Αναζήτηση Εργασίας – Έργο σε 30 θραύσματα, του Μισέλ Βιναβέρ στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

Το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης παρουσιάζουν στο πλαίσιο τουΦεστιβάλ Σύγχρονου Θεάτρου – Το Γαλλικό Θέατρο à la Grecque την παράσταση Αναζήτηση Εργασίας – Έργο σε 30 θραύσματα, του Μισέλ Βιναβέρ.

Η απόλαυση της σύνθεσης

Άνεργος εδώ και τρεις μήνες, ένας πρώην διευθυντής πωλήσεων αναζητά εργασία. Με όχημα μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που δίνει στον διευθυντή προσωπικού μιας πολυεθνικής εταιρείας ως υποψήφιος για μια αντίστοιχη θέση, παρακολουθούμε να ξεδιπλώνεται, σ’ όλη της την εμβέλεια, την ακρότητα και τον κυνισμό, η παντοδυναμία της έννοιας της Εργασίας στον καπιταλιστικό κόσμο. Η σχέση εργοδότη και υποψήφιου εργαζόμενου λαμβάνει εδώ αρχετυπικές διαστάσεις. Γιατί πέρα κι από την ιδιαίτερη ψυχολογία των προσώπων που εμπλέκονται στη δραματική αφήγηση, του άτεγκτου προσωπάρχη και του άνεργου πρωταγωνιστή, που σημειωτέον περιφρονεί την ανώτερη μόρφωση εφόσον “έχει σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της ζωής”, αλλά και της ευάλωτης γυναίκας του και της αναρχίζουσας κόρης του, παρότι αναδεικνύεται με συγκινητική ακρίβεια, εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει τον συγγραφέα είναι η διαδικασία διείσδυσης του τεχνοκρατικού τρόπου παραγωγής στον ανθρώπινο ψυχισμό σε αντιδιαστολή με τα ζωτικά ανθρώπινα ζητούμενα: προσωπική και οικογενειακή ζωή, βαθύτερες εικόνες και επιθυμίες, ιδεολογία, συμμετοχή στη ροή της ιστορίας.

Σαράντα περίπου χρόνια μετά τη συγγραφή του έργου, η επιλογή του θέματος αποκτά δυστυχώς δραματική επικαιρότητα στην Ελλάδα της κρίσης, λόγω της κατακόρυφης αύξησης της ανεργίας, της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών που σχετίζονται μ’ αυτήν αλλά και της ισχυρής αντανάκλασης των συνεπειών της στην οικογενειακή ζωή του καθενός. Μέχρι πού είναι διατεθειμένος να φτάσει κανείς για να βρει – ή για να μην χάσει – τη δουλειά του; Πόση ελευθερία και πόση αξιοπρέπεια είναι διατεθειμένος να εκχωρήσει; Σ’ αυτό το ερώτημα θα μπορούσε να συνοψιστεί το έργο.

Αλλά εκείνο που το κάνει τόσο δραστικό δεν είναι τόσο το ίδιο το ερώτημα που θέτει –εφόσον η ανεργία σήμερα είναι το αγαπημένο θέμα κάθε τηλεοπτικού υποπροϊόντος– αλλά ο τρόπος που υπεισέρχεται η κατασκευή της δομής του σ’ αυτό. Η χορωδιακή μορφή που υιοθετεί ο συγγραφέας με τους χαρακτήρες να διαπλέκονται παράλληλα πάνω σ’ έναν κατακερματισμένο διάλογο, υλοποιεί αριστοτεχνικά στο επίπεδο της γλώσσας την αναγωγή του ιδιωτικού στον δημόσιο χώρο. Τα πρόσωπα είναι σαν να μην δικαιούνται εκτενή-προσωπικό χώρο, οι διαφορετικές εκφάνσεις της ζωής τους από την οικογένεια στο γραφείο είναι σαν να μην διαθέτουν καμιά αυτονομία. Τα προστατευτικά σύνορα κάθε μίας από τις σφαίρες αυτές της ζωής καταργούνται. Η χορωδιακή μορφή, όπως τη διδάσκει ο Βιναβέρ –με άπειρους, άτεχνους τις περισσότερες φορές μιμητές στο μεταδραματικό θέατρο κατόπιν– είναι δηλωτική μιας ευρύτερης συνθήκης που αφορά τους χαρακτήρες στο σύνολό τους. Όλοι μετέχουν (μετέχουμε) του συλλογικού δράματος της απαξίωσης της προσωπικότητας, σ’ έναν κόσμο που υποδουλώνει το άτομο στη μηχανιστική εργασία στο όνομα της μεγαλύτερης αποδοτικότητας. Όλοι μετέχουν του συλλογικού δράματος της επισφάλειας και της έκθεσης της οικογένειας, του “μέσα”, στις σαρκοβόρες συνθήκες του “έξω”.

