Καλεσμένη από το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης η Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Goldsmiths του Λονδίνου Anna Furse /Άννα Φερς, διευθύντρια στο τμήμα Θεάτρου και Performance και για 15 χρόνια υπεύθυνη στο διεθνώς αναγνωρισμένο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Performance Making, είναι το πρόσωπο κλειδί σε ένα πρότζεκτ με τίτλο Δημιουργώντας μία Περφόρμανς. Το πρόγραμμα αυτό, του ΙΜΚ, προσφέρει την ευκαιρία σε ανερχόμενους αλλά και καταξιωμένους καλλιτέχνες, σπουδαστές, ερευνητές και θεωρητικούς των τεχνών να συναντηθούν, να ανταλλάξουν ιδέες, να δημιουργήσουν από κοινού και παράλληλα να διερευνήσουν τα θέματα μίας περφόρμανς από πολλές και διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Το πρότζεκτ Performance Making θα διαρκέσει συνολικά 10 ημέρες, από την Πέμπτη 7 έως Κυριακή 17 Ιουλίου 2016 και σε αυτό η Άννα Φερς θα δώσει μία Διάλεξη, θα συντονίσει μαζί με την Άνα Σάντσεζ Κόλμπεργκ, Διευθύντρια του τμήματος Χορού και Θεάτρου στο DEREE, ένα Διήμερο Συμπόσιο το οποίο συμπεριλαμβάνει και μία δημόσια πλατφόρμα για την performance στην Ελλάδα, σήμερα, όπου τρεις Έλληνες καλλιτέχνες θα παρουσιάσουν το έργο τους, ως βάση για περαιτέρω συζήτηση (με ελεύθερη είσοδο). Επιπλέον, η Άννα Φερς θα καθοδηγήσει ένα Εντατικό Εργαστήριο 8 ημερών και ανυπομονεί για αυτή της την συνάντηση με τους Έλληνες καλλιτέχνες. (Δηλώσεις συμμετοχής στο Εργαστήριο έως 28/6/2016, στο production-dept@mcf.gr)
Με την ευκαιρία της διοργάνωσης θέσαμε λίγες ερωτήσεις στην Άννα Φερς.
Culture Now: κ. Φερς, τι είναι μία περφόρμανς και ποιές ιδιότητες, ικανότητες, ή ταλέντα πρέπει να έχει ένας καλλιτέχνης ώστε να την πραγματοποιήσει:
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Άννα Φερς: Η δημιουργία μίας περφόρμανς είναι μία ευρεία κατηγορία η οποία περιλαμβάνει πολλές ανεξάρτητες “ζωντανές” παραστάσεις. Μπορεί να μοιάζει περισσότερο με χορός ή θέατρο ή εικαστικά ή με μία εγκατάσταση ή ακόμα να είναι ένας συνδυασμός όλων αυτών.
Η δημιουργία μιας περφόρμανς απαιτεί “δυνατές” ιδέες, και ένα εννοιολογικό πλαίσιο. Απαιτεί γνώση και επιδεξιότητα χρήσης των αναγκαίων εργαλείων έκφρασης και δημιουργίας (σώμα, χώρος, σκηνογραφία) και την ικανότητα να τραβά το ενδιαφέρον του θεατή – μια παράσταση δηλαδή με σχέση και στόχο.
Η δημιουργία μία παράστασης χρειάζεται εν ολίγοις δραματουργική επεξεργασία. Ένα είδος φιλοσοφικής δραστηριότητας. Η σκέψη αποτυπωμένη σε δράση. Ένας θεός ξέρει πόσο χρειαζόμαστε καλές σκέψεις ή ας πούμε σκέψεις με ήθος αλλά και δομικές και αποδομημένες σκέψεις να μας ενισχύουν αυτούς τους “ενδιαφέροντες καιρούς”. Τα μίντια είναι ένα μεγάλο τέρας. Οι δημιουργοί μίας περφόρμανς δεν είναι παρά μικρότερες κοινότητες ατόμων που έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν οι ίδιοι τα μέσα παραγωγής τους και αυτό απαιτεί και ρεαλιστικές και τεχνικές ικανότητες.
C.N.: Στο ΙΜΚ, προετοιμάζεται ένα πρόγραμμα ώστε να συζητηθούν θέματα όπως η γενεαλογία της περφόρμανς και ο υβριδισμός στις τέχνες. Μπορείτε να μας εξηγήσετε το νόημα αυτών των όρων και το περιεχόμενου του συγκεκριμένου πρότζεκτ?
