Ο Άντι Γουόρχολ είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πιο γνωστούς και συζητημένους καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα. Ενώ οι απεικονίσεις του καταναλωτικών προϊόντων και διασημοτήτων έγιναν διάσημες, υπάρχει ένα πρόσφατα εντοπισμένο κόκκινο νήμα στην καριέρα του, ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, τη δεκαετία του 1980: μια συνεχής αναζήτηση για την οπτικοποίηση του ιδανικού του για την ανδρική ομορφιά. Η Neue Nationalgalerie παρουσιάζει για πρώτη φορά μια μεγάλη έρευνα που επικεντρώνεται σε αυτή την αναζήτηση του, συγκεντρώνοντας περισσότερα από 300 έργα, πίνακες ζωγραφικής, χαρακτικά, σχέδια, φωτογραφίες, Polaroids, φιλμ και κολάζ.
Από τα πρώιμα σχέδια του μέχρι τα δοκιμαστικά και τις ταινίες του τη δεκαετία του 1960, τη σειρά Torso τη δεκαετία του 1970, τις συνεργασίες του με τον Ζαν Μισέλ Μπασκιά τη δεκαετία του 1980 και τις αμέτρητες φωτογραφίες του σε όλες τις περιόδους, γίνεται φανερό ότι η καλλιτεχνική του πρακτική ασχολείται στενά με το σώμα. Σε όλα τα μέσα, εξερευνά προκλητικά την ομορφιά και τις ατέλειες του σώματος, την ευθραυστότητα και τη δύναμη, καθώς και τις δικές του ανασφάλειες σε πολλές αυτοπροσωπογραφίες. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, πολλά από αυτά τα έργα για το ανθρώπινο σώμα θεωρήθηκαν είτε ακατάλληλα, ανήθικα, αποκρουστικά -ή ακόμη και πορνογραφικά ή παράνομα. Ως αποτέλεσμα, πολλά από αυτά τα έργα έτυχαν μικρής προβολής στον κόσμο της τέχνης και δεν έγιναν ποτέ γνωστά στο ευρύτερο κοινό.
Οι στόχοι της έκθεσης
Η έκθεση «Andy Warhol: Velvet Rage and Beauty» παίρνει τον τίτλο της -ως φόρο τιμής- από το βιβλίο The Velvet Rage (2005) του Alan Downs που περιγράφει πώς είναι να μεγαλώνεις και να ζεις ως ομοφυλόφιλος άνδρας σε έναν κατεξοχήν ετεροφυλόφιλο κόσμο. Η έκθεση είχε διαφορετικό τίτλο όταν ξεκίνησε η ερευνητική διαδικασία: Drella: The Other Warhols. Αυτός ο τίτλος παρέπεμπε στο ψευδώνυμο του Warhol, ένα λογοπαίγνιο του αιμοβόρου βαμπίρ Δράκουλα και της φτωχής Σταχτοπούτας που γίνεται πριγκίπισσα. Αυτή η εκδοχή της έκθεσης θα επικεντρωνόταν κυρίως στις αντιφάσεις της προσωπικότητας του καλλιτέχνη. Η κύρια πρόκληση εκεί θα ήταν να φωτίσει την οικεία, εύθραυστη πλευρά του Warhol, αποκαλύπτοντας παράλληλα στιγμές που ήταν δυναμικός, επιθετικός και είχε πλήρη επίγνωση της δύναμής του. Καθώς η έρευνα συνεχίστηκε, ωστόσο, κατέστη σαφές ότι όλες αυτές οι πτυχές εκδηλώνονταν σε διαφορετικό βαθμό σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Παρόλα αυτά, οι μεταμορφώσεις του Γουόρχολ παρέμειναν το πιο σημαντικό νήμα που διατρέχει την έκθεση. Αυτές οι μεταμορφώσεις ήταν συχνά αντιδράσεις στην κοινωνική μισαλλοδοξία που καθιστούσε την απόκρυψη και το καμουφλάρισμα της queer επιθυμίας ζωτική ανάγκη. Ο στόχος της έκθεσης Andy Warhol: Velvet Rage and Beauty είναι, πάνω απ’ όλα, να πληροφορήσει το κοινό σχετικά με τη βιογραφία του καλλιτέχνη, όπως αυτή προβάλλεται με φόντο τα queer ιστορικά γεγονότα της ζωής του.
