To εικαστικό δρώμενο σύγχρονης τέχνης αntαllαximα (Ανταλλάξιμα) δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Πέλαγος Πολιτισμού και χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ μέσω του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Βορείου Αιγαίου στην πόλη της Μυτιλήνης.
Πρόκειται για ένα δρώμενο στο οποίο θα παρουσιαστούν στο κοινό σειρά εικαστικών και εκπαιδευτικών εκδηλώσεων, με επίκεντρο το βιβλίο και την λαογραφία.
Ο τίτλος του δρώμενου βασίζεται στον όρο ανταλλάξιμα, όρος που έχει ταυτιστεί άμεσα και με τη Μυτιλήνη, έτσι όπως έχει επικρατήσει στο πέρας της ιστορίας. Βασίζεται στις ανταλλαγές πληθυσμού, περιουσιακών στοιχείων, αλλά και πολιτισμικών χαρακτηριστικών μεταξύ της Ελλάδος και της Τουρκίας από τον προηγούμενο αιώνα και φτάνουν μέχρι τις μέρες μας.
Η φετινή προσπάθεια αποτελεί σημείο αφετηρίας ενός φιλόδοξου σχεδίου που σκοπό έχει η αntαllαximα να γίνει ένας ετήσιος θεσμός που από τον επόμενο κιόλας χρόνο θα επιχειρήσει τη σύζευξη μεταξύ των δύο γείτονων λαών μέσω της σύγχρονης τέχνης. Η οποία δίνει και το στίγμα της ταυτότητας
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Μέσα από το διάλογο μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων σύγχρονων καλλιτεχνών θα δοθεί το στίγμα της συνύπαρξης στο πλαίσιο της καλής γειτονίας αλλά και όλων αυτών των ανταλλαγών και επιρροών που ορίζουν τη σύγχρονη πολιτισμική ταυτότητα αμφίδρομα και από τις δύο πλευρές.
Είναι σήμερα η κατάλληλη εποχή για να σκεφτούμε ένα διαφορετικό πλαίσιο ανταλλαγών, πέρα από τα υλικά αγαθά; Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να λειτουργήσει ως ένα πεδίο ανταλλαγής εμπειριών, ιδεών και αξιών για να ξανασκεφτούμε τα ουσιώδη και τα επιτακτικά;
Εκθέσεις στο πλαίσιο «Ανταλλάξιμα 2015»
Έκθεση «Επί»
Επιμελήτρια: Συραγώ Τσιάρα – Ιστορικός τέχνης, διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και επιμελήτρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
Θεωρούμε αναπόσπαστο μέρος του έργου τις μουτζούρες και τα σχέδια με δημιουργικές προσδοκίες.
Βλέπουμε στον γραφικό χαρακτήρα μια ποιητική παρόρμηση. Καταστρέψαμε τα σημεία στίξης…
Καταλαβαίνουμε τα φωνήεντα σαν χρόνο και χώρο, τα σύμφωνα σαν χρώμα, ήχο, οσμή…
Δεν πρόκειται για τις αιρετικές διακηρύξεις κάποιας ομάδας σύγχρονων νέων καλλιτεχνών που επιχειρούν να ξαναδούν τις σχέσεις λόγου και εικόνας από την αρχή στο πεδίο της τυπογραφίας ή της δημιουργίας βιβλίων -καλλιτεχνημάτων, αλλά για τους Ρώσους Φουτουριστές Νταβίντ και Νικολάι Μπουρλιούκ, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Εκατερίνα Νίζεν, Ελένα Γκουρό, Βίκτορ Χλέμπνικοφ και Αλεξέι Κρουτσόνιχ που έναν αιώνα πριν, το 1913, τύπωναν το δεύτερο κατά σειρά μανιφέστο τους με τίτλο ‘Το Δόκανο των Δικαστών’ σε χαρτί ταπετσαρίας. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πειράματα της ρωσικής πρωτοπορίας στη σύζευξη λογοτεχνίας και εικαστικών τεχνών και ταυτόχρονα μια μαχητική διακήρυξη προθέσεων, ένα από τα σπάνια livres d’ artistes («αυτόγραφα βιβλία» τα αποκαλούσαν οι ρώσοι φουτουριστές) με καινοτομίες τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο που αντιστρατεύονταν τις παραδοσιακές συμβάσεις και χάρασσε ένα διαφορετικό δρόμο στη δημιουργία ενός σύνθετου εικαστικού – λογοτεχνικού δημιουργήματος. Εφαλτήριο αυτής της συλλογικής προσπάθειας ήταν η κοινή πεποίθηση ζωγράφων, ποιητών και θεωρητικών ότι είχε έρθει πλέον η ώρα να ακυρωθεί στην πράξη κάθε τι ξεπερασμένο, ακαδημαϊκό και συντηρητικό και ότι η εποχή απαιτούσε νέες μορφές για να αναπαραστήσει τα νέα κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα, τέσσερα μόλις χρόνια πριν την Οκτωβριανή επανάσταση.
