέατρο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Το 1980, το Απαγορευμένο τετράδιο γυρίστηκε για λογαριασμό της κρατικής ιταλικής τηλεόρασης σε μίνι σειρά τεσσάρων επεισοδίων με πρωταγωνίστρια τη Λέα Μασσάρι.