Η σχέση ατόμου-κοινωνίας και η συνομιλία ανάμεσα στο προσωπικό βίωμα και το δημόσιο βίο παίζουν κεντρικό ρόλο στη δουλειά του Ανδρέα Βούσουρα. Συγκεκριμένα, οι κατασκευές και εγκαταστάσεις του στην γκαλερί ALMA, τις οποίες δημιουργεί κυρίως με αντικείμενα που ανακαλύπτει στο αστικό τοπίο, εκφράζουν τον συσχετισμό των προσωπικών του βιωμάτων με τα γεγονότα της εξέγερσης του Μάη του ’68 και τη Γαλλική Επανάσταση και τον Διαφωτισμό.
Culture Now: Σύμφωνα με το δελτίο τύπου, η έκθεση αυτή αποτελεί την ολοκλήρωση ενός κύκλου έργων που ερευνά τη σχέση ατόμου-κοινωνίας και τη συνομιλία ανάμεσα στο προσωπικό βίωμα και το δημόσιο βίο. Ο κύκλος ξεκίνησε με την πρώτη και αποτυχημένη, κατά εσένα, ατομική έκθεσή σου στη γκαλερί ΖΜ στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του 1984. Γιατί την θεωρείς αποτυχημένη; Με το πέρασμα των χρόνων, άρχισες να την βλέπεις έτσι;
Ανδρέας Βούσουρας: Ξεκίνησα την πορεία μου με μια παταγώδη αποτυχία. Καλώς δεν είχα προηγούμενη εμπειρία ούτε σπουδές σε κάποια σχολή, υπερεκτίμησα τις δυσκολίες λόγω άγνοιας. Το αποτέλεσμα με στοίχειωνε για πολλά χρόνια, παράλληλα όμως με προσγείωσε. Επειδή ασπάζομαι τη ρήση του Beckett «Fail. Try again. Fail better», δε θεωρώ πως η αποτυχία συνεπάγεται οπωσδήποτε μία καταστροφή. Μπορεί να λειτουργήσει και ως πυξίδα. Τριανταέξι χρόνια μετά, βρήκα την ευκαιρία να εντάξω με τον τρόπο που ήθελα, το φωτογραφικό υλικό από εκείνη την απόπειρα, σε μια σημαντική για μένα, νέα δουλειά.
CN: Πώς νιώθεις που αυτός ο κύκλος έργων έκλεισε; Εννοείς πως ο κύκλος κλείνει σε συναισθηματικό, εννοιολογικό ή και σε επίπεδο τεχνικής και υλικών που χρησιμοποιείς;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
ΑΒ: Ολοκληρώνοντας τα έργα αυτής της έκθεσης, είχα την αίσθηση ότι ολοκληρώνω και το αυτοβιογραφικό κομμάτι της δουλειάς μου. Ωστόσο, στον πυρήνα της σκέψης μου, παραμένει ο διάλογος της μνήμης με την Ιστορία. Άρα, δεν έχω απομακρυνθεί εννοιολογικά. Το ίδιο θα μπορούσα να πω και για τα υλικά ή τις τεχνικές, χωρίς βέβαια να υπάρχει τίποτα προκαθορισμένο. Οι επόμενες ιδέες, θα διαμορφώσουν και τις τελικές επιλογές.
CN: Στα παλαιότερα έργα σου κύριο ρόλο παίζουν τα readymade αντικείμενα. Έχεις χρησιμοποιήσει δρεπάνια, σφιχτήρες, αγκάθια και άλλα «σκληρά» αντικείμενα. Γιατί αυτά απουσιάζουν από τα έργα σου στην ALMA;
ΑΒ: Readymade έργα, με την έννοια που καθιέρωσε ο Duchamp, δεν έχω κάνει. Ίσως πιο δόκιμος θα ήταν ο όρος «found object» ( αντικείμενο που βρέθηκε τυχαία), αν και κατά διαστήματα έχω χρησιμοποιήσει αγορασμένα αντικείμενα, τα οποία έχω ενσωματώσει σε κατασκευές ή εγκαταστάσεις. Γενικώς μου αρέσει ο ρόλος του ρακοσυλλέκτη ή έστω του ερασιτέχνη αρχαιολόγου του αστικού τοπίου. Χρησιμοποιώ ετερόκλητα αντικείμενα για να επιτείνω τη συμβολική δύναμη ενός έργου. Στη συγκεκριμένη ενότητα του Passe, η χρήση αυτή, έγινε με τρόπο πιο επιλεκτικό και υπαινικτικό γιατί έτσι απαιτούσε η φύση των έργων.