Οι οποίες έρχονται σε πλήρη αντιπαράθεση με την αγνότητα, την αντισυμβατικότητα, τη χειμαρρώδη ζωτικότητα της νέας γενιάς. Όπως έρχονται οι “προσγειωμένοι” γονείς εδώ με την έγκυο δεκαεξάχρονη κόρη τους, η οποία μάλιστα θέλει να κρατήσει το παιδί που συνέλαβε από ατύχημα για την “εμπειρία”. Κι όμως, καμιά στιγμή δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποιου είδους κήρυγμα κατά του “συστήματος”. Η αγωνία, ο εφιάλτης αλλά και η χαρά της ζωής που ερήμην των γεγονότων παρεισφρέει και βέβαια η τελική – ευτυχής; – αφομοίωση του υποψήφιου από το σύστημα που τον κάνει να υποφέρει αλλά που ποτέ δεν καταγγέλλει, περνούν δια μέσου της θραυσματικής αφήγησης γεγονότων, σκέψεων, διαλόγων που χειρουργικά αναπαράγουν την επιφάνεια της ζωής μας. Ο Βιναβέρ σκηνοθετεί με θαυμαστό τρόπο τη θραύση των κομματιών και μας προκαλεί να τα συνθέσουμε εμείς εκ νέου. Γιατί φυσικά πίσω από τα θραύσματα υπάρχουν πραγματικές ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος. Αλλά οι πραγματικές ιστορίες ζητούν δημιουργικούς αναγνώστες.

Δήμητρα Κονδυλάκη
ΔρΦ Δραματολόγος, Μεταφράστρια

Το ιδιοφυές και προφητικό έργο του Μισέλ Βιναβέρ “Αναζήτηση εργασίας” Έργο σε τριάντα θραύσματα, παρ’ όλο που γράφτηκε πριν σαράντα τρία χρόνια (1971), εξακολουθεί να ισχύει επίμονα και σήμερα. Ανιχνεύει με επιτυχία τις παθογένειες μιας άρρωστης κοινωνίας και μιλά για τον εγκλωβισμό του ανθρώπου στο αέναο κυνήγι του χρήματος και της προσποιητής ευδαιμονίας. Ένα κυνήγι με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα σε έναν κόσμο όπου καταρρέουν όλες οι ανθρώπινες ηθικές αξίες και ευτελίζονται όλα τα κεκτημένα δικαιώματα του σύγχρονου πολίτη, σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία που μοιάζει περισσότερο με άναρχη ζούγκλα.

30 σύντομες σκηνές παρουσιάζονται ως  θραύσματα της ύπαρξης του κεντρικού ήρωα, του Φαζ, ο οποίος αναζητά επίμονα μια νέα εργασία, ίσως και μια νέα ζωή. Το υποδόριο χιούμορ, το οποίο διαπνέει αυτό το εμβληματικό έργο της σύγχρονης γαλλικής δραματουργίας και ο πυρετώδης ρυθμός του που το συνοδεύει δεξιοτεχνικά, ακούγεται σαν χτύπος αυτοσχέδιας ωρολογιακής βόμβας που σύντομα πρόκειται να εκραγεί.

