Θυμάμαι αργά ένα βράδυ, κάπου στις αρχές του 2021, όταν ξέσπασε το #metoo στην Ελλάδα, μιλούσα στο τηλέφωνο. Το άτομο στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν φοβισμένο και θυμωμένο. Αμφισβητούσε τις προθέσεις του κινήματος, τα περιστατικά που είχαν καταγγελθεί, μιλούσε για σκοπιμότητες, για συμφέροντα, μείωνε τα άτομα που είχαν μιλήσει ανοιχτά για την κακοποίησή τους… και επαναλάμβανε αρκετά συχνά φράσεις όπως «γιατί τώρα;», «τώρα το θυμήθηκαν;», «αυτά είναι υπερβολές»… Δεν αντέδρασα, δεν είπα τίποτα, μπορεί και να ψέλλισα ότι είχε δίκιο… Κοιμήθηκα εκείνο το βράδυ λίγο πιο ήρεμη, γιατί για ένα βράδυ θα κοιμόταν και κάποιος άλλος τρέμοντας, όχι μόνο εγώ, εγώ που δεν μπορούσα να μιλήσω… Μέχρι τώρα. Το «Γιατί Τώρα», είναι η πέμπτη παραγωγή της Θεατρικής Ομάδας Ανδρομέδα, της οποίας είμαι ιδρυτικό μέλος μαζί με τη Φανή Γρύλλη, τη Ντίνα Κούκου και τη Σοφία Ρούβα.
Συναισθηματική και ψυχολογική κακοποίηση. Οι επιπτώσεις είναι αδιόρατες, σιωπηρές, πλην όμως σοβαρές. Εξίσου σοβαρές με τη σωματική κακοποίηση. Η συναισθηματική κακοποίηση δεν αποδεικνύεται. Τα σημάδια είναι δύσκολο να εντοπιστούν.
Το μοτίβο είναι κοινό: Δεν θυμάσαι, δεν θυμάσαι ακριβώς τι έγινε, όλα είναι θολά, μέχρι που μια μέρα ξυπνάς και αρχίζει να καθαρίζει η εικόνα… «Ξαφνικές» μεταστροφές της συμπεριφοράς του. Ήταν ξαφνικές ή δεν τις έβλεπες γιατί τον θαύμαζες; Ή δεν τις έβλεπες γιατί είχες μεγαλώσει με φράσεις όπως «Για το καλό σου το κάνει», ή «Πώς θα μάθεις αλλιώς, δεν μαθαίνεις με το να σου χαϊδεύουν τα αυτιά»… «Υπερβάλλεις. Μην το κάνεις μεγάλο θέμα». Υπερβάλλεις, γιατί είσαι κακομαθημένη και δεν έχεις μάθει να κουράζεσαι, πρέπει να σφίξει το στομάχι σου. Και το στομάχι σου σφίγγει τόσο που δεν λέγεται πια στομάχι, αλλά κόμπος. Εσύ φταις γιατί τον κουράζεις με τη δειλία σου και την ανικανότητά σου. Κάνεις όποια δουλειά σου ανατεθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δε γκρινιάζεις και δε χρειάζεσαι πολλή ξεκούραση. Προσπαθείς να προβλέψεις όλα τα γεγονότα για να μη θυμώσει. Απολογείσαι γιατί δεν κάνεις τίποτα σωστά, γιατί δεν είσαι αρκετά καλή για να κάνεις κάτι σωστά, κατηγορείς τον εαυτό σου. Χρειάζεται να ρωτάς, να παίρνεις άδεια για το οτιδήποτε. Δε λες τη γνώμη σου, γιατί φοβάσαι την τιμωρία. Την τιμωρία της σιωπής. Αποφεύγεις με κάθε κόστος τη σύγκρουση, είναι αβάσταχτο όταν συμβαίνει. Προσπαθείς να μην κάνεις θόρυβο, να μη σε παρατηρεί στον χώρο. Να μην υπάρχεις. Να είσαι ευχάριστη, αλλά όχι και πολύ ευχάριστη. Όλα μετρημένα και υπολογισμένα. Τίποτα από αυτά δεν λέγεται με λόγια. Τίποτα δε φαίνεται. Σε βγάζει τρελή, πως όλα είναι στο μυαλό σου. «Δεν το εννοούσα έτσι. Εσύ με έφτασες ως εδώ. Εγώ για το καλό σου το κάνω, τι συμφέρον να έχω εγώ;». Ξέρεις τι συμβαίνει, ξέρεις τι πρέπει να κάνεις. Αλλά αλήθεια δεν μπορείς. Ακόμα. Θες όλα να τελειώσουν μαγικά, να πάψουν, αυτός να μην υπάρχει. Δεν μπορείς. Ακόμα. Γι’ αυτό προετοιμάζεσαι. Προετοιμάζεσαι καιρό με κάθε πιθανό τρόπο. Και το κάνεις. Έπειτα έρχεται η ερώτηση: «Γιατί δεν έφευγες»… «Γιατί το λες τώρα»…
Η Ανδρομέδα γεννήθηκε το 2018 από τέσσερις γυναίκες. Ήταν ο τρόπος που σκεφτήκαμε ώστε η τέχνη που σπουδάσαμε και μας ένωσε να λειτουργήσει σαν μέσο διαμαρτυρίας και αφορμή για κοινωνική δράση. Ασχολούμαστε με κοινωνικοπολιτικά θέματα της εποχής μας, ιστορίες, γεγονότα, μαρτυρίες, τα ζωντανεύουμε στη σκηνή μέσω του θεάτρου ντοκουμέντο. Οι περισσότεροι σε αυτό που ονομάζουμε «ελεύθερο πολιτισμένο κόσμο» πιστεύουν ότι η τάξη των πραγμάτων είναι φυσική και αναγκαία και δεν πρέπει να υποστεί καμία αλλαγή, ότι τα πράγματα καλώς ήταν έτσι και έτσι πρέπει να μείνουν. Αυτό μπορεί να είναι είτε πεποίθηση, είτε άγνοια, συχνά είναι και τα δύο. Φέτος, αποφασίσαμε να καταπιαστούμε με την ψυχολογία των θυμάτων κακοποίησης, ένα θέμα που συζητιέται, επιτέλους, τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τον ερχομό του κινήματος #metoo στην Ελλάδα. Ιστορίες θυμάτων συναισθηματικής, λεκτικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, καθώς και τα αίτια που βρίσκονται πίσω από τη σιωπή των θυμάτων, γίνονται αφορμή για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου έργου με τίτλο «Γιατί Τώρα», που σκοπεύει στην ενημέρωση, τον προβληματισμό και, μακάρι, στην εξάλειψη του victim blaming. Θέλουμε, μέσα από τη φετινή παράσταση, να συμβάλουμε στον αγώνα για τη δημιουργία ενός ασφαλούς κοινωνικού πλαισίου και εξειδικευμένων δομών/φορέων για την υποστήριξη των θυμάτων κακοποίησης, ώστε οι άνθρωποι να επικοινωνούν ή/και να καταγγέλλουν τα βιώματά τους, χωρίς φόβο. Θέλουμε να συμβάλουμε, με όποιον τρόπο μπορούμε, ώστε να μην ξανανιώσει ποτέ καμία ανήμπορη να φύγει, να μην ξανακουστεί η ερώτηση «γιατί τώρα», να μην πιστέψει ποτέ καμία ότι η κακοποίηση της αξίζει, ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να ζει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Photo Credit: Κατερίνα Ζέρβα