Αν και η συμβολή των κινημάτων της ρωσικής πρωτοπορίας στην εξέλιξη των βιβλίων καλλιτεχνημάτων είναι ιδιαίτερα σημαντική, η δυτική ιστοριογραφία έχει ενσωματώσει κατά κύριο λόγο τις κατακτήσεις των ιταλών φουτουριστών, των εξπρεσιονιστών, των ντανταϊστών και του ολλανδικού De Stijl στην πειραματική τυπογραφία, την ευφάνταστη συναρμογή εικόνας και λόγου, την απελευθέρωση των γραμμάτων από τη συντακτική και περιγραφική του λειτουργία και τη συγκρότηση νέων παραδόσεων αναπαράστασης, απελευθερωμένων από την υποτακτική σχέση του λόγου στην εικόνα ή το αντίθετο. Σήμερα βέβαια, ο όρος βιβλία – καλλιτεχνήματα, ή artist books είναι πολύ περισσότερο διευρυμένος και καλύπτει περιοχές που είτε περιορίζονται στις δύο διαστάσεις με τη μορφή σελίδων ενός βιβλίου που αναρτώνται στον τοίχο, είτε επεκτείνονται στο χώρο με τη μορφή γλυπτού ή εγκατάστασης, αξιοποιούν το κολάζ, το σχέδιο, τη φωτογραφία, την ψηφιακή σύνθεση και τα αρχειακά ντοκουμέντα, υιοθετούν εκδοχές άυλης αναπαράστασης, αλλά και σχολιάζουν την ίδια την παράδοση του εικαστικού βιβλίου. Βιβλία που καλούν τον επισκέπτη – θεατή να τα ξεφυλλίσει για να ανακαλύψει κρυμμένους κόσμους, να περιηγηθεί στο χώρο που δημιουργούν και να αισθανθεί την ενέργεια που εκπέμπουν, να τα αγγίξει και να ερμηνεύσει τις προθέσεις τους, χωρίς υποχρεωτικά να αναζητά ευθύγραμμες νοηματικές σχέσεις.
Η διεύρυνση που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες στη μορφή που παίρνουν τα βιβλία-καλλιτεχνήματα αντικατοπτρίζει ποικίλες μεθόδους επεξεργασίας, έκδοσης και διανομής τους που μπορεί να περιορίζονται σε μοναδικές χειροποίητες δημιουργίες, να εκδίδονται σε περιορισμένα αντίτυπα, ή σπανιότερα να βγαίνουν σε μαζική παραγωγή. Η έκθεση με τίτλο ‘Επί’ επιδιώκει να παραθέσει μία ενδεικτική και με κανένα τρόπο εξαντλητική επιλογή σύγχρονων εικαστικών βιβλίων (artists books) δεκατεσσάρων Ελλήνων καλλιτεχνών. Στόχος της έκθεσης είναι να διερευνήσει τα μέσα, τις τεχνικές και τις ιδιαίτερες προσεγγίσεις του χειροποίητου και ψηφιακά επεξεργασμένου εικαστικού βιβλίου όπως αυτές αποτυπώνονται στις πειραματικές κατευθύνσεις των τελευταίων δεκαετιών.
Η πολύτιμη παρακαταθήκη του Τεριάντ και συγκεκριμένα τα βιβλία – καλλιτεχνήματα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού όπως η σειρά VERVE και τα Grands Livres του Μουσείου – Βιβλιοθήκης Στρ. Ελευθεριάδη αποτέλεσε και το αρχικό έναυσμα για τη σύλληψη της έκθεσης Επί στην οποία συμμετέχουν οι Δημοσθένης Αγραφιώτης, Χρήστος Βενέτης, Ελένη Κρίκκη, Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Θοδωρής Λάλος, Μαρία Λοϊζίδου, Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Χριστίνα Μήτρεντζε, Ράνια Μπέλλου, Μαρία Παπαδημητρίου, Αθηνά Τάχα, Γιώργος Τσεριώνης.
