Η περιπέτεια της ταινίας “Anaparastasis: Η ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου (1926-1970)” κάνει την πρώτη αθηναϊκή στάση της, μετά τις προβολές σε Βερολίνο, Κολονία και Χίο την Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2012, στις 19.30, στην αίθουσα Δαναός 1.
Το ντοκιμαντέρ συμμετέχει στο διαγωνιστικό τμήμα «Μουσική & Φιλμ» του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας», που πραγματοποιείται μεταξύ 19-30 Σεπτεμβρίου σε κινηματογραφικές αίθουσες της πρωτεύουσας.
Ο Γιάννης Χρήστου (1926-1970) συγκαταλέγεται στις μεγάλες μορφές της μουσικής πρωτοπορίας του 20ου αιώνα, αν και ουσιαστικά αποτελεί σήμερα έναν μεγάλο άγνωστο. Το έργο του χαρακτηρίζεται από σπάνια ενότητα και συνέπεια, τόσο ως προς τις πρωτοποριακές τομές που εισήγαγε στον κόσμο των ήχων και στα καινοτόμα μουσικά συστήματα, όσο και ως προς το φιλοσοφικό του σύμπαν το οποίο εμπνέει και διαπνέει τις συνθέσεις του: ο μύθος, το υπερβατικό, ο μυστικισμός, το αρχέγονο, η τελετουργία, το απρόσιτο, ο πανικός, η υστερία… Ακόμα περισσότερο, κάθε ξεχωριστό έργο του Χρήστου, αναπαριστά ένα αγωνιώδες κάλεσμα αρχέγονων ενστίκτων του Ανθρώπου και απελευθερώνει ένα πλατύ εύρος συναισθημάτων, εξαναγκάζοντας όλους τους κοινωνούς της τέχνης του σε σχεδόν ακραίες αντιδράσεις, αναφορικά με τον ενεργειακό αντίκτυπο που οι εκτελέσεις των έργων του έχουν ανά τον κόσμο. Με τον πρόωρο θάνατό του σε τραγικό δυστύχημα την 8η Ιανουαρίου του 1970, ανήμερα των γενεθλίων του, ο κόσμος της σύγχρονης μουσικής στερείται ένα από τα πλέον συναρπαστικά και προκλητικά ταλέντα του.
Το ντοκιμαντέρ αποπειράται να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα και το ιδιαίτερο πνεύμα αυτού του μεγάλου στοχαστή της τέχνης και να ακολουθήσει τη διαδρομή της σύντομης ζωής του, η οποία ήταν πάντοτε συννυφασμένη με την τέχνη του και την προσφορά του στην ανθρωπότητα και τον πολιτισμό. Μέσα από την παρουσίαση της εργογραφίας του συνθέτη, με σπάνια οπτικοακουστικά ντοκουμέντα, αλλά και συνεντεύξεις με σχεδόν όλο το δημιουργικό και φιλικό κύκλο με τον οποίο συνδέθηκε, το φιλμ αγωνιά να μας φέρει πιο κοντά στο μυστήριο που άφησε πίσω του ο σπουδαίος δημιουργός και να μας κάνει να αναρωτηθούμε για όλες τις μεγάλες στιγμές της τέχνης που συνήθως οι εποχικές συγκυρίες κρύβουν στη σκιά τους.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η περίπτωση του Γιάννη Χρήστου ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των εκπροσώπων της σύγχρονης δημιουργίας, των οποίων η προσφορά και η σημασία δεν έχουν μέχρι σήμερα συγχρονιστεί αξιοκρατικά με την προβολή και την παρουσία που τους αναλογεί στο σύνολο του ανθρώπινου πολιτισμού. Ελάχιστα ή ελλειπτικά γνωστός στο μουσικό σύμπαν, ο Χρήστου έχει άτακτα καταχωρηθεί στη γενιά των πρωτοποριακών συνθετών του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, χωρίς να τυγχάνει της αίγλης και του κύρους ονομάτων όπως ο Ιάννης Ξενάκης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αναφορά στη ζωή και το έργο του γίνεται μέσα σε ένα φιλολογικό πλαίσιο μυθολογίας, που κυρίως ενισχύει τα ανεκδοτικά στοιχεία του βίου του –και ακόμα περισσότερο τις μυστηριακές τους πτυχές, ως μυστικιστικό φολκλόρ- παρά προσθέτει πληροφορίες ή ξεκαθαρίζει την εικόνα που μπορούμε να έχουμε γι αυτόν τον τόσο ιδιαίτερο συνθέτη και στοχαστή της τέχνης.