Ένα ιδιαίτερα κομβικό γεγονός ήταν ο πυροβολισμός του από τη Valerie Solanas το 1968, ως συνέπεια του οποίου μάλιστα κηρύχθηκε για λίγο κλινικά νεκρός. Ο Γουόρχολ πέθανε το 1987 σε ηλικία μόλις πενήντα οκτώ ετών. Άφησε ένα απίστευτα πολύπλοκο και επιδραστικό έργο, αλλά κατά τη διάρκεια της ζωής του δεν γνώρισε ποτέ την ανοιχτή αποδοχή που έχουμε τώρα για να δούμε αυτά τα συγκεκριμένα έργα. Καθώς αυτό το άνοιγμα στην queerness φαίνεται να κινδυνεύει και πάλι σήμερα λόγω των αλλαγών σε τόσες πολλές κοινωνίες, η έκθεση στοχεύει να δράσει ως ένα παράθυρο ευκαιρίας, για να παρουσιάσει αυτά τα έργα μαζί για πρώτη φορά.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Σιωπές, ασπρόμαυρες ταινίες, δοκιμές σε οθόνες
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο της έκθεσης της Neue Nationalgalerie αποτελείται από τα βουβά έργα σε αργή κίνηση που βρίσκονται στο ενδιάμεσο της αφηγηματικής ταινίας και των φωτογραφημένων, σχεδιασμένων ή ζωγραφισμένων πορτρέτων. Από την αρχή, υπήρχε μια επαναληπτική πτυχή στα σχέδια και τις φωτογραφίες του Γουόρχολ όσον αφορά στα θέματα και τα μοντέλα του. Οι πάμπολλες Polaroids που τραβήχτηκαν σε διάφορες θέσεις και τα τέσσερα καρέ των φωτογραφιών διαβατηρίου σηματοδοτούν την αρχή της ενασχόλησής του με το φιλμ. Ο Γουόρχολ γύρισε την πρώτη του ταινία, Sleep, το 1963. Σε αυτήν, παρατηρεί και απεικονίζει τον πρώην σύντροφό του, John Giorno, για περισσότερες από πέντε ώρες καθώς ο Giorno κοιμάται. Ένα χρόνο αργότερα ακολούθησε το μνημειώδες έργο του Empire, ένα οκτάωρο πορτρέτο-παρατήρηση του Empire State Building. Ο Γουόρχολ κινηματογράφησε ζευγάρια που φιλιούνται (γυναίκες και άντρες, άντρες και άντρες, γυναίκες και γυναίκες) και την απλή πράξη του φαγητού, σηκώνοντας μηχανικά το φαγητό στο στόμα του, μασώντας και καταπίνοντας. Ο καλλιτέχνης έδωσε έμφαση σε αυτές τις παρατηρήσεις απλών δραστηριοτήτων, όπως το φιλί, ο ύπνος, το φαγητό και το κούρεμα.