Έκθεση «Συν»
Επιμελητής: Παναγής Κουτσοκώστας – Ιστορικός Τέχνης Μουσειολόγος
Η έκθεση με τον τίτλο ΣΥΝ θα επιχειρήσει να διερευνήσει τις διαχρονικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας σε διάφορα επίπεδα και να συνδυάσει τον εικαστικό με τον ανθρωπολογικό-λαογραφικό χαρακτήρα, ενώ εστιάζει στη λαϊκή παράδοση και στα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις δύο αυτές περιοχές. Η λαϊκή ζωγραφική του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ αποτελεί τον δεύτερο σημαντικό πόλο πολιτισμικής παρακαταθήκης στο νησί της Λέσβου που και σήμερα προκαλεί το ερευνητικό και εκθεσιακό ενδιαφέρον και γεννά γόνιμες συζεύξεις παραδόσεων λαϊκής εικονογραφίας. Με τον τρόπο αυτόν, μύθοι, δοξασίες και αλληγορικές αφηγήσεις θα βρεθούν στο επίκεντρο της έκθεσης, με σκοπό να φανούν οι διαχρονικές σχέσεις των δύο πολιτισμών, οι συσχετίσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης, αλλά και τα νοήματα και οι συμβολισμοί που ενυπάρχουν στην παράδοση των δύο λαών, οι οποίοι φτάνουν σταδιακά σε ένα επίπεδο οικουμενικό και πανανθρώπινο.
Τα έργα που φιλοξενούνται στην έκθεση φέρουν στον πυρήνα τους όλα εκείνα τα στοιχεία που συνδέουν αφηγηματικά και εικαστικά τις διαφορές, αλλά και τις ομοιότητες των δύο πολιτισμών. Λαογραφικά και εθνογραφικά στοιχεία, μοτίβα, φιγούρες και προσωπικότητες άμεσα αναγνωρίσιμες και με καταβολές από τις δύο περιοχές συγχέονται και συμπλέουν, σε μία προσπάθεια δημιουργίας μίας κοινής συνισταμένης, με έκδηλες τις αναφορές στα κοινά ήθη, έθιμα και στα λοιπά πολιτιστικά στοιχεία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και κατ’ επέκταση στα δάνεια και τα αντιδάνεια μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Τελικός στόχος είναι να διαφανούν οι εικαστικές αποτυπώσεις που δημιουργούνται διαχρονικά, ενυπάρχουν στο συνειδητό ή ασυνείδητο των δύο λαών και οι οποίες έχουν τις απαρχές τους πολλούς αιώνες πίσω.
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Λάζαρος Αποκατανίδης, Μπάμπης Βενετόπουλος, Kalos&Klio, Κυριάκος Κατζουράκης, Χριστόφορος Κατσαδιώτης, Ηλίας Καφούρος, Θάνος Κλωνάρης, Ορέστης Λάζος, Θοδωρής Λάλος, Εμμανουήλ Μπιτσάκης, Δημήτρης Τάταρης, Μαρία Τσάγκαρη, Δημήτρης Φραγκάκης, Λάμπρος Ψυρράκης.
Έκθεση «Σαν»
Επιμέλεια: Ελένη Κρίκκη
Ο Teriade (Ευστρ. Ελευθεριάδης) ήταν εκδότης τέχνης και εξέδιδε στο Παρίσι το περιοδικό VERVE με συνεργασίες ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών. Τα εξώφυλλα του περιοδικού φιλοτέχνησαν σημαντικοί Ευρωπαίοι εικαστικοί.
Στην Ελλάδα το 1945 ο Οδ. Ελύτης, ο οποίος γνωρίζει προσωπικά τον Teriade, προτείνει στις νεοσύστατες εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ κάτι ανάλογο. Έτσι «δένεται» η συνέχεια και έχουμε τις πρώτες εκδόσεις ποιητικών συλλογών με προμετωπίδες των ζωγράφων Γκίκα, Νικολάου, Μόραλη, Στέρη, Τσαρούχη, από τις παραπάνω εκδόσεις.
Με τα χρόνια οι προμετωπίδες των βιβλίων γίνονται εξώφυλλα βιβλίων από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, ΕΣΤΙΑ, ΝΕΦΕΛΗ, ΑΓΡΑ και άλλες, με σύγχρονους εικαστικούς: Κυριτσόπουλος, Λεβίδης, Μυταράς, Χουλιαράς και άλλους.
Στο φυλλάδιο Ζωγραφική για βιβλία του Α. Λεβίδη ο Αλέξης Κυριτσόπουλος σημειώνει:
«Η σχέση κειμένου και εικόνας είναι πολύ παλιά υπόθεση. Επί του προκειμένου, μπορεί τα καλύτερα εξώφυλλα να είναι όσα έχουν απλώς τον τίτλο και το όνομα του συγγραφέα του βιβλίου και τον εκδότη…
Μπορεί τα ωραιότερα βιβλία να είναι τα δεμένα. γιατί και το βιβλίο είναι ένα αντικείμενο που μπορεί νά ΄ναι ωραίο, νά ΄χει το ήθος του δηλαδή, που κρύβει έναν ολόκληρο κόσμο. ΄Η μία ψυχούλα. Όμως η εικόνα, η όψη του είναι μία πρόκληση, μια περισσή γοητεία.