Άννα Φερς: Η γενεαλογία της περφόρμανς έχει ένα μακρύ και περίπλοκο ιστορικό, αφού μας έρχεται ως κληρονομιά από το θέατρο, το χορό, τις καλές τέχνες, μερικές φορές από την τέχνη του βίντεο και τον κινηματογράφο. Σχετικά πρόσφατα συνδέεται και με τον ακτιβισμό και τη ζωντανή περφόρμανς μέσω των ιστοσελίδων. Το καθένα από όλα αυτά έχει την ιστορία του και στο πέρασμα του χρόνου όλα τα παραπάνω έχουν αλληλοεπιδράσει το ένα στο άλλο. Θα μιλήσω αναφερόμενη στη Μεγάλη Βρετανία, που γνωρίζω καλά και έχω ζήσει την όλη κατάσταση εκεί.
C.N.: Έχετε εργαστεί πολύ για να δημιουργήσετε έναν ειδικό δεσμό μεταξύ καλλιτεχνών και κοινωνικού περιβάλλοντος. Σε τι διαφέρει αυτό από μία κλασική παράσταση σε έναν κλασικό θεατρικό χώρο?
Άννα Φερς: Ο δεσμός στη δημιουργία μίας περφόρμανς είναι πιο εσωτερικός και άμεσος καθώς εμπλέκουμε το κοινό σε μικρότερης κλίμακας συναντήσεις, αλλάζοντας, μερικές φορές, και τη σχέση παράστασης-κοινού με ριζοσπαστικούς τρόπους. Κάποιες φορές φτάνοντας στα άκρα, είτε με τη συμμετοχή όλου του κοινού, στη μία άκρη της κλίμακας, είτε συναντώντας κάθε ένα άτομο από το κοινό ξεχωριστά, στην άλλη άκρη της κλίμακας. Αυτός, είναι ένας διαφορετικός τρόπος λειτουργίας. Μερικές φορές το κοινό δεν πληρώνει εισιτήριο. Ή ακόμα, μπορεί και η καθημερινότητα των ατόμων να διακοπεί από μία περφόρμανς. Έτσι αυτό αποτελεί ένα είδος δημοκρατικής παρέμβασης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. ‘Άλλες φορές οι θεατές πληρώνουν για μία συγκεκριμένη εμπειρία. Σπανίως θέλουν να κάθονται σε σειρές καθισμάτων, στα σκοτεινά, έχοντας πληρώσει ένα ακριβό εισιτήριο, για να ξοδέψουν ένα ακόμα μεγάλο ποσό σε ποτά τα διαλείμματα και γυαλιστερά προγράμματα. Είναι πιο πιθανό να θέλουν να αισθάνονται τον ιδρώτα, τη μυρωδιά και τη γεύση της παράστασης και του περφόρμερ. Όμως παρά ταύτα, δεν υπάρχουν κανόνες και μπορούν εξίσου να υπάρχουν παραδείγματα από δουλειές που ορίζονται ως περφόρμανς που απευθύνονται σε μεγάλα αριθμητικά ακροατήρια ή τοποθετούν τους θεατές σε σειρές καθισμάτων, στο σκοτάδι, αλλά συνειδητά. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα θέσφατο του πως λειτουργεί ένα συμβόλαιο ανάμεσα σε ένα προϊόν και στον καταναλωτή του. Είναι ο καλλιτέχνης αυτός που ορίζει τις παραμέτρους και το κάθε “συμβόλαιο”. Είναι ο καλλιτέχνης που προσκαλεί τους θεατές του, και δεν μπορεί να επαναπαύεται ότι θα λειτουργήσουν θετικά για αυτόν, οι ήδη υπάρχοντες χώροι, τα μέσα παραγωγής και το δεδομένο πλαίσιο του θεάματος.
