Ανδρέας Καμπάς – Χρήστος Δανιήλ

Από τις εκδόσεις Άγρα κυκλοφορεί το βιβλίο, Ο μαθητευόμενος εφοπλιστής και παλαίμαχος intellectuel και πολλά υποσχόμενος ποιητής, ανθυπολοχαγός εν εφεδρεία, πολεμιστής Κρήτης και πάντα δικός σου φίλος. Ανδρέας Καμπάς (1919-1965) του Χρήστου Δανιήλ.

Εσύ, ανακάλυψα, ότι μου θυμίζεις τρομερά όλη αυτήν την ατμόσφαιρα του κήπου και της νεότητας και συνάμα έχεις μια ορισμέ­νη précocité και ίσως ίσως και ωριμότητα. Ανησυχίες πνευματικές ( και ας λες το αντίθετο) και ανησυχίες και φόβους άλλους σαν τα παιδιά που τη νύχτα δεν κοιτάνε πίσω από ορισμένα δέντρα.
Μα τώρα πού είσαι ; Γιατί να μη με παίρ­νεις μες στην αγκαλιά σου ; Ή να είσαι απάνω μου με όλο σου το βάρος ;
[…] Όλα μου τα όνειρα μαζί σου ταξίδια τα κάνω.    

– ΜΑΤΣΗ ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΥ, 16.6.1944

 
Και όταν λέμε, « εκείνον τον καιρό », λέ­με για το ’45. Τότες που όλα ξαναρχίζανε, ξαναγεννιόντουσαν για να ξαναπεθάνουν μες στα σαράντα χρόνια που ακλούθησαν.

Τότες περίπου ανεφάνη και ο μελαχρινός Έρως. Νέος, υπερήφανος, καλής οικογενεί­ας, με πλούσιες γνώσεις των καιρών και της πνευματικής κληρονομιάς, διέθετε τον εαυτό του  –εύκολα ;– δεν θα το ‘λεγα, πε­ρίεργα, απρόοπτα κι ανεξήγητα. Και πόσοι δεν τον θέλαν. Αλλά μονάχα εκείνος όριζε το πιθανό χαρτί, τον Ρήγα, την Ντάμα ή τον Βαλέ, που τελικά θ’ ακολουθούσε. Ζού­σαμε όλοι σε μια λίμνη χιμαιρών. Μονάχα οι εχθροί μας αγνοούσαν, και ήσαν από τό­τες, και σήμερα, και πάντα. Οι άλλοι όλοι επιθυμούσαν μυστικά να ενωθούν με τον Μελαχρινό.              
– ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ, 1987


 
Η φράση του τίτλου του εξωφύλλου προέρχεται από το τέλος επιστολής του Ανδρέα Καμπά στον Οδυσσέα Ελύτη, στις 16/5/1949.
 
Ο Ανδρέας Καμπάς υπήρξε μια ιδιόμορφη περίπτωση στα νεοελληνικά γράμματα του 20ού αιώνα· μια sui generis περίπτωση. Η πρώτη του εμφάνιση στην ποίηση στα Νεοελληνικά Γράμματα και στα Νέα Γράμματα το 1939, και ενώ ο ίδιος ήταν σε ηλικία μόλις είκοσι χρονών, έτυχε θερμής υποδοχής και χαιρετίστηκε από ειδικούς και ομότεχνους. Το πρώτο του πεζό, στο περιοδικό Τετράδιο, ανθολογήθηκε από τον Robert Levesque το 1947 στον συλλογικό τόμο Domaine Grec, μαζί με έργα έγκριτων και καταξιωμένων Ελλήνων λογοτεχνών (Σικελιανός, Καζαντζάκης, Βρεττάκος, Βενέζης, Θεοτοκάς, Σεφέρης, Ελύτης κ.ά.).
Ο ίδιος δεν εξέδωσε εν ζωή καμία ποιητική συλλογή, όχι λόγω επιλογής, π.χ. κατ’ αναλογία του Καβάφη, αλλά επειδή δεν θέλησε ή δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει καμία. Παρ’ όλα αυτά, συμπεριλήφθηκε από τον Αργυρίου στον πέμπτο τόμο της σειράς Η ελληνική ποίηση των εκδόσεων Σοκόλη ως ένας από τους χαρακτηριστικούς ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, αλλά και σε άλλες αξιόλογες ανθολογίες.
Με την πάροδο του χρόνου, κι ενώ το έργο του γινόταν όλο και πιο δύσκολα προσβάσιμο σε νέους αναγνώστες καθώς βρίσκεται διάσπαρτο σε δυσεύρετα τεύχη περιοδικών της προπολεμικής ή της μεταπολεμικής περιόδου, το όνομα του Καμπά εξακολουθεί να αναφέρεται μαζί με εκείνα άλλων ποιητών που έδωσαν το στίγμα τους και διαμόρφωσαν τη νεότερη γενιά του ελληνικού μοντερνισμού στα χρόνια λίγο πριν και λίγο μετά την Κατοχή. Είναι αμφίβολο όμως εάν οι περισσότεροι από όσους στις ημέρες μας γνωρίζουν το όνομα του ποιητή γνωρίζουν και το έργο του.
 
Το έργο του Καμπά, εγγράφεται και εντάσσεται στο πεδίο του ελληνικού μοντερνισμού της εποχής που το παρήγαγε, με την οποία και συνομιλεί δημιουργικά. Παράλληλα, το σύνολο σχεδόν του έργου του χαρακτηρίζεται έντονα από το στοιχείο της μεταπολεμικότητας, του βιώματος δηλαδή της εποχής με τα συνεπακόλουθά του. Οι θεματικές επιλογές στο σύνολο του έργου του (αναφέρω ενδεικτικά τα στοιχεία της εμπειρίας του πολέμου, της επιστροφής και της προσπάθειας προσαρμογής στις νέες συνθήκες, της νοσταλγίας, των τύψεων και των ενοχών, της φθοράς, το θέμα της υπαρξιακής αγωνίας μπροστά στη ζωή, στον έρωτα και στο θάνατο, το αίσθημα του αδιεξόδου, της μοναξιάς και της αλ­λοτρίωσης κ.ά.) είναι παρόμοιες ή ανάλογες με εκείνες των άλλων μεταπολεμικών δημιουργών.
– ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΝΙΗΛ




 
Ο Χρήστος Δανιήλ σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Διδάσκει νεοελληνική λογοτεχνία στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Έχει επίσης διδάξει στις Φιλοσοφικές Σχολές των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων. Από τις εκδόσεις Άγρα κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο:
Μάτση Χατζηλαζάρου, Γράμματα από το Παρίσι στον Ανδρέα Εμπειρίκο [1946-1947] και άλλα ανέκδοτα ποιήματα και πεζά της ίδιας περιόδου, εισαγωγή, υπομνηματισμός, επιμέλεια Χρήστος Δανιήλ, Αθήνα 2013.

 
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Παρίσι, 1948. Αριστερά και όρθιος ο Κώστας Κουλεντιανός, μέσα στο αυτοκίνητο αριστερά η Μαργαρίτα Λυμπεράκη, στη θέση του οδηγού ο Ανδρέας Καμπάς και όρθια δεξιά η Νέλλη Ανδρικοπούλου.