Αναστάσιος Μ. Κωτσιόπουλος – Άννα Σκιαδά: Μια διαδρομή στα όρια του Μοντέρνου

Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει από τη Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου την έκθεση «Α.Μ. Κωτσιόπουλος και Συνεργάτες. Μια διαδρομή στα όρια του Μοντέρνου».

Η έκθεση του έργου του αρχιτέκτονα και καθηγητή Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) Α.Μ. Κωτσιόπουλου πραγματοποιείται στο πλαίσιο των μονογραφικών εκθέσεων Ελλήνων αρχιτεκτόνων που οργανώνει το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη. Λίγες ημέρες πριν τα εγκαίνια το Culturenow.gr συνομίλησε με τον αρχιτέκτονα αλλά και την επιμελήτρια της έκθεσης κυρία Άννα Σκιαδά οι οποίοι μας ξεναγούν στο σύνολο του έργου που θα παρουσιαστεί στο κτήριο της οδού Πειραιώς.

Ο κύριος Αναστάσιος Μ. Κωτσιόπουλος και η κυρία Άννα Σκιαδά απαντούν στις ερωτήσεις της Μαρίας Κωφίδου

Αναστάσιος Μ. Κωτσιόπουλος: Η αρχιτεκτονική είναι σε σημαντικό βαθμό μια συλλογική δραστηριότητα

Cul.N.: Η έκθεσή σας στο Μουσείο Μπενάκη έχει ως τίτλο “Μια διαδρομή στα όρια του μοντέρνου”. Πώς προέκυψε ο τίτλος αυτός και ποιό το περιεχόμενό της;

Α.Μ.Κωτσιόπουλος: H έκθεση αφορά σε μια συνολική πορεία περίπου 40 χρόνων άσκησης της αρχιτεκτονικής. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, στην αρχιτεκτονική συνέβησαν συνταρακτικά γεγονότα: από την αυτονόητη αποδοχή των αρχών του μοντερνισμού που διδάχθηκα στη διάρκεια των σπουδών μου, στην έντονη αμφισβήτησή τους με τις λεγόμενες μεταμοντέρνες τάσεις και, εν συνεχεία, στην κατάρρευση αυτής της αμφισβήτησης σε ένα κόσμο – όπως ο σημερινός – με τελείως νέα δεδομένα: με δραματική αύξηση της ροής της πληροφορίας, με ανατροπή του τρόπου σχεδίασης και αναπαράστασης της αρχιτεκτονικής και με πολλαπλασιασμό των δυνατοτήτων των νέων υλικών.

Στον κόσμο αυτό οι αρχές του μοντερνισμού επανέρχονται κυρίως ως στυλιστικές επιταγές. Πρόκειται για μια μάχη ιδεών με περιεχόμενο πολύ βαθύτερο από αυτό που δείχνει η επιφάνεια των πραγμάτων. Η μάχη αυτή εξακολουθεί, κατά τη γνμώμη μου, να περιστρέφεται γύρω από το ιδεώδες της νεωτερικότητας και οι αρχιτέκτονες της γενιάς μου έχουν εθιστεί σε αυτην την παλινδρόμηση στα «όρια του μοντέρνου». Πρόκειται για ένα τίτλο αυτοκριτικό που δεν χαρακτηρίζει μόνο μια προσωπική διαδρομή αλλά αφορά γενικότερα στην αρχιτεκτονική της περιόδου αυτής.

Cul.N.: Θα μπορούσατε να πείτε ότι χαρτογραφείται στη συγκεκριμένη έκθεση η προσωπική σας διαδρομή στο χώρο της αρχιτεκτονικής;

Α.Μ.Κ.: Η αρχιτεκτονική είναι σε σημαντικό βαθμό μια συλλογική δραστηριότητα. Κάθε έργο είναι το αποτέλεσμα σύνθεσης και, μερικές φορές, σύγκρουσης απόψεων, επιρροών και ενδεχομένως γενικοτέρων συνθηκών του τόπου και της ιστορικής στιγμής.

Κάθε έργο έχει πολλές πλευρές και «διαστάσεις» – φυσική, αισθητική, οικονομική, εργονομική κ.α. – που έχουν μεταβαλλόμενη βαρύτητα στο τελικό προϊόν, ανάλογα με τις κυρίαρχες αντιλήψεις αλλά και την εσωτερική «μάχη» ανάμεσα στα μέλη της σχεδιαστικής ομάδας.

Με την έννοια αυτή χαρτογραφείται μεν μια προσωπική διαδρομή αλλά με τον κρυμμένο κόσμο που μόλις σας περιέγραψα.