Τα Screen Tests του είναι τρίλεπτα κινηματογραφικά πορτρέτα των οποίων τα υποκείμενα κλήθηκαν να κοιτάξουν την κάμερα χωρίς να κινηθούν. Ένα ρολό φιλμ αποτελείται από είκοσι τέσσερις φωτογραφίες ανά δευτερόλεπτο, που επιταχύνονται από το μάτι για να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση της συνεχούς κίνησης. Ο Warhol, ωστόσο, αναπαρήγαγε αυτές τις ταινίες με δεκαέξι καρέ ανά δευτερόλεπτο, έτσι ώστε ο χρόνος να επιμηκύνεται και να επιτυγχάνεται μια κάποια επιβράδυνση. Αυτό ήταν ένα πρωτότυπο εφέ, δημιουργώντας ένα είδος υβρίδιου μεταξύ φωτογραφίας πορτρέτου και κινούμενης εικόνας. Μεταξύ του 1964 και του 1966, ο Warhol γύρισε περίπου πεντακόσια Screen Tests. Για την Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Υόρκης το 1964, δημιούργησε τους Thirteen Most Wanted Men, μια τοιχογραφία που αποτελούνταν από φωτογραφίες συλλήψεων δεκατριών ανδρών που καταζητούνταν από το αστυνομικό τμήμα της Νέας Υόρκης. Αργότερα την ίδια χρονιά επέκτεινε την ιδέα, γυρίζοντας μια σειρά από Screen Tests, γνωστά ως Thirteen Most Beautiful Boys. Δημιούργησε έτσι μια διπλή άποψη, τόσο αρνητική όσο και θετική, των εξαιρετικά επιθυμητών ανδρών. Η ταινία Couch (1964) είναι κάτι σαν εξαίρεση σε αυτή την έκθεση. Κατά τη διάρκεια σχεδόν μιας ώρας, ο Warhol κατέγραψε ένα ποικίλο καστ ερμηνευτών, μεταξύ των οποίων οι Allen Ginsberg, Piero Heliczer, Baby Jane Holzer, Jack Kerouac και Gerard Malanga, να κάνουν τα πάντα, από το να κάνουν παρέα μέχρι να κάνουν σεξ στον περιβόητο καναπέ του Factory, ο οποίος λειτουργεί στην ταινία αυτή ως σκηνή.
Ladies and Gentlemen
Ένα άλλο μεγάλο έργο, το οποίο ξεκίνησε το 1975 ως παραγγελία για τον Luciano Anselmino, αλλά στη συνέχεια επεκτάθηκε σημαντικά από τον Γουόρχολ για τους δικούς του σκοπούς, ήταν η σειρά Ladies and Gentlemen. Σκοπός της ήταν να αποτελέσει μια απεικόνιση της ζωντανής drag και trans κοινότητας της Νέας Υόρκης. Ο Γουόρχολ ζήτησε από τον Bob Colacello, τον εκδότη του περιοδικού Interview, να του βρει τα κατάλληλα μοντέλα, τα οποία στη συνέχεια φωτογράφιζε στο στούντιό του χρησιμοποιώντας μια φωτογραφική μηχανή Polaroid. Συνολικά, τράβηξε περίπου πεντακόσιες φωτογραφίες. Τα μοντέλα κλήθηκαν να ντυθούν και να ποζάρουν όπως τους άρεσε. Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά από αρκετά κλασικά πορτρέτα που έδειχναν τα θέματά τους από το λαιμό και πάνω, πολλά από τα οποία έμοιαζαν με τα πορτρέτα τριών τετάρτων του Γουόρχολ για πιο διάσημους ανθρώπους. Η εστίασή του ήταν κυρίως στο κεφάλι, συμπεριλαμβάνοντας μερικές φορές και χειρονομίες. Για τις εκτυπώσεις, ο Warhol χρησιμοποίησε μια τεχνική που είχε αναπτύξει στις αρχές του 1971 για τη διάσημη σειρά του Μάο. Χρησιμοποίησε σκισμένες λωρίδες χρωματιστού χαρτιού για τα φόντα των πορτραίτων. Οι φωτογραφίες του από drag queens και τρανς προσωπικότητες αναπαράγονταν στη συνέχεια μαζί με τις λωρίδες χαρτιού ως μεταξοτυπίες. Στα έργα του σε καμβά που βασίστηκαν σε αυτές τις φωτογραφίες, πέτυχε ένα παρόμοιο αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας ένα φαρδύ πινέλο για να δημιουργήσει ένα στρώμα χρώματος, το οποίο χρησίμευε ως βάση για τη μαύρη μεταξοτυπία που εφαρμόστηκε στον καμβά. Στη συνέχεια προστέθηκαν εντυπωσιακές κηλίδες χρώματος για να τονιστούν τα ρούχα, τα μαλλιά, τα μάτια και τα νύχια. Αυτό που είχε ξεκινήσει ως παραγγελία για περίπου εκατό κομμάτια επεκτάθηκε σε περισσότερα από τριακόσια. Δημιούργησε 268 έργα σε καμβά, 65 σχέδια και κολάζ και 10 εκτυπώσεις. Για τον ίδιο, η σειρά αυτή ήταν τόσο μια σημαντική εξερεύνηση όσο και μια αντανάκλαση της δικής του διαφορετικότητας.
