Πέρσι το καλοκαίρι ο γιος μου, που είναι σήμερα οκτώ χρονών, μου είπε κάποια στιγμή με έναν βαθύ αναστεναγμό: Η Ελλάδα, τόσο ωραία χώρα και τόσο άτυχη…
Στην απορία μου απάντησε με μια λέξη συνοδευόμενη από μια εύγλωττη χειρονομία: κρίση;
Τα τρία τελευταία χρόνια, όλοι μας, ακόμη και τα παιδιά, μπορούμε να συνοψίσουμε την κατάσταση της χώρας μας σ’ αυτή τη λέξη και μόνο. Ακόμη και οι άνθρωποι που δεν πλήττονται ευθέως ή σε βαθμό που να αναγκάζονται να αλλάξουν τρόπο ζωής, αναγνωρίζουν ότι η κρίση είναι το βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνίας μας. Και όλου του δυτικού κόσμου, βέβαια (ένα μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου είναι σε διαρκή ανέχεια ούτως ή άλλως, οπότε δεν τίθεται θέμα κρίσης). Με αφορμή την πρόσφατη διοργάνωση στο Λονδίνο της πρώτης έκθεσης βιβλίου με θέμα την κρίση, μας τέθηκε το ερώτημα: τελικά τα βιβλία μπορούν να μας βοηθήσουν να βγάλουμε άκρη σ’ αυτό που μας συμβαίνει; Τόσα πολλά βιβλία για την κρίση, και δεν φαίνεται να διαγράφεται μια απάντηση, ένα συμπέρασμα τέλος πάντων, απέναντι σε μια πραγματικότητα που πιέζει επιτακτικά. Η απάντηση είναι προφανής και εύκολη. Σε κάθε περίπτωση τα βιβλία είναι φορείς ιδεών και απόψεων που μπορεί να συνδιαλέγονται, να συγκρούονται, να αντιφάσκουν. Και δεν υπάρχει, βέβαια, και μια απάντηση μονοσήμαντη σχεδόν σε τίποτα, πόσο μάλλον σε ένα τόσο πολυσύνθετο φαινόμενο, όπως η κατάσταση της κοινωνίας που βιώνουμε σήμερα. Και σε κάθε περίπτωση, η ανάγνωση (όπως και η γραφή) είναι ένας από τους θεμελιώδεις τρόπους του ανθρώπου να έχει πνευματική ζωή. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η κριτική της κρίσης δεν είναι η αναζήτηση μιας ετυμηγορίας, αλλά η προσπάθεια του πνεύματος να συλλάβει την ουσία και τη φύση αυτού που ονομάζουμε κρίση, αλλά και τα ίδια τα όρια της δυνατότητάς του να την ελέγξει και να την τοποθετήσει κάπου. Καθώς οι βεβαιότητες κλυδωνίζονται μαζί με τα κεκτημένα που χάνονται, τα βιβλία μπορούν να γίνουν η ασπίδα μας απέναντι σε μια σειρά κινδύνων που μας απειλούν: του φανατισμού, της μισαλλοδοξίας, της ιδεολογικής τύφλωσης. Αρκεί να κάνουμε εμείς το πρώτο βήμα. Γιατί κανένα βιβλίο δεν έβγαλε κανέναν από τον δογματικό λήθαργο με το ζόρι.
Info:
Η Άννα Πατάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (πτυχίο Τμήματος Φιλοσοφίας, Ψυχολογίας, Παιδαγωγικής, κατεύθυνση Φιλοσοφίας) και στη Σορβόννη στο Παρίσι (Diplôme des études approfondies Πανεπιστημίου Paris I με θέμα Η έννοια του τέλους στην Ποιητική του Αριστοτέλη και στην Κριτική της Κριτικής Δύναμης του Καντ). Από το 1996 εργάζεται στις Εκδόσεις Πατάκη ως υπεύθυνη της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας και των Επιστημών του Ανθρώπου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Photo: Βιργίλιος Τσιούλλι