«Είναι ο πιο σημαντικός συγγραφέας στην ανάδειξη του εγκληματία ως εμβλήματος μίας εποχής» θα μας πει η George Grella στα πλαίσια τόμου αφιερωμένου στους συγγραφείς αστυνομικού μυθιστορήματος, το οποίο θα βρούμε στο τέλος του βιβλίου. Και προσθέτει: «Έδωσε μερικές από τις πιο δυναμικές και ταιριαστές μεταφορές για τη ζωή στην Αμερική του 20ου αιώνα».
Πράγματι, οι επισημάνσεις είναι απόλυτα ορθές αφού ο αναγνώστης μέσα από τον «μπερνετικό» κόσμο ανακαλύπτει, γνωρίζει και παρακολουθεί τις εξελίξεις ενός κόσμου σαθρού, βρώμικου και διεφθαρμένου στην πόλη του Σικάγο στις αρχές και τα τέλη του 1920. Σε αυτή την πόλη, που οι έντονοι ρυθμοί ποτέ δεν σταματούν και οι αποκαλύψεις για εγκλήματα και δολοφονίες δίνουν και παίρνουν, αστυνομικοί υπάλληλοι, επικίνδυνοι κακοποιοί μικρότερου ή μεγαλύτερου βεληνεκούς συνυπάρχουν και αντιμάχονται σε ένα πεδίο δράσης που δεν έχει όρια και φραγμούς. Και όλα αυτά λίγο πριν το κραχ του 1929, που συγκλόνισε συθέμελα την αμερικανική κοινωνία στο σύνολό της και άλλαξε άρδην τα δεδομένα τόσο στο Σικάγο όσο και ανά την αμερικανική επικράτεια. Όπως πάλι αναφέρει εύστοχα η Grella «ο κόσμος του Μπερνέτ δείχνει την εξαιρετική διεισδυτική ματιά με την οποία είδε τη χώρα και την εποχή του».
Η ιστορία που ο Μπερνέτ αποκαλύπτει εδώ έχει πολλά κοινά στοιχεία με την κλασική λογοτεχνία από την οποία και ο ίδιος αντλεί έμπνευση όπως χαρακτηριστικά δηλώνει σε μία συνέντευξη του. Στο επίμετρο που έχει επιμεληθεί ο Ανδρέας Αποστολίδης διαβάζουμε από τα χείλη του: «Παρ’ότι λένε ότι τα έργα μου έχουν ανάγλυφη την επίδραση του Χεμινγουέι, επηρεάστηκα πολύ λίγο απ’αυτόν. Κυρίως επηρεάστηκα από Ευρωπαίους συγγραφείς τους οποίους διάβασα από μετάφραση… Το προσωπικό μου ύφος σφυρηλατήθηκε μέσω μακρόχρονης μελέτης του Μεριμέ, του Φλωμπέρ και του Μωπασάν. Επίσης, του Πίο Μπαρόχα, ενός Ισπανού συγγραφέα που δεν χαίρει εκτίμησης σε αυτή τη χώρα, και του Τζοβάνι Βέργκα, ενός ελάχιστα γνωστού Ιταλού συγγραφέα του οποίου το μυθιστόρημα Maestro Don Gesualdo είναι το καλύτερο ρεαλιστικό μυθιστόρημα που έχει γραφεί και του οποίου τα διηγήματα είναι καλύτερα από του Τσέχωφ και του Μωπασάν». Ως προς το τελευταίο δεν είμαι απόλυτα σύμφωνος αλλά το βέβαιο είναι πως το Αντίο, Σικάγο είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που έχει ως κύριο γνώρισμα την ίντριγκα, την δημιουργία υπόγειας και αυτοτροφοδοτούμενης σκοτεινής ατμόσφαιρας και βέβαια χαρακτηρίζεται έντονα από κοινωνικές αναλύσεις προσώπων που έδρασαν σε μία πόλη κόλαση και πλήρωσαν το τίμημα της συμμετοχής τους σε ανήθικες δράσεις και παράνομες δραστηριότητες. Το μυθιστόρημα γράφεται από τον Μπερνέτ το 1981 αλλά οι αναμνήσεις του ίδιου από την εποχή εκείνη είναι ολοζώντανες και ντύνονται περίτεχνα από το πέπλο μυστηρίου και την νεφελώδη ατμόσφαιρα σε ένα Σικάγο που φλέγεται χωρίς να βλέπουμε άμεσα καπνό.
Το Σικάγο δεν είναι η τυπική αμερικανική πόλη της εποχής εκείνης, αποτελεί την πόλη στην οποία έδρασε ο περίφημος Αλ Καπόνε, τον οποίο ουσιαστικά ο Μπερνέτ περιγράφει εμμέσως πλην σαφώς, τον ξεμπροστιάζει και μας τον προσφέρει μέσω του πρωταγωνιστή φαντάσματος που κινεί τα νήματα του υποκόσμου αλλά που πουθενά δεν εμφανίζεται. Γινόμαστε θεατές ενός συνεχούς αγώνα επιβίωσης αδηφάγων μεγαλοτραμπούκων, προστατών πορνείων, μαφιόζων της διπλανής πόρτας και γκάνστερ πρώτης γραμμής. Μέσα σε μία πόλη ανασφαλή και ομιχλώδη, κυκλοφορούν αδίστακτοι εγκληματίες ποτισμένοι με το αίσθημα της εκδίκησης και του μίσους ενάντια στον οποιοδήποτε εχθρό, είτε αυτός ονομάζεται αντίπαλη συμμορία είτε διεφθαρμένος ή μη αστυνομικός. Εδώ όλα μυρίζουν μπαρούτι αλλά τίποτε δεν προμηνύει άμεσα ορατή δράση, η αναμονή είναι το δικό του τέχνασμα και η οθόνη του είναι μία συνεχής ματιά στην πόλη που κινείται σταθερά υπό συνθήκες εκρηκτικής ομαλότητας που όμως σαν ένα θηρίο τρέφεται αργά αλλά σταθερά για να κατασπαράξει σε ανύποπτο χρόνο τα θύματά του. Ο Μπερνέτ χτίζει όλη του την αφήγηση στην τέχνη του απρόβλεπτου και του απροσδόκητου πατώντας πάνω στην ικανότητά του να μας δημιουργεί συμπάθειες και αντιπάθειες για τους ήρωές του. Για άλλους θα νιώσουμε οίκτο και συμπαράσταση και για άλλους μίσος και απωθητικότητα. Ο κόσμος του Μπερνέτ είναι βαφτισμένος με το χρώμα της αργής αλλά θανατηφόρας εξέλιξης ως προς τα γεγονότα και ο κινηματογραφικός του παλμός εναλλάσσεται σε κάθε στιγμή πίσω από την κουρτίνα της ζωής στην κατά τα άλλα φαινομενικά ήσυχη πόλη. Η Grella δηλώνει επ’αυτού: «Τα μυθιστορήματά του δεν αποτελούν υποθέσεις μυστηρίου, αλλά έργα πάνω στο έγκλημα· δυναμικές, ακριβείς και κυνικές διερευνήσεις των εγκληματιών στον κόσμο τους».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
«Οι βλάκες πάντα κοστίζουν σε όσους τους αναδεικνύουν»
«Ένας συγγραφέας από το Σικάγο – ο Μπεν Χετ ή ο Καρλ Σάντμπεργκ ή κάποιος άλλος – είχε πει ότι το Σικάγο ήταν «επικίνδυνο» όσο και μία ευρωπαϊκή πόλη του Μεσαίωνα»
Το βιβλίο του William Riley Burnett, Αντίο, Σικάγο, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.