Η Μικρασιατική Εκστρατεία είναι μια μελέτη δύο και πλέον χρόνων πάνω στα ημερολόγια των στρατιωτών. Ο κόσμος των ημερολογίων είναι ένας πλούσιος και ανεξερεύνητος θησαυρός. Διαβάζοντάς τα μπήκα απευθείας στο momentum, την ορμή της ιστορικής στιγμής͘ και αυτό ήταν που αναζητούσα. Να καταλάβω ποιοί είναι αυτοί οι άνθρωποι και γιατί έφτασαν έως την Άγκυρα πολεμώντας. Και το κυριότερο πως ένιωθαν.
Η ανάγκη μου να ερευνήσω την Μικρασιατική Εκστρατεία έχει τις ρίζες της στο σήμερα. Γιατί σήμερα αυτή η χώρα επιμένει εμμονικά στις ίδιες παθογένειες τόσων χρόνων; Γιατί μετά από 3 μνημόνια και τόσες θυσίες δεν έχει αλλάξει απολύτως τίποτα στη χώρα μου; Αφορμώμενος από αυτά τα ερωτήματα ξεκίνησα να διαβάζω την ιστορία της Ελλάδος για να καταλάβω ποιος είμαι εγώ σήμερα και έτσι έπεσα πάνω στη Μικρασιατική εκστρατεία και τα ημερολόγια των στρατιωτών.
Βλέπετε αναφέρω εκστρατεία και όχι καταστροφή, που είναι καρφωμένη στο συλλογικό υποσυνείδητο. Η επιλογή της καταστροφής σαν “επικεφαλίδα” πάνω από το Μικρασιατικό ζήτημα δεν είναι καθόλου τυχαία. Είναι μια επιλογή θυματοποίησης, με την οποία έχουμε ποτιστεί σχεδόν από πάντα. Η ιστορία όμως δεν είναι έτσι ακριβώς. Η Ελλάδα ξεκίνησε την Μικρασιατική Εκστρατεία ξεκινώντας από την Σμύρνη και φτάνοντας σχεδόν μέχρι την Άγκυρα. Μια απίστευτη προέλαση όπου ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας υποδεχόταν με απίστευτο ενθουσιασμό. Οι στρατιώτες γράφουν στα ημερολόγιά τους Διονυσιακές σκηνές. Με κόσμο να χορεύει στους δρόμους. Να τους στρώνει χαλιά για να πατήσουν, να τους ραίνει με λουλούδια, να τους γράφει ποιήματα, να τους παντρεύει. Ενδεικτικά ο Μισαηλίδης αναφέρει για το Αϊδίνι το 1919:
«Ολόκληρα ποίμνια ἐστέναζαν εἰς τήν σούβλαν. Κι᾿ ὅλοι οἱ φούρνοι ἔψηναν τά ψωμιά καί τά γλυκίσματα τῶν στρατιωτῶν. Ὅλα τά σπίτια ἀνοικτά, μέ στρωμένα τραπέζια. Ἀγῶνες ὁμηρικοί μεταξύ τῶν κατοίκων τοῦ Ἀϊδινίου, ποιός θά φιλοξενήσῃ περισσοτέρους. Οἱ στρατῶνες ἐπλημμύρισαν ἀπό ἄνθη. Ὅταν ρώτησα μια δεσποινίδα ποὺ τὰ βρήκαν τόσα λουλούδια, μοῦ ἀπήντησε:
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
-Πρίν δυό χρόνια, ὅταν ἦλθεν ἐδῶ ὁ στρατηγός Ίμαν μᾶς διέταξαν οἱ Τοῦρκοι να στρώσουμε τους δρόμους με λουλούδια. Τό κάναμε με βαθύ πόνο. Ξέραμε πῶς ἀπ’ ὅπου περνοῦσεν ὁ Λίμαν χορτάρι δὲ φύτρωνε γιὰ τοὺς χριστιανούς, διότι προηγείτο παντός ἐκτοπισμοῦ τῶν χριστιανῶν. Καί κόψαμε τά λουλούδια μας καί στρώσαμε τους δρόμους γιά νά περάση ὁ μαῦρος Γερμανότουρκος στρατηγός, καί γιά νά τόν περάσουμε κι’ ἐμεῖς ἴσως ξωπίσω διωγμένοι καί ἐξόριστοι. Ἀπό τότε ξαναφυτεύσαμε τα λουλούδια μας γιά τήν σημερινή μέρα. Αν τύχαινε να τα κάψῃ καμμιά παγωνιά, θά κόβαμε καί θά στρώναμε τα μαλλιά μας, γιά νά περάσῃ ὁ Ἑλληνικός στρατός, ὁ ἐλευθερωτής.»