CN: Επίσης έχω παρατηρήσει πως τα έργα που έχεις παρουσιάσει τα τελευταία χρόνια είναι πιο αφαιρετικά σε σχέση με παλαιότερα, στα οποία κυριαρχούσε ο συνδυασμός πολλών readymades. Μίλησέ μου για αυτήν την αλλαγή και επιλογή;
ΑΒ: Εδώ και αρκετά χρόνια προσπαθώ να περιορίζω την τάση που έχω, να φορτώνω τα έργα. Χρειάζομαι μια πιο καθαρή και νηφάλια ματιά. Η αφαίρεση είναι εξίσου σημαντική διαδικασία με τη σύλληψη της ιδέας ενός έργου.
CN: Σε αυτή την τελευταία ενότητα υπάρχει μία μελαγχολία, καθώς υπάρχει αναφορά στο Μάη του ’68 και την αποτυχία του οράματός του. Υπάρχει όμως κάποιο θετικό μήνυμα σε αυτή την ενότητα;
ΑΒ: Στο Passe επιχείρησα να μιλήσω για το παρελθόν μου, για τις ρίζες μου, όσο πιο νηφάλια μπορούσα. Με μια πολιτική ματιά, με ειρωνική τρυφερότητα και χιούμορ. Χωρίς νοσταλγία. Ζώντας σε μια πραγματικότητα ρευστή και μάλλον ζοφερή, έχω την ανάγκη να μεταφέρω στις αποσκευές μου την ουτοπία ως αντίδοτο, είτε είναι ο Μάης του ΄68, είτε το Dada. Αυτό δε σημαίνει ότι συνθέτω μια πολιτική μπροσούρα ή ένα ρέκβιεμ για τη χαμένη εξέγερση. Το Passe είναι μία διήγηση προσωπική και ανοιχτή σε πολλαπλές αναγνώσεις.
CN: Στο δελτίο τύπου, έχεις χρησιμοποιήσει τη ρήση «Tί σημασία έχει να βυθιστούμε στην άβυσσο, στην κόλαση ή στον ουρανό; Να βυθιστούμε, πρέπει στο άγνωστο, για να βρούμε κάτι καινούριο!» από το Ταξίδι (1859) του Baudelaire. Γενικότερα στη δουλειά σου έχω την αίσθηση πως εσύ προσπαθείς να ανακαλύψεις το νέο μέσα στα θραύσματα του παρελθόντος. Σε ποιο βαθμό και γιατί σε εκφράζει αυτή η φράση; Μήπως επίσης αυτή η φράση εκφράζει μία μελλοντική στροφή στη δουλειά σου; Μήπως κατά κάποιο τρόπο θα πάψεις να ψάχνεις το νέο μέσα στο παρελθόν;
ΑΒ: Τη ρήση του Baudelaire την επέλεξε η ιστορικός τέχνης Βασιλική Βαγενού, ως προμετωπίδα του κειμένου, που έγραψε για την έκθεση. Δεν μπορούσα παρά να συμφωνήσω. Ο καλλιτέχνης αλλά και ο κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, πρέπει να βυθίζεται στο άγνωστο, στο τυχαίο. Η τέχνη, είναι επί της ουσίας ρίσκο, ασχέτως της λογικής που τελευταία έχει μεταβάλλει τους καλλιτέχνες σε δημόσιους υπαλλήλους ή αγαπημένα κατοικίδια των ισχυρών του εικονικού χρήματος. Από την άλλη, το παρελθόν, αποτελεί ένα ανεξάντλητο πεδίο αναφοράς και έμπνευσης , ένα ζωντανό εργαστήριο. Αυτό που υπήρξε κι αυτό που έρχεται κατεπάνω μας, χωρίς ακόμη να το γνωρίζουμε, είναι δύο αλληλοσυμπληρούμενα πράγματα για μένα.
Φωτογραφίες έργων: Κώστας Δεληγιάννης