Άλλοτε ζητούσαν από ζωγράφους να εικονογραφήσουν το κείμενο. Μερικές φορές προτείνουν τουλάχιστον ένα στολίδι. μια προμετωπίδα που θα αναπαριστούσε την ψυχή του βιβλίου (κανείς βεβαίως ποτέ δεν διανοήθηκε να χρησιμοποιήσει έργο ξένου ζωγράφου, ή άλλης εποχής…). Και η ζωγραφιά φυλασσόταν ήσυχα στην β΄ αριστερή σελίδα, απέναντι από τον τίτλο, συνήθως σε χαρτί διαφορετικής ποιότητας σύμφωνα με τις τυπογραφικές προδιαγραφές. Τό ΄γραφε και στο εξώφυλλο. προμετωπίδα Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Στέρη.
Στις μέρες μας η εικόνα αυτή περνά στο εξώφυλλο. λέξη που μοιάζει μάλλον φτωχή όταν εννοεί την αποκάλυψη του προσώπου του βιβλίου που επιχειρεί ο ζωγράφος κοιτώντας στα μάτια το κείμενο…
Εδώ έχουμε εξώφυλλα που σκέφτονται. όχι μόνο αυτό που συνηθίζουμε να λέμε και να γυρεύουμε: το θέμα, αλλά και να τα αποδώσουν με τον τρόπο της ζωγραφικής…»
Στην γενέθλια πόλη του Teriade, τη Μυτιλήνη (όπου ο Teriade ίδρυσε το Μουσείο Θεόφιλου) θα εκτίθενται πρώτη φορά σε συσχέτιση με το έργο του, προμετωπίδες και εξώφυλλα βιβλίων των παραπάνω εκδόσεων.
Εργαστήριο συλλογικής δημιουργίας καλλιτεχνικού βιβλίου: «Εικαστικό βιβλίο – πέλαγος αφηγήσεων»
Υπεύθυνος καλλιτέχνης: Γιώργος Τσεριώνης
Τίτλος: «Εικαστικό βιβλίο – πέλαγος αφηγήσεων»
Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί και ένα δημιουργικό εργαστήριο με την καθοδήγηση και τη συμμετοχή του εικαστικού Γιώργου Τσεριώνη ο οποίος θα εξοικειώσει τους συμμετέχοντες με τη διαδικασία έρευνας και παραγωγής ενός εικαστικού βιβλίου με τη μορφή αυτόνομου εικαστικού αντικειμένου. Στόχος του εργαστηρίου είναι η βιωματική προσέγγιση, προσωπική ενεργοποίηση και η ανάδειξη της δημιουργικότητας μέσα από την καλλιτεχνική πράξη ακόμη και ανθρώπων που δεν έχουν πρότερη εμπειρία συμμετοχής σε εικαστικά εργαστήρια. Το πρώτο εργαστήριο θα έχει περισσότερο χαρακτήρα παιχνιδιού, εξοικείωσης με τη χρήση διαφορετικών υλικών και άσκησης δεξιοτήτων, ενώ στο δεύτερο η έμφαση θα δοθεί στην έρευνα, την εμβάθυνση στη διαδικασία παραγωγής και τη σύγχρονη τεχνολογία. Και τα δύο εργαστήρια αποβλέπουν στην ενίσχυση της ομαδικότητας και της ανταλλαγής εμπειρίας ανάμεσα στους συμμετέχοντες καθώς και τη χαρά της δημιουργίας ενός κοινού καλλιτεχνικού έργου.
Το πρώτο εργαστήριο απευθύνεται σε μαθητές Δημοτικού ηλικίας 7- 12 ετών και το δεύτερο σε μαθητές Γυμνασίου – Λυκείου (13-17).
Διάρκεια: 3 ώρες για κάθε εργαστήριο
Παραγωγή- Οργάνωση: katArt-e
Υπεύθυνος παραγωγής: Δημήτριος Μιχάλαρος
Το Katart-e, δραστηριοποιείται στο χώρο του πολιτισμού και της τέχνης παρέχοντας εξειδικευμένες υπηρεσίες που σχετίζονται με τις εφαρμογές της τεχνολογίας στη τέχνη, την οργάνωση και την επιμέλεια εκθέσεων.
Δημοσιότητα έκθεσης: Choose Media
Επικοινωνία διοργάνωσης: pSari visual productions
Το έργο είναι στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού προγράμματος Κρήτης και Νήσων Αιγαίου 2007-2013 με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