Ο συγγραφέας Jonathan Flatley την περιέγραψε επίσης ως φόρο τιμής και χειρονομία αλληλεγγύης μεταξύ αυτών των ιδιαίτερων ανθρώπων όπως ο ίδιος ο καλλιτέχνης και τα μοντέλα. Μια κριτική έχει ασκηθεί από τον καλλιτέχνη Glenn Ligon, ο οποίος ισχυρίζεται ότι τα μοντέλα έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης και δεν έλαβαν το δίκαιο μερίδιο που τους αναλογούσε από τα κέρδη αυτών των έργων. Η σειρά Ladies and Gentlemen εκτέθηκε για πρώτη φορά το 1975 στο Palazzo dei Diamanti στη Φεράρα της Ιταλίας.
Δεκαετία του 1960
Το 1968, ο Γουόρχολ πυροβολήθηκε στο στούντιό του από τη Valerie Solanas. Ο Jed Johnson, μια σχετικά νέα προσθήκη στο προσωπικό του Factory, τον επισκεπτόταν στο νοσοκομείο κάθε μέρα για εβδομάδες. Αφού πήρε εξιτήριο, ο Johnson μετακόμισε μαζί του, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας σχέσης που έμελλε να διαρκέσει δώδεκα χρόνια. Ο Johnson έγινε περιζήτητος σχεδιαστής εσωτερικών χώρων, και ένα από τα σπίτια που σχεδίασε ήταν το αρχοντικό που μοιράζονταν με τον Γουόρχολ στην 57 East 66th Street στο Lenox Hill του Manhattan. Ο Τζόνσον δεν ήθελε να φωτογραφίζεται από τον Γουόρχολ, γι’ αυτό και υπάρχουν ελάχιστα πορτρέτα και πίνακες του επί χρόνια συντρόφου του καλλιτέχνη. Το ζευγάρι χώρισε το 1980 και ο Τζόνσον πέθανε το 1996 στην έκρηξη της πτήσης 800 της TWA στα ανοικτά των ακτών του Λονγκ Άιλαντ.
Το Eat γυρίστηκε σε φιλμ 16 mm στο στούντιο του Robert Indiana το 1964. Ο Indiana ήταν φίλος του Γουόρχολ και οι δύο τους εξέθεταν στη γκαλερί Stable Gallery της Eleanor Ward στη Νέα Υόρκη από τα τέλη του 1962. Στην ταινία, βλέπουμε τον Indiana να τρώει ένα μανιτάρι σε ένα μοντάζ που έχει δημιουργηθεί από εννέα τρίλεπτα ρολά φιλμ. Εκείνη την εποχή, ο Indiana -του οποίου το γλυπτό LOVE (1966) είναι μόνιμα εγκατεστημένο στη βεράντα της Nationalgalerie- ζούσε ανοιχτά με τον σύντροφό του, τον καλλιτέχνη Ellsworth Kelly.
Το Empire είναι μια ταινία για το Empire State Building στη Νέα Υόρκη με διάρκεια οκτώ ώρες και πέντε λεπτά. Ο Γουόρχολ δήλωσε ότι σκοπός της ταινίας είναι “να βλέπεις τον χρόνο να περνάει”. Είπε επίσης ότι: “Είναι μια οκτάωρη σκληρή ταινία. Είναι τόσο όμορφη. Τα φώτα ανάβουν και τα αστέρια βγαίνουν και ταλαντεύονται”. Τον Απρίλιο του 1964, οι τριάντα τελευταίοι όροφοι του Empire State Building φωτίστηκαν για πρώτη φορά με προβολείς στα εγκαίνια της Παγκόσμιας Έκθεσης της Νέας Υόρκης στο Κουίνς. Επειδή ήταν ο μοναδικός φωτισμένος ουρανοξύστης στη Νέα Υόρκη, ο αντίκτυπος ήταν μοναδικός, με ένα άτομο να αποκαλεί τη φωτισμένη στέψη του πύργου “έναν πολυέλαιο που αιωρείται στον ουρανό”. Οι προβολείς ήταν απαραίτητοι στην ιδέα του Γουόρχολ για την ταινία: χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχε σχεδόν τίποτα να δει κανείς. Επιπλέον, η ταινία ξεκινά με τη δραματική στιγμή που ανάβουν τα φώτα. Η ταινία Empire γυρίστηκε σε εικοσιτέσσερα καρέ ανά δευτερόλεπτο και προορίζεται να προβληθεί επιβραδυνόμενη σε δεκαέξι καρέ ανά δευτερόλεπτο, επεκτείνοντας τη διάρκειά της από εξήμισι ώρες σε οκτώ ώρες και πέντε λεπτά.
