Ο Αντώνης Πίττας ασχολείται εδώ και καιρό με τη διερεύνηση της εικαστικής γλώσσας και κληρονομιάς του μοντερνισμού και την υπόσχεσή του για έναν καλύτερο, πιο ισότιμο και δημοκρατικό κόσμο για όλους. Εντούτοις, η σφοδρή επιθυμία για πλήρη ανανέωση συνέβαλε επίσης στην ολοκληρωτική καταστροφή. Το 2019 ο Πίττας ήταν φιλοξενούμενος καλλιτέχνης (artist-in-residence) στην οικία Van Doesburg, το πάλαι ποτέ σπίτι και στούντιο του Theo van Doesburg, λίγο έξω από το Παρίσι. Η διαμονή του συνέπεσε με τις ευρείας κλίμακας διαμαρτυρίες του κινήματος των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία. Παρόλο που οι διαδηλώσεις έδειχναν να έχουν κοινό οπτικό παρονομαστή τα κίτρινα γιλέκα, τα κίνητρα των διαδηλωτών που απαιτούσαν αλλαγές ήταν πολλά και ιδιαιτέρως διαφορετικά μεταξύ τους. Ο Πίττας πέρασε από τον φλέγοντα χαρακτήρα των διαδηλώσεων έξω στους δρόμους, στο ιστορικό πλαίσιο και την ιδιωτική σφαίρα του Van Doesburg House. Η επιλογή του αυτή τον ώθησε να εξετάσει την κληρονομιά του μοντερνισμού μέσα από ένα πολιτικό πρίσμα. Το έργο του Πίττα βασίστηκε σε μια επιλογή από έργα σε χαρτί του Van Doesburg, από τη μεγάλη συλλογή του Centraal Museum της Ουτρέχτης, της πόλης στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Ολλανδός καλλιτέχνης. Ως η κινητήρια δύναμη του κινήματος De Stijl, ο Van Doesburg (μαζί με τον Mondrian) αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία της τέχνης. Ο Πίττας επέλεξε σχέδια και γκουάς του Van Doesburg, τα οποία αντιπαραθέτει, τόσο εικαστικά όσο και διαλογικά, με τις δικές του μεγάλων διαστάσεων σιλουέτες από αλουμίνιο. Ο Πίττας απαθανάτισε τις διαδηλώσεις του κινήματος των κίτρινων γιλέκων φωτογραφίζοντας τους διαδηλωτές, την αστυνομία αλλά και τις αντιπαραθέσεις και διαδράσεις τους στους δρόμους. Στην παρέμβαση αυτή, επιστρέφουν ως σιλουέτες, άλλοτε ως ξεχωριστά άτομα και άλλοτε συγχωνεύονται σε μια ενιαία μάζα σωμάτων. Με την τοποθέτησή τους μπροστά από τα σχέδια του Van Doesburg, μοιάζουν να κλείνουν τον δρόμο αλλά και να προστατεύουν το έργο του, την κληρονομιά του. Οι επισκέπτες της έκθεσης ενθαρρύνονται να φωτογραφίσουν το έργο με τη χρήση φλας, ώστε να ενεργοποιηθεί η εγκατάσταση. Χαρακτηριστικό στοιχείο, τόσο της έκθεσης όσο και της έκδοσης που τη συνοδεύει, είναι το ανακλαστικό φύλλο σε κίτρινο χρώμα, ένα υλικό που χρησιμοποιείται εν γένει σε στηθαία και οδικές πινακίδες, και οι συνυποδηλώσεις του σχετίζονται με κίνδυνο, ορατότητα, προειδοποίηση, προστασία, τοξικότητα, ασφάλεια και έλεγχο. Ο τίτλος jaune, geel, gelb, yellow προέρχεται από το ντανταϊστικό περιοδικό Mécano του Van Doesburg, το οποίο εκδόθηκε πριν από 100 χρόνια. Η έκθεση και η έκδοση που τη συνοδεύει εξετάζουν την αποτυχία, την κατάρρευση και την ιστορικοποίηση των μοντερνιστικών ιδεωδών που πρέσβευε ο Theo van Doesburg, με φόντο το σημερινό πολιτικό σκηνικό των μαζικών διαμαρτυριών. Η εγκατάσταση του Πίττα παρεμβαίνει άμεσα στη συλλογή του ΕΜΣΤ, συγκεκριμένα σε ένα κεφάλαιο που αναφέρεται στην πολιτική αναταραχή και τη διαμαρτυρία κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970, όταν η χώρα βρισκόταν υπό την επιρροή μιας στρατιωτικής δικτατορίας, και έρχεται να προτείνει την εξέταση διαφόρων πτυχών της πολιτικής δυσαρέσκειας και των μέσων με τα οποία αυτή εκφράζεται.
Η έκθεση εντάσσεται στο νέο πρόγραμμα του ΕΜΣΤ, στο πλαίσιο του οποίου σύγχρονοι καλλιτέχνες καλούνται να παρέμβουν στη συλλογή του Μουσείου. Το έργο του Theo van Doesburg παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Το ΕΜΣΤ θα ήθελε να ευχαριστήσει θερμά το