Επιλέγω υλικά που έχουν κάτι να μου πουν: στάχτη, άμμο, μόλυβδο, χρυσό κλπ. Για μένα, αυτά είναι επίλεκτα υλικά που μέσα τους φυλάσσουν ένα πνεύμα, το οποίο εγώ φανερώνω, το κάνω ορατό. —Anselm Kiefer
Η έκθεση του Anselm Kiefer παρουσιάζει νέους και πρόσφατους πίνακες, γλυπτά και φωτογραφικά έργα.
Τα τοπία του Kiefer φέρουν ποιητικές αποκρίσεις στον μύθο, την ιστορία και τον φυσικό κόσμο, εγείροντας θέματα δημιουργίας, μεταμορφώσεως και της κυκλικής φύσης της ύπαρξης. Αυτά τα έργα ενοποιούνται από τον καλλιτέχνη, ο οποίος αντιπαραβάλλει τη φωτεινότητα του χρυσού με την οπτική και συμβολική αντήχηση άλλων μέσων, συμπεριλαμβανομένων της λαδομπογιάς και της ακρυλικής μπογιάς, του βερνικιού γομαλάκας, του άχυρου και του υφάσματος. Ο Kiefer αντιπαραθέτει τις ποικίλες τοναλιτέ και υφές των υλικών για να μεταδώσει το μεγαλείο της φύσης και το βάρος της ιστορίας. Υπαινίσσεται την αλληγορική σημασία του χρυσού κάνοντας αναφορά στη χρήση του μετάλλου σε ιερές εικόνες και αρχαίους θρύλους, στον αλχημικό συμβολισμό του σε σχέση με τον μόλυβδο (ένα άλλο βασικό υλικό στην τεχνοτροπία του) και στο ιδανικό μιας “χρυσής εποχής”.
Δύο πίνακες από το 2023 με τίτλο Danaë, ερμηνεύουν έναν μύθο που έχει εμπνεύσει πληθώρα καλλιτεχνών από τον Τιτσιάνο και τον Ρέμπραντ μέχρι τον Γκούσταβ Κλιμτ. Η μυθική μορφή της Δανάης φυλακίστηκε από τον πατέρα της Ακρίσιο, βασιλιά του Άργους, ως αντίδραση σε έναν χρησμό ότι ο γιος της και εγγονός του θα τον σκότωνε. Ο Δίας όμως, την ερωτεύτηκε και εισχώρησε από μια χαραμάδα, στα τείχη της φυλακής μεταμορφωμένος σε χρυσή βροχή. Από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο Περσέας. Ο πρώτος πίνακας απεικονίζει τη φυλακή της Δανάης ως έναν αρχαίο θολωτό τάφο που ο Kiefer συνάντησε στην Ελλάδα, περιτριγυρισμένο από ανεμοδαρμένη βλάστηση που αποτυπώνεται με παχιές πινελιές. Ο δεύτερος ανακαλεί την πράξη της μεταμόρφωσης, που είναι κεντρική στον μύθο, παρουσιάζοντας μια σειρά από μαύρα ηλιοτρόπια σε ένα χρυσό έδαφος με χρυσούς σπόρους που φαίνεται να πέφτουν στην επιφάνεια του.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Εξερευνώντας και άλλα ιερά και μυθολογικά θέματα από την άποψη του τοπίου, το Cosenza (2023) απεικονίζει μια απομονωμένη βραχώδη προεξοχή στις νοτιοδυτικές ακτές της Ιταλίας, αποδίδοντας τις τραχιές μορφές της με ζωηρό χρυσό, σε αντίθεση με τις σκοτεινές αποχρώσεις της Μεσογείου. Το έργο Spes Vana (Μάταιη ελπίδα) (2021) είναι μια φωτογραφία τυπωμένη σε επιχρυσωμένο πάνελ και δείχνει το γλυπτό ενός βυθισμένου πλοίου του Ναυτικού, που τραβήχτηκε στο στούντιο του Kiefer στη Γαλλία. Φέρνοντας στη μνήμη το ναυάγιο που ζωγράφισε ο Γερμανός Ρομαντικός καλλιτέχνης Caspar David Friedrich στην ανυπέρβλητη αρκτική σκηνή του Das Eismeer (Η Θάλασσα του Πάγου, 1823 – 24), το εντυπωσιακό χρυσό έδαφος αυτού του έργου αντικατοπτρίζει την πειραματική προσέγγιση του Kiefer στη φωτογραφία.