C.N.: Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο σκοπός του θεάτρου και των τεχνών, σήμερα; Είναι διασκέδαση; Γνώση; Συνήθεια/ Άνεση; Κάτι άλλο;
Άννα Φερς: Μπορεί να είναι όλα τα παραπάνω. Το θέμα με ενδιαφέρει ως κοινωνική επεξεργασία στο πλαίσιο της δουλειάς μου. (Προσωπικά μου αρέσει να ερευνώ και να συνεργάζομαι με μη θεατρικές κοινότητες γνώσης όπου είναι δυνατό). Είναι και μια επί τόπου συνάντηση που ενδυναμώνει το θεατή από την ίδια του την παρουσία. Δεν είμαι σίγουρη για τη συνήθεια/’άνεση. Αντιθέτως. Μία περφόρμανς πρέπει να μας “ξεβολεύει” με την έννοια του να μας “ξυπνά”. Εάν η τηλεόραση και ο κινηματογράφος είναι σπουδαία μέσα για “φυγή”, δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να το αντιγράψουμε αυτό και στο ζωντανό θέαμα, και δεν είμαι σίγουρη ότι αυτό ήταν ποτέ ένας στόχος του. Πάντα στόχευε να μορφώσει τους θρησκευτικά αναλφάβητους, ή να προσφέρει ένα ηθικό πλαίσιο σε μία κοινωνία. Ποτέ δεν στόχευε να μας αποσπάσει από την πραγματικότητά μας ή να λειτουργήσει ως ναρκωτικό. Μπορεί να μας βγάζει από το περιβάλλον μας αλλά δεν μας παρηγορεί. Η φαντασία σε μια τέτοια διαδικασία είναι ένα πολύ δυνατό εργαλείο. Πρέπει να το χρησιμοποιούμε σωστά. Θυμηθείτε το σύνθημα του Μαΐου του ΄68 “Η φαντασία στην εξουσία”! Δύναμη στην φαντασία! Πρέπει να φανταζόμαστε τον τρόπο εξόδου από φοβερές καταστάσεις που βιώνουμε. Η τέχνη μπορεί να μας βοηθήσει να το θυμόμαστε αυτό και να το εφαρμόζουμε στους εαυτούς μας.
C.N.: Έχετε κάποια προηγούμενη εμπειρία από το ελληνικό θέατρο και τους Έλληνες καλλιτέχνες; Είναι αυτή η συνάντηση μία πρόκληση για εσάς και με ποιο τρόπο;
Άννα Φερς: Έχω πολλούς Έλληνες φοιτητές, που έχουν έλθει να φοιτήσουν στο μεταπτυχιακό πάνω στη δημιουργία μιας περφόρμανς, τα τελευταία 15 χρόνια. Μέσα από αυτούς γνωρίζω λίγα πράγματα για την σύγχρονη ελληνική δημιουργία. Αγαπώ πολύ το Κλασικό Ελληνικό Θέατρο και έχω σκηνοθετήσει Ευριπίδη και Αριστοφάνη. Επιτρέψτε μου και μία προσωπική, ανεκδοτολογική σημείωση: Θυμάμαι ανεξίτηλα, παιδί ακόμα, να παρακολουθώ τον Οιδίποδα Τύραννο στο Λονδίνο από τα παρασκήνια, μιας και η Κατίνα Παξινού ήταν νονά της αδελφής μου. Είχαν γνωρισθεί και συνεργαστεί με την μητέρα μου, που δούλευε ως ρακόρ σε κινηματογραφικές ταινίες, όταν ήταν έγκυος στην αδελφή μου.
Όπως και να έχει, όσον αφορά σε αυτό το πρότζεκτ του ΙΜΚ, θα ήθελα πολύ αντί να καθοδηγήσω αυτό το σεμινάριο, να χρησιμοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία για να συσπειρώσουμε και να δώσουμε φωνή σε μία κοινότητα ανθρώπων που ασχολούνται με τη δημιουργία περφόρμανς με τη ευρύτερη δυνατόν έννοια του όρου. Να συναντηθούμε, να συζητήσουμε, να μοιραστούμε τις ιδέες τους και να δουλέψουμε. Γι αυτό πραγματικά ανυπομονώ για αυτή τη συνάντηση και για να μάθω περισσότερα. Ελπίζω ότι αυτό το πρόγραμμα θα λειτουργήσει ως ένας χρήσιμος καταλύτης για την αναγνώριση μιας ευρείας κοινότητας, γιατί αυτή ακριβώς η αναγνώριση μας κάνει δυνατότερους, όταν έχουμε να αγωνισθούμε για την επιβίωσή μας, καλλιτεχνικά και εκπαιδευτικά. Να γνωρίζουμε ότι ανήκουμε σε μία ευρεία ομάδα και ο καθένας από εμάς προσφέρει και ένα άλλο μοντέλο, μία άλλη μέθοδο προσέγγισης σχετικά με το γιατί η ζωντανή παράσταση έχει αξία και είναι ζωτικής σημασίας σε αυτούς τους όλο και περισσότερο παγκοσμιοποιημένους, τεχνοκρατικούς και νέο-φιλελεύθερους καιρούς. Καλωσορίζω απόλυτα την πρόκληση αυτής της συνάντησης, και είμαι ευγνώμων για αυτή την ευκαιρία για έντονη εργασία, δημιουργία και συλλογική σκέψη.
Το διεθνές πρότζεκτ “Δημιουργώντας μία Περφόρμανς/Performance Making” θα διαρκέσει συνολικά 10 ημέρες, από την Πέμπτη 7 έως Κυριακή 17 Ιουλίου 2016. Περισσότερες πληροφορίες