Οι Έλληνες έχουν πολλές νίκες στα πεδία των μαχών γεγονός για το οποίο λίγοι γνωρίζουν. Προσωπικά θεωρώ πως αυτή η απόκρυψη της αλήθειας έχει ένα κοινωνικό αντίκτυπο στο σήμερα. Γιατί νικητής σε ένα πόλεμο σημαίνει μερικές φορές και κατακτητής της περιοχής. Και ποιος φαντάζεται έναν Έλληνα κατακτητή, κατοχικό; Κι όμως:
«ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ. Κηρυχθέντος τοῦ Στρατιωτικοῦ Νόμου ἀπό τῆς στιγμῆς τῆς Κατοχῆς, καθίσταται γνωστόν εἰς τούς πολίτας ὅτι πάντα τά καταστήματα θά κλείουν καθ’ ἑκάστην μέχρι νεωτέρας διαταγῆς ἀπό τῆς 7 μ.μ. ὥρας, οἱ δέ πολίται θ’ ἀποσύρωνται εἰς τάς οἰκίας των τήν 9ην μ.μ. Πᾶς περιφερόμενος πέραν τῆς ὥρας ταύτης θά συλλαμβάνηται ὑπό τῶν περιπόλων. Μαγνησία 12/25 Μαΐου 1919 Ὁ Διοικητής Στρατοῦ Κατοχῆς Ἀντισυνταγματάρχης Κ. ΤΣΑΚΑΛΟΣ»
Και όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, κάθε κατοχικός στρατός έχει και τις μαύρες σελίδες του. Ο Ελληνικός στρατός έχει κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου σε αυτό το πόλεμο. Στον Πρίγκιπα Ανδρέα, λένε στα ημερολόγια οι στρατιώτες, πως του είχαν βγάλει το ψευδώνυμο “Καψοκαλύβας” γιατί δεν άφηνε σπίτι που να μη το καίει. Γεγονότα φυσικά που δε θα διαβάσουμε ποτέ στα σχολικά βιβλία. Γιατί; Αυτή την απάντηση αναζητώ κι εγώ.
Για μένα λοιπόν η παράσταση είναι ένα ντοκουμέντο που σκαλίζοντάς το ανακαλύψαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα δραματουργία. Θρίαμβος – Στασιμότητα – Καταστροφή. Μέσα από αυτές τις 3 ενότητες βλέπουμε την πορεία 4 αδελφικών φίλων. Η αποβίβαση στη Σμύρνη, οι ελληνικές νίκες και οι ονειρικές υποδοχές του ελληνικού στρατού από τα χωριά της Μ. Ασίας θα τους κάνουν να αισθανθούν μυθικοί ήρωες. Η ιστορία όμως σιγά-σιγά θα αλλάξει, αφού οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις θα επηρεάσουν αρνητικά την Ελλάδα και στο πεδίο της μάχης. Η πτώση του Βενιζέλου, η αλλαγή, σχεδόν, όλων των αξιωματικών στα μέσα της εκστρατείας από τη νέα Ελληνική κυβέρνηση, οι πρώτες νίκες που μοιάζουν με ήττες, με τα χαρακώματα να καταπίνουν χιλιάδες συμπατριώτες τους, θα αλλάξουν τελείως την πορεία της εκστρατείας. Θα πεινάσουν, θα διψάσουν, θα ζήσουν τον εθνικό διχασμό μέσα στο στρατόπεδο τους, θα προδώσουν και θα προδοθούν, όσο η Ελλάδα βρίσκεται στο απόλυτο οικονομικό και πολιτικό αδιέξοδο. Τέλος θα γίνουν μάρτυρες της φρικιαστικής άτακτης υποχώρησης και το όνειρο θα μετατραπεί σε εφιάλτης. Μέσω των φαντάρων που παίρνουν μέρος στην Μικρασιατική εκστρατεία, παρακολουθούμε το ψυχογράφημα της Ελλάδας του 1922. Ένα αντιπολεμικό έργο που έχει ως στόχο να φωτίσει τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας που εδώ και 100 χρόνια παραμένουν σθεναρά ίδιες!