Το έργο Nehebkau (1993 – 2023) τιτλοφορήθηκε εμπνευσμένο από μια αρχαία Αιγυπτιακή θεότητα, που πήρε τη μορφή φιδιού και πόδια ανθρώπου, υπηρέτησε ως φύλακας του κάτω κόσμου και ως σύνδεσμος με το ka, ή τη ζωτική ουσία της ψυχής. Χαράσσοντας ιερογλυφικά στο ανώτερο τμήμα του πίνακα, ο Kiefer ενσωματώνει άχυρο, τερακότα, φύλλο χρυσού, το ίζημα ενός διαλύματος χαλκού που έχει υποστεί ηλεκτρόλυση και μπογιά, αντιπαραθέτοντας την υλική παρουσία και μοτίβα υπερβατικότητας. Ένα γλυπτό που φυλάσσεται σε προθήκη, Ignis sacer (2014) περιέχει διάσπαρτες νιφάδες χρυσού που ερμηνεύονται ως ξένη ουσία ανάμεσα σε στάχια. Πλέον του ότι υποδηλώνει τις ιερές συνεκδοχές που συνδέονται με τον χρυσό, το φύλλο χρυσού συμβολίζει το Ignis sacer (Ιερή φωτιά) ή την ερυσίβη, μια ασθένεια που μεταδίδεται από έναν μύκητα που μολύνει τα σιτηρά και προκαλεί μανία, παραισθήσεις και θάνατο. Η ασθένεια αυτή θεωρήθηκε θεϊκή τιμωρία κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και ήταν ευρέως διαδεδομένη, με επαναλαμβανόμενα επιδημικά ξεσπάσματα στην κοιλάδα του Ρήνου. Εκτός από την αναφορά στο ιερό, το μυθικό και το ιστορικό, το έργο του Kiefer μας απευθύνει την πολυπλοκότητα της σχέσης της ανθρωπότητας με τη φύση, η οποία συγχρόνως υποστηρίζει και απειλεί τη ζωή.
Παράλληλα, η έκθεση του Kiefer Angeli caduti (Πεπτωκότες Άγγελοι) παρουσιάζεται στο Fondazione Palazzo Strozzi, Φλωρεντία, Ιταλία, μέχρι τις 21 Ιουλίου 2024.
Anselm Kiefer:
Ο Anselm Kiefer γεννήθηκε το στο Donaueschingen της Γερμανίας ενώ ζει και εργάζεται στη Γαλλία. Το έργο του βρίσκεται σε συλλογές μουσείων σε όλο τον κόσμο αλλά και σε μόνιμη εγκατάσταση στο Μουσείο του Λούβρου (2007) και στο Πάνθεον (2020), και τα δύο στο Παρίσι.
Μερικές από τις εκθέσεις του είναι στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Λουιζιάνα, στο Humlebæk, Δανία (2010 – 11), Shevirat Ha-Kelim (Σπάσιμο των Σκαφών), Μουσείο Τέχνης του Τελ Αβίβ, Ισραήλ (2011 – 12), Πέρα από το τοπίο, Albright-Knox Art Gallery, Buffalo, NY (2013 – 14), Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, Λονδίνο (2014), Κέντρο Πομπιντού, Παρίσι (2015 – 16), L’Αlchimie du livre, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, Παρίσι (2015 – 16), Οι Ξυλογραφίες, Albertina, Βιέννη (2016), Pour Paul Celan, Grand Palais Éphémère, Παρίσι (2021), Questi scritti, quando verranno bruciati, daranno finalmente un po’ di luce (Andrea Emo), Palazzo Ducale, Βενετία (2022) και La photographie au commencement, Lille Métropole Musée d’art Moderne, d’art contemporain et d’art brut (LaM), Villeneuve-d’Ascq, Γαλλία (2023 – 24).
Το 2017, του απονεμήθηκε το μετάλλιο J. Paul Getty για τη συμβολή του στις τέχνες.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Anselm Kiefer, Danaë, 2023, Emulsion, oil, acrylic, shellac, and gold leaf on canvas, 110 1/4 x 149 5/8 inches (280 x 380 cm) © Anselm Kiefer, Photo: Georges Poncet, Courtesy the artist and Gagosian