Θανάσης Σαράντος

Μετάφραση: Δήμητρα Κονδυλάκη
Σκηνοθεσία: Θανάσης Σαράντος
Σκηνικό-κοστούμια: Bασιλική Σύρμα
Επιμέλεια κίνησης: Όλγα Σπυράκη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Έμη Πανουργιά
Επιμέλεια φωτισμών: Σάββας Σουρμελίδης
Φωτογραφίες: Ορφέας Εμιρζάς, Θωμάς Αρσένης
Video: plays2place productions

Η επιμέλεια κομμώσεων έγινε από τα κομμωτήρια xstudios

Ερμηνεύουν (με αλφαβητική σειρά): Μιράντα Ζησιμοπούλου, Αγγελική Καρυστινού, Βασίλης Μαργέτης, Θανάσης Σαράντος

Σημειώσεις για το έργο: Κόκκινη Αλληλεγγύη (Secours Rouge): Πρόκειται για μια διεθνή οργάνωση “κομμουνιστικής και προλεταριακής αλληλεγγύης”, απέναντι σε όλες τις μορφές ταξικής καταστολής, είτε αυτές αφορούν κρατούμενους από τον επαναστατικό χώρο, είτε ταξικούς αγώνες (απεργίες, καταλήψεις κτλ.), είτε διεθνιστικά κινήματα (αλληλεγγύη στους χωρίς χαρτιά, στους λαούς που αγωνίζονται

-Η έκτρωση νομιμοποιήθηκε στη Γαλλία το 1975, τέσσερα χρόνια μετά τη συγγραφή του έργου “Αναζήτηση Εργασίας”. Μέχρι τότε αποτελούσε ποινικό αδίκημα και πολλές γυναίκες που ήθελαν να κάνουν την επέμβαση, ταξίδευαν στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου ήταν νόμιμη ήδη από το 1967.

Ο Michel Vinaver, γεννημένος στο Παρίσι, το 1927, από γονείς ρωσικής καταγωγής, κατατάσσεται στο γαλλικό Απελευθερωτικό Στρατό το 1944. Ενώ ξεκίνησε ως νεαρός μυθιστοριογράφος το 1940, το 1955 εξελίσσεται σε θεατρικό συγγραφέα παρουσιάζοντας το έργο “Aujourd’hui ou les coréens”. Από την πρώτη στιγμή αποδεικνύεται ένας ξεχωριστός συγγραφέας ο οποίος ταυτόχρονα ακολουθεί ένα ιδιαίτερο μονοπάτι στη ζωή: με το πέρασμα των χρόνων γίνεται ανώτατος αξιωματικός, κι έπειτα ιδιοκτήτης των θυγατρικών της πολυεθνικής εταιρίας Gillette. Το θέατρό του είναι στενά συνδεδεμένο με την ιστορία: με τον πόλεμο της Κορέας, την Αλγερία, την 11η Σεπτεμβρίου. Συγκαταλέγεται στους σύγχρονους Γάλλους θεατρικούς συγγραφείς με τις πιο πολλές παραστάσεις έργων στο θέατρο. Έργα του έχουν σκηνοθετήσει οι Planchon, Vitez, Françon κ. α. Στα περισσότερα κείμενά του τοποθετεί τον άνθρωπο σε ένα πεδίο οικονομικών συναλλαγών, όπως στα έργα “A la renverse”, “Par-dessus bord” και ”Les travaux et les jours”. Μετά την ένταξη του  θεατρικού του έργου “L’Ordinaire” στο ρεπερτόριο της Comédie-Française, ο Michel Vinaver καθιερώθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους συγγραφείς του γαλλικού θεάτρου.

Στο πλαίσιο του Προγράμματος Ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014.