Δεκαετία του 1970
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 – την ίδια περίπου εποχή, για παράδειγμα, με την έκθεση στη Νέα Υόρκη που τράβηξε για πρώτη φορά την προσοχή του κοινού στον νεαρό Robert Mapplethorpe – ο Γουόρχολ επίσης αποκάλυπτε στο κοινό παραστατικά έργα με γυμνά σώματα. Τα έργα αυτά, με τη μορφή σχεδίων, φωτογραφιών και ταινιών, τα έφτιαχνε από τα τέλη της δεκαετίας του 1940. Για τη σειρά Torso, τράβηξε 1.664 Polaroids, κυρίως ανδρικά σώματα, αλλά και τρία γυναικεία. Στα ημερολόγιά του αναφερόταν σε αυτά με την κωδική λέξη “τοπία”, η οποία υποδήλωνε τόσο τα μοντέλα του όσο και τις φωτογραφίες που έβγαζε από αυτά. Όπως και τα γυμνά σχέδιά του, τα Torso του είναι κοντινά πλάνα που εστιάζουν κυρίως στη μέση του σώματος, το οποίο παρουσιάζεται από μπροστά, από πίσω και (σπανιότερα) από το πλάι. Ογδόντα πέντε από τις 1.664 Polaroids μετατράπηκαν τελικά σε πίνακες ζωγραφικής. Δεδομένου ότι η γκαλερί του Warhol, η Leo Castelli, δεν ήταν πρόθυμη να εκθέσει τα έργα, ο Doug Chrismas της ACE Gallery οργάνωσε μια περιοδεύουσα έκθεση. Παρουσιάστηκαν στη Βενετία της Ιταλίας (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1977), στο Grand Palais του Παρισιού (Οκτώβριος 1977), στη Βενετία της Καλιφόρνιας (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1978) και στο Βανκούβερ του Καναδά (Απρίλιος 1979). Μια μικρή επιλογή παρουσιάστηκε επίσης στο Ντίσελντορφ (Μάιος-Ιούνιος 1979). Στο πλαίσιο αυτής της έκθεσης ο Γουόρχολ και ο Joseph Beuys συναντήθηκαν για πρώτη φορά. Μόνο λίγοι πίνακες του Torso πωλήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των ετών.
Ο Γουόρχολ δημιούργησε το Sex Parts το 1978 ως συνέχεια της σειράς Torso. Αυτά τα κοντινά πλάνα των γεννητικών οργάνων είναι σεξουαλικά φορτισμένα- ορισμένα μάλιστα απεικονίζουν σεξουαλικές αλληλεπιδράσεις. Ενώ τα Torso μοιάζουν με γυμνά σχέδια και δείχνουν πάντα μόνο ένα άτομο, τα Sex Parts έχουν σεξουαλική χροιά και συχνά απεικονίζουν δύο άτομα που εμπλέκονται σε σεξουαλική δραστηριότητα. Ακόμη και η μεγάλη αναδρομική έκθεση του Γουόρχολ στο Whitney το 2019 παρουσίασε έργα από τα Sex Parts μόνο στο στενό άκρο ενός τοίχου της έκθεσης.