Από τον ξαφνικό και απρόσμενο θάνατό του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το Γενάρη του 1970, το μοναδικό σχεδίασμα βιογραφίας για τον Χρήστου υπήρξε η μουσικολογικής προσέγγισης μελέτη της Ανν-Μαρτίν Λουτσιανό –έκδοση του 1987, σήμερα εξαντλημένη. Η δική μου έρευνα για το συνθέτη ξεκίνησε πριν από 9 χρόνια, στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και αποτέλεσε το αντικείμενο της πτυχιακής εργασίας μου (Σεπτέμβριος 2004), υπό τη μορφή οπτικοακουστικού ντοκιμαντέρ, ενώ συνεχίζεται ακόμα ως διδακτορική διατριβή πάνω στη φιλοσοφική σκέψη του όπως αυτή προκύπτει από τα χειρόγραφά του. Μέχρι τώρα, έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές διαλέξεις και παρουσιάσεις της έρευνάς μου πάνω στο έργο του Χρήστου, με προβολές ντοκουμέντων και ολοκληρωμένων οπτικοακουστικών ενοτήτων, ως μια πρώτη ιδέα για τη δημιουργία ενός συνολικού ντοκιμαντέρ για τον συνθέτη.
Ενδεικτικά, αναφέρεται η ειδική προβολή ενός αποσπάσματος (50’) στα πλαίσια του 8ου Φεστιβάλ Μεσογειακού Ντοκιμαντέρ (Σεπτέμβρης 2005, Σάμος), η συμμετοχή στο 1ο Φεστιβάλ Οπτικοακουστικών Τεχνών (Μάιος 2006, Κέρκυρα), διοργάνωση του Τμήματος Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου, και μια διάλεξη στο 1ο Διεθνές Φεστιβάλ Performance Art (Μάρτιος 2007, Bios, Αθήνα), η οποία συνοδευόταν από προβολές αποσπασμάτων και ντοκουμέντων.
Στη νέα ολοκληρωμένη μορφή του ντοκιμαντέρ πρόκειται να συγκεντρωθούν και να συνδεθούν όλες οι αναφορές, πληροφορίες, τεκμήρια και ντοκουμέντα που έχουν παρουσιαστεί μέχρι τώρα, μαζί με υλικό που έχει προκύψει από τη συνεχή έρευνα στο Αρχείο Χρήστου, καθώς και σπάνιο αρχειακό υλικό από τηλεοπτικά αφιερώματα και θεατρικά αρχεία. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται:
■ολόκληρο το ιστορικό μικρό φιλμ του Μίμη Κουγιουμτζή από τις πρόβες του Θεάτρου Τέχνης (1965-1968) -προηγουμένως διαθέσιμο μόνο ένα μικρό μέρος του
■το μοναδικό έγχρωμο φιλμικό ντοκουμέντο –ένα 10λεπτο φιλμάκι σε φορμά super 8 mm, με οικογενειακές στιγμές του Χρήστου στην Αλεξάνδρεια –το οποίο δεν έχει προβληθεί ποτέ πριν
■αποσπάσματα από συναυλίες και μικρά τηλεοπτικά αφιερώματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα από ιστορικές συναυλίες και συνεντεύξεις, κυρίως στον ξένο Τύπο
■μια ευρεία ποικιλία φωτογραφιών του Γιάννη Χρήστου από το προσωπικό αρχείο του –οι περισσότερες αδημοσίευτες προηγουμένως
■συνεντεύξεις προσωπικοτήτων που συνδέθηκαν είτε φιλικά είτε μουσικά με τον Χρήστου και το έργο του, όπως οι γενναιόδωρες καταθέσεις των
Στέφανου Βασιλειάδη (που έφυγε από τη ζωή, λίγους μήνες μετά τις συναντήσεις μας) –συνθέτη και παιδαγωγού,
Θόδωρου Αντωνίου –συνθέτη και διευθυντή ορχήστρας,
Νέλλης Σεμιτέκολο –πιανίστα,
Γρηγόρη Σεμιτέκολο –εικαστικού καλλιτέχνη και performer,
Φίλιππου Τσαλαχούρη –συνθέτη και παιδαγωγού,
Χάρη Ξανθουδάκη –συνθέτη και μουσικολόγου,
Μίλτου Λογιάδη –διευθυντή ορχήστρας
■αρχειακό υλικό συνεντεύξεων από εκπομπές της ΕΡΤ, των
Καρόλου Κουν –σκηνοθέτη και ψυχή του Θεάτρου Τέχνης
Ντόρας Τσάτσου-Συμεωνίδου –χορογράφου
■καταγραφές μαρτυριών που θα προκύψουν από νέο κύκλο συνεντεύξεων με προσωπικότητες του μουσικού κόσμου στο εξωτερικό, που συνδέονται προσωπικά η μουσικά με τον Χρήστου και το έργο του, όπως επίσης και σημαντικούς συνθέτες του ελληνικού μουσικού στερεώματος, οι οποίοι σχετίζονται με διάφορους τρόπους με το έργο του Χρήστου και την εποχή του
■τα αποτελέσματα μιας ολοκληρωμένης επιτόπιας έρευνας στους σταθμούς που αναφέρονται στη μυθική βιογραφία του συνθέτη, όπως το Βασιλικό Κολλέγιο στο Καίμπριτζ (Μ.Βρετανία), τα αρχεία Βίτγκενσταϊν (Νορβηγία, Μ.Βρετανία), η Μουσική Ακαδημία Κιτζιάνα (Ιταλία), το Ινστιτούτο Γιουνγκ (Ελβετία) και το κτήμα της οικογένειας Χωρέμη στη Χίο, όπου βρίσκεται το μνήμα του συνθέτη