Cul.N.: Στην Ελλάδα η σύγχρονη αρχιτεκτονική έχει θεωρείτε τη θέση που της αξίζει ή βρίσκεται ακόμη σε ένα στάδιο αναζήτησης των βασικών της αξιών; Σημειώνεται πρόοδος ή υπάρχει μια προσκόλληση σε δοκιμασμένες συνταγές επιτυχίας;

Α.Μ.Κ.: Υπάρχει σημαντική παρουσία της ελληνικής αρχιτεκτονικής στο χώρο της πρωτοπορίας και στις ιδέες των νέων αρχιτεκτόνων. Οι ιδέες αυτές αφομοιώνουν γρήγορα τη διεθνή εμπειρία – πολύ ταχύτερα από ό,τι στο παρελθόν – και, μερικές φορές είναι και εξαιρετικά πρωτότυπες. Το αποδεικνύει το προϊόν των αρχιτεκτονικών σχολών, οι εκθέσεις νέων αρχιτεκτόνων –όπως οι Μπενάλε Νέων του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής – οι διαγωνισμοί των βραβείων αρχιτεκτονικής αλλά και το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική ακόμη και στον τύπο ευρείας κυκλοφορίας.

Το ατύχημα είναι ότι αυτά συμβαίνουν στο κυριολεκτικά κατεστραμμένο  αστικό τοπίο της αντιπαροχής και της έλλειψης συνολικού σχεδιασμού, αλλά  και σε μια εποχή ευρύτερης οικονομικής κρίσης που έχει καθηλώσει κάθε οικοδομική δραστηριότητα.

Άννα Σκιαδά: Στόχος της έκθεσης είναι να γνωστοποιήσει το πολύπλευρο έργο του Α. Κωτσιόπουλου

Cul.N.: Ποιο ήταν το ζητούμενο από πλευράς σας στην επιμέλεια της συγκεκριμένης έκθεσης;

Αννα Σκιαδά: Στόχος της έκθεσης είναι να γνωστοποιήσει και να οδηγήσει τον επισκέπτη στο πολύπλευρο έργο του Α. Κωτσιόπουλου και των συνεργατών του, από το 1960 μέχρι σήμερα και  να του αποκαλύψει μια  προσωπική πορεία, αναζητήσεις, εμμονές και χαρακτηριστικές επιλογές.

Το έργο του γραφείου ευρύ και σημαντικό. Το παρέλαβα σε 5 θεματικές και χρονικές ενότητες, όπως αυτές προέκυψαν από την επεξεργασία της μονογραφίας, της οποίας την  επιμέλεια είχε ο Α. Γιακουμακάτος.

Μία επίσης χαρακτηριστική επί πλέον ενότητα αποτελούσε και  η ζωγραφική, τα σχέδια, αναπαραστατικού χαρακτήρα του Α. Κωτσιόπουλου.

Το ζητούμενο λοιπόν ήταν αφ’ ενός οι 5 αρχιτεκτονικές ενότητες να είναι ευανάγνωστες και απόλυτα διακριτές μέσα στην αίθουσα και αφ’ ετέρου η ζωγραφική να είναι προφυλαγμένη, περισσότερο ιδιωτική.

Το μακρόστενο σχήμα της αίθουσας (περίπου 26μ.μ. *9μ.πλ.) και το πλούσιο υλικό με οδήγησαν στην επιλογή της περιμετρικής οργάνωσης του αρχιτεκτονικού έργου στο χώρο.

Οι διαφορετικές ενότητες προσδιορίζονται αριθμητικά και η ροή διακόπτεται από πολυγωνικές κολώνες οι οποίες στην όψη τους φέρουν κάθε μία τον αριθμό της ενότητας της και στο πλάι το αντίστοιχο εισαγωγικό κείμενο.

Η αίθουσα στο κέντρο της διατρέχεται από δύο παράλληλους τοίχους οι οποίοι από τη μία πλευρά τους παραλαμβάνουν τα προπλάσματα σε διάλογο με τα έργα των ενοτήτων της περιμέτρου ενώ στο εσωτερικό τους δημιουργούν μια αγκαλιά όπου αναρτώνται τα σχέδια, τα «ζωγραφικά» του Α. Κωτσιόπουλου.

Με αυτόν τον τρόπο ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί σε ένα διαφορετικό προφυλαγμένο περιβάλλον και να αφήσει τις αισθήσεις του να προσεγγίσουν αυτή την αμήχανη ελεύθερη έκφραση του δημιουργού τους.

Cul.N.: Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του έργου του κ. Κωτσιόπουλου;

Α.Σ.: Ο Α. Κωτσιόπουλος έχει ασχοληθεί με κατοικίες, χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, οργάνωση Πανεπιστημιακών campus, δημόσια κτήρια, κτήρια εταιριών.

Το  υπόβαθρο εργασίας του αποτελεί συνήθως ο ορθογώνιος κάνναβος.

Τα κτήρια με καθαρά σχήματα, διέπονται από αυστηρούς κανόνες συμμετρίας και άλλοτε είναι  βυθισμένα εξαφανισμένα στο έδαφος αφήνοντας ελεύθερη την επιφάνειά τους και διαμορφώνοντας νέα όρια για τον ενδιάμεσο ελεύθερο χώρο, που διαμορφώνεται με τη σειρά του σε πεζόδρομο-περίπατο για τους διερχόμενους και άλλοτε αναζητούν κέλυφος το οποίο αποτελεί τόσο  καθοριστική μορφολογική επιλογή, όσο και παράγοντα βέλτιστης εσωτερικής θερμοκρασίας, δημιουργίας ευχάριστων συνθηκών διαβίωσης και διαχείρισης φυσικού φωτισμού.

Τα κελύφη κατασκευασμένα είτε από σίδερο είτε από ξύλο περιβάλλουν τα κτήρια αποτελούν μία δεύτερη  ζωντανή περιοχή τους και  πολλές φορές μας κρύβουν την εσωτερική λειτουργία και την χρήση τους.

Cul.N.: Η αρχιτεκτονική είναι μια Τέχνη, μια κολεκτίβα χρηστικών έργων που εντάσσονται στην καθημερινότητά μας. Κατά πόσο θεωρείτε ότι το απλό κοινό αντιλαμβάνεται αυτή την πλευρά της αρχιτεκτονικής;
Α.Σ.: Η αρχιτεκτονική είναι και τέχνη. Η διαμόρφωση μιας αρχιτεκτονικής έκφρασης-μορφής αποτελεί σύνθεση πολλών παραγόντων.

Οι φυσικές ιδιαίτερες συνθήκες του Ελληνικού χώρου, το ανάγλυφο του εδάφους, το μοναδικό φως, η θάλασσα διαμορφώνουν ένα σύνολο ελληνικού τοπίου, που με τη σειρά του οδηγεί σε συγκεκριμένες αισθητικές επιλογές,  ταυτόσημες  με τον τόπο μας.

Οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες επηρεάζουν επίσης τις όποιες επιλογές.

Η άνοδος του οικονομικού επιπέδου των τελευταίων ετών στην Ελλάδα, άλλαξε ριζικά τα πρότυπα διαβίωσης. Το lifestyle ως καταναλωτικό αγαθό προβαλλόμενο μέσα από έντυπα ευρείας κυκλοφορίας, αποτέλεσε και αποτελεί ακόμη στοιχείο αναγνωρισιμότητας της κοινωνικής ανόδου και  καθοριστικό παράγοντα για την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στον Ελληνικό χώρο.

Η ψηφιακή τεχνολογία οι προσλαμβανόμενες παραστάσεις, η ταχύτητα μετάδοσης  εικόνων, η διάδοση νέων μοντέρνων προτύπων, η υποκατάσταση της φυσικής παρουσίας στην  επικοινωνία, η νέα μορφή κοινωνικότητας που διαμορφώνεται,  επιδρά σημαντικά στην αρχιτεκτονική έκφραση και ορίζει νέους μορφολογικούς κανόνες που ασπάζονται πολλοί νέοι αρχιτέκτονες.

Το μη εξειδικευμένο  κοινό θεωρώ ότι δεν μπορεί να αντιληφθεί σε όλο της το εύρος την πολυπλοκότητα των παραγόντων που επηρεάζουν και καθορίζουν την αρχιτεκτονική.
Το πόσο αυτοί οι παράγοντες μπορούν σήμερα να είναι η βάση για μία νέα Ελληνική μοντέρνα αρχιτεκτονική ταυτότητα δεν νομίζω ότι ακόμη σταθμίζεται.

Η έκθεση «Α.Μ. Κωτσιόπουλος και Συνεργάτες. Μια διαδρομή στα όρια του Μοντέρνου» θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη (κτήριο οδού Πειραιώς) από τις 14 Δεκεμβρίου 2011 μέχρι τις 15 Ιανουαρίου 2012. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Δεκεμβρίου 2011.