Δεκαετία του 1980
Η Πατ Χερν ήταν γκαλερίστας με μεγάλη επιρροή και πρωτοπόρος στην καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης. Από τους πρώτους που άνοιξαν γκαλερί στο SoHo, αντιπροσώπευε καλλιτέχνες όπως η Eva Hesse, η Ana Mendieta, ο George Condo και η Joan Jonas. Ίδρυσε τη διεθνή έκθεση τέχνης Gramercy International Art Fair, γνωστή σήμερα ως Armory Show. Το 1985, ο Γουόρχολ τράβηξε μια σειρά από πολαρόιντ της γυμνής Χερν, ως προετοιμασία για ένα πορτρέτο σε μεταξοτυπία. Απεικονίζεται φορώντας χλωμό μακιγιάζ και έντονο κραγιόν, καθισμένη σε ένα σκαμπό μπαρ με τα χέρια της διπλωμένα πίσω της.
Μικ Τζάγκερ
Ο Γουόρχολ όχι μόνο θαύμαζε τον Μικ Τζάγκερ ως την ενσάρκωση του ιδανικού της ομορφιάς των δεκαετιών 1960 και 1970, αλλά ήταν και φίλοι. Το καλοκαίρι του 1975, οι Rolling Stones νοίκιασαν το σπίτι του Γουόρχολ στο Montauk του Long Island, ενώ προετοιμάζονταν για την περιοδεία τους στις ΗΠΑ. Εκεί, σε πολλαπλές φωτογραφήσεις, ο Γουόρχολ παρήγαγε περίπου πενήντα Polaroid του Τζάγκερ που έδειχναν το πρόσωπό, το στήθος, τους γοφούς, τα χέρια και τα πόδια του. Αυτή η διαδικασία φωτογράφησης και κατηγοριοποίησης επέτρεψε στον καλλιτέχνη να αποτυπώσει και την τελευταία λεπτομέρεια ενός από τους πιο επιθυμητούς άνδρες στο πολιτιστικό τοπίο της Αμερικής του εικοστού αιώνα. Ο Γουόρχολ ζωγράφισε οκτώ πορτραίτα με βάση δύο πολαρόιντ που επιλέχθηκαν από αυτές τις συνεδρίες. Τα πορτρέτα δεν είχαν παραγγελθεί από τον Τζάγκερ – σαφώς, η απόφαση να τον ζωγραφίσει προέκυψε από την καλλιτεχνική παρόρμηση του ίδιου του Γουόρχολ. Ο Τζάγκερ εμφανίστηκε στο εξώφυλλο του περιοδικού Interview δύο φορές το 1970, και ο Warhol σχεδίασε τα εξώφυλλα για δύο άλμπουμ των Rolling Stones: Sticky Fingers το 1971 και το Love You Live το 1977. Το εξώφυλλο του Sticky Fingers απεικονίζει τους γοφούς και τους μηρούς ενός άνδρα με τζιν. Το τζιν είναι φουσκωμένο και το περίγραμμα των γεννητικών οργάνων του μοντέλου είναι ευδιάκριτο. Το φερμουάρ στο εξώφυλλο είναι αληθινό- όταν ανοίγει, αποκαλύπτει ένα λευκό εσώρουχο.
Μοχάμεντ Άλι
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, τα εμπορικά πορτρέτα του Γουόρχολ είχαν μεγάλη ζήτηση. Βιομήχανοι, φιλάνθρωποι και εξέχουσες δημόσιες προσωπικότητες παρήγγειλαν έργα του. Οι αθλητές αποτελούσαν επίσης μέρος της κουλτούρας των διασημοτήτων και το 1977 ο Γουόρχολ έλαβε την παραγγελία να ζωγραφίσει πορτρέτα δέκα ατόμων από τον κόσμο του αθλητισμού (η σειρά Athletes). Ένα από τα θέματά του ήταν ο πυγμάχος Μοχάμεντ Άλι. Ο Γουόρχολ ενσωμάτωσε συχνά αναφορές στην queer κουλτούρα στις μεθόδους ζωγραφικής του και στα ίδια τα πορτρέτα. Ο κόκκινος χρωματισμός της γροθιάς του Άλι είναι ένα παράδειγμα αυτής της πρακτικής.
