Στο βιβλίο του Ανοιχτή επιστολή στον Μέγα Αλέξανδρο ο ιστορικός Πιερ Μπριάν απευθύνη επιστολή….
συγγνώμη που ανοίγω τη σημερινή μου επιστολή με μια κάπως ωμή, σχεδόν κεραυνοβόλα δήλωση – αλλά πώς θα μπορούσα να κάνω αλλιώς; Ας πούμε ότι έχω και καλά και κακά νέα.
Να αρχίσω από τα κακά; Είσαι νεκρός! Τα καλά;
Είσαι ο πατέρας ενός αγοριού!
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Έτσι απευθύνεται στον Μέγα Αλέξανδρο ο Πιερ Μπριάν, στην έκτη από τις επτά επιστολές του που έχουν ως παραλήπτη τον μεγάλο στρατηλάτη.
Ηθελημένα απαλλαγμένη από την οπτική μιας αυστηρά επιστημονικής πραγμάτευσης, αυτή η «Ανοιχτή επιστολή» γεννήθηκε από χρόνια στοχασμού πάνω σε ένα θέμα που ανέκαθεν γοήτευε και προκαλούσε διαμάχες: πώς διαμορφώθηκε στο παρελθόν και πώς ανασκευάζεται σήμερα η ιστορία του Αλέξανδρου; Ο συγγραφέας έχει επιλέξει ένα ύφος ζωντανό, γεμάτο χιούμορ, χωρίς ωστόσο να θυσιάσει στον βωμό της αμεσότητας τη σοβαρότητα και την αντικειμενικότητα. Ιδού πώς εξηγεί ο ίδιος τον στόχο του: «Δίκαια ή άδικα (θα το δούμε) σκέφτηκα ότι μέσα από αυτή την ανοιχτή επιστολή θα μπορούσα να σε βοηθήσω να φέρεις στην επιφάνεια τις αναμνήσεις σου, και από την πλευρά μου να καταφέρω να εκθέσω τις αμφιβολίες μου, τις περιπλανήσεις μου, και τις πεποιθήσεις μου επίσης, επιτρέποντας σε εκείνες και εκείνους που θα τη διαβάσουν να σε δουν καθαρότερα μέσα από τα ερωτήματα που συζητάμε με τόση φλόγα και πάθος. Γιατί εσύ άνοιξες μια νέα σελίδα της ιστορίας. Και αυτή εδώ η αλληλογραφία δεν μπορεί να είναι απλώς η αφήγηση του μυητικού ταξιδιού ενός νεαρού άνδρα σε αναζήτηση νοήματος».
«Ο Μπριάν είναι ένας από τους καλύτερους ιστορικούς της αρχαιότητας σήμερα».
Υιοθετώντας τη φόρμα της επιστολογραφίας, ο Μπριάν μάς χαρίζει, απελευθερωμένο από την τυραννία της υποσημείωσης, τον καρπό μιας μακράς ενασχόλησης. Η Επιστολή τού δίνει τη δυνατότητα να χτίσει έναν διάλογο που δεν έχει τίποτα το ψεύτικο. Ως ιστορικός ανοίγει όλα του τα χαρτιά στον Αλέξανδρο, του εκθέτει τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που δημιουργεί το γεγονός ότι έχουν χαθεί σχεδόν όλα τα αρχεία του, αναρωτιέται κατά πόσο πρέπει να δώσει βάση στον έναν ή στον άλλο χρονικογράφο του –ενημερώνοντάς τον έτσι παρεμπιπτόντως γι’ αυτά που λέγονται γι’ αυτόν–, του εκθέτει υποθέσεις για το ποιες ήταν κάθε φορά οι προθέσεις του και, τέλος, του αναπτύσσει μια πολύ γοητευτική ανάλυση της δικής του περσικής πολιτικής.
Ο αναγνώστης, αδιάκριτος και γοητευμένος, καταλαβαίνει πια ότι αυτή η ατομική περιπέτεια κρύβει μια επιχείρηση που έχει επί μακρόν προετοιμαστεί και έχει μέχρι τέλους συνεχιστεί με επιμονή. Οι μάχες, για παράδειγμα, που μοιάζουν συχνά ανώφελες, σε όλα τα μέτωπα, όπου ο ιστορικός αναγνωρίζει τη βούληση του Αλέξανδρου να ορίσει το έδαφός του. Ο Μπριάν πιάνει όλα τα θέματα, ξαναθέτει όλα τα προβλήματα, ξεκαθαρίζει τα ψευδοδιλήμματα και τα αναπάντητα ερωτήματα.
Με μια κομψότητα που δεν προδίδει ποτέ, με τον ελαφρό τόνο του ανθρώπου που κατέχει απόλυτα ένα υλικό μεγάλο και πολύπλοκο, κάνει ερωτήσεις στον ήρωά του, ενώ ταυτόχρονα του δίνει πληροφορίες για αυτά που δεν μπορούσε να ξέρει: τη γέννηση, για παράδειγμα, μετά τον δικό του θάνατο, του γιου του και τους αλληλοσπαραγμούς των διαδόχων του. Τέλος, δε διστάζει να του επισημάνει δικές του παραλείψεις και αβλεψίες, όπως το γεγονός ότι δεν έκανε τίποτα για να προετοιμάσει τη διαδοχή του. Σκέφτεται όμως κανείς τον θάνατο στα τριάντα τρία του χρόνια;
Maurice Sartre, Le monde des livres
Ο Πιερ Μπριάν είναι καθηγητής στο College de France, κάτοχος της έδρας «Ιστορία και πολιτισμός του αχαιμενιδικού κόσμου και της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου».