Περισσότερες ταινίες
Το μυθιστόρημα Querelle de Brest του Ζαν Ζενέ εκδόθηκε το 1947. Το 1982, ο Rainer Werner Fassbinder έκανε μια κινηματογραφική μεταφορά με πρωταγωνιστές τους Franco Nero, Brad Davis και Jeanne Moreau. Τοποθετημένο στη γαλλική πόλη-λιμάνι της Βρέστης, το Querelle αφηγείται τη ρητά ομοερωτική ιστορία του Georges Querelle, ενός ναυτικού, εμπόρου οπίου και δολοφόνου. Ο Γουόρχολ, ο οποίος είχε επηρεαστεί από το βιβλίο από τη δεκαετία του 1950, επισκέφθηκε τον Fassbinder και δημιούργησε σχέδια για την αφίσα της ταινίας. Κατά τη διάρκεια αρκετών λήψεων στο στούντιό του, φωτογράφισε δύο άντρες χωρίς πουκάμισο σε διάφορες πόζες. Η αξιοσημείωτη έμφαση στη γλώσσα παραπέμπει τόσο στην οικειότητα όσο και στον τραυματισμό, αναπαριστώντας μια σεξουαλικοποιημένη ένταση που μπορεί να τελειώσει μόνο με τον θάνατο. Στην ταινία, ο Μορό τραγουδά ένα τραγούδι με τίτλο Each Man Kills the Thing He Loves, το οποίο αντλεί τους στίχους του από το ποίημα του Όσκαρ Ουάιλντ The Ballad of Reading Gaol του 1898. Καθώς η κρίση του AIDS εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1980, αυτό το βασικό θέμα της ταινίας απέκτησε μια απρόβλεπτη σημασία. Ο Φασμπίντερ πέθανε πριν από την πρεμιέρα της ταινίας.
Στην ταινία του Γουόρχολ John Giorno, Old Lyme, Connecticut παρακολουθούμε το βλέμμα ενός παρατηρητή που μελετά λεπτομερώς το σώμα του ερωμένου του. Καθώς αυτό το σώμα βρίσκεται απλωμένο σε μια αιώρα, εναλλάξ ανήσυχο και χαλαρό, η κάμερα παρακολουθεί τη μορφή του και προσπαθεί, κομμάτι κομμάτι, να παρουσιάσει το επιθυμητό πορτρέτο του συνόλου. Στο βιβλίο “Χίλια πλατώματα” (1980), οι Gilles Deleuze και Félix Guattari συζητούν για τον Paul Cézanne και την “απτική όραση”, μια πράξη κοντινής ματιάς κατά την οποία το μάτι μοιάζει να αγγίζει το πεδίο που εξετάζει αργά. Είναι αυτό το απτικό βλέμμα που στρέφει ο Γουόρχολ στον πρώην σύντροφό του σε αυτή την ταινία.
Ζαν Μισέλ Μπασκιά και Έλβις Πρίσλεϊ
Στο φουαγιέ της έκθεσης, ένα διπλό πορτρέτο του Έλβις Πρίσλεϊ (Double Elvis, 1963) κρέμεται απέναντι από ένα διπλό πορτρέτο του Ζαν Μισέλ Μπασκιά (Portrait of Jean-Michel Basquiat as David, 1984). Το Double Elvis απεικονίζει το κινηματογραφικό και μουσικό είδωλο μιας ολόκληρης γενιάς. Οι χορευτικές του κινήσεις και οι περιστρεφόμενοι γοφοί του τον μετέτρεψαν σε σύμβολο του σεξ και προκάλεσαν αίσθηση που κυμαινόταν μεταξύ σκανδάλου και έκστασης. Το πορτραίτο του Έλβις σε διπλότυπο συνδέει την κινούμενη κινηματογραφική εικόνα και τη σειριακή πτυχή της Pop Art με την ακόρεστη, πάντα επιθυμητή αναζήτηση της ομορφιάς από τον καλλιτέχνη. Το Double Elvis βασίζεται σε ένα στιγμιότυπο από το γουέστερν Flaming Star του 1960. Το σχεδιασμένο πιστόλι που κρατείται στο ύψος της μέσης προκαλεί σεξουαλικούς συνειρμούς που ενισχύονται περαιτέρω από τον τρόπο με τον οποίο η εικόνα εστιάζει σε αυτή την περιοχή του σώματος. Την ίδια χρονιά που ο Γουόρχολ ζωγράφισε το Double Elvis, ο Τζακ Σμιθ γύρισε το Flaming Creatures, μια queer underground ταινία που απαγορεύτηκε για πολλά χρόνια λόγω αισχροκέρδειας σε είκοσι δύο πολιτείες των ΗΠΑ και σε πολλές άλλες χώρες.
Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1984, ο Γουόρχολ φωτογράφισε τα διάφορα μέρη του σώματος – χέρια, στήθος, μέση, πόδια – του στενού του φίλου και συναδέλφου του καλλιτέχνη Ζαν Μισέλ Μπασκιά. Στη συνέχεια, ανασυνδύασε αυτά τα επιμέρους στοιχεία για να σχηματίσει ένα ολόσωμο πορτρέτο. Σε αυτό το μνημειώδες έργο σε καμβά, απεικονίζει τον Μπασκιά, όχι μία αλλά δύο φορές, στην περίφημη πόζα ενός ιδανικού ομορφιάς που ήταν ήδη διάσημο εδώ και αιώνες: Ο Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου. Σε αυτό το έργο, ο Γουόρχολ παίζει με τον διπλασιασμό του ιδανικού του, όπως ακριβώς έκανε και στο Double Elvis. Εκείνη την εποχή, ο Μπασκιά βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του και ήταν ένας από τους πιο περιζήτητους καλλιτέχνες της εποχής. Τα έργα αυτά, που απέχουν μεταξύ τους πάνω από δύο δεκαετίες, αναδεικνύουν το ρεπερτόριο των μοτίβων του Γουόρχολ και το οπτικό λεξιλόγιο της επανάληψης, του ακραίου στυλιζαρίσματος, της σειριοποίησης, της κατάτμησης και της εξιδανίκευσης.
Έχοντας ξεκινήσει με επιτυχία την καριέρα του στη Νέα Υόρκη ως εικονογράφος με όλο και μεγαλύτερο σεβασμό, ο Γουόρχολ βρέθηκε σε σταθερή οικονομική βάση τη δεκαετία του 1950. Αυτό του επέτρεψε να επιστρέψει συχνότερα στα σχέδιά του, τα οποία είχαν επικεντρωθεί στην απεικόνιση της παραστατικής ομορφιάς από τη δεκαετία του 1940. Ο Ζαν Ζενέ ήταν η μεγάλη έμπνευση του Γουόρχολ εκείνες τις ημέρες, όπως αποδεικνύεται από την έκθεση «Studies for a Boy Book», η οποία εγκαινιάστηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1956 -ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου- στη γκαλερί Bodley στη Νέα Υόρκη. Η έκθεση περιλάμβανε ανδρικά γυμνά με ιδιαίτερα οικεία, αισθησιακή και ερωτική χροιά, καθώς και φωτογραφίες νεαρών ανδρών σε ιδιωτικές στιγμές: μια ερωτική αγκαλιά, ένα φιλί και πιο σαφείς πράξεις. Τα έργα αυτά αποκαλύπτουν μια συναισθηματική ευαλωτότητα που κατά τα άλλα απουσιάζει σχεδόν εντελώς από το έργο του Γουόρχολ. Δυστυχώς, αν και η έκθεση αυτή ήταν τόσο σημαντική για τον ίδιο, δεν είχε την επιτυχία που ήλπιζε. Τα σχέδια είναι προάγγελοι της εμμονικής φωτογραφικής τεκμηρίωσης ανθρώπων και στιγμών που έκανε στα τελευταία του χρόνια, όταν η φωτογραφική μηχανή έγινε ο μόνιμος σύντροφός του.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: “Andy Warhol. Velvet Rage and Beauty”, Neue Nationalgalerie, 7.6. – 6.10.2024 © 2024 The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc. Licensed by Artists Rights Society (ARS), New York Foto David von Becker Nationalgalerie
Πηγές: κείμενα της έκθεσης | Φωτογραφίες: Staatliche Museen zu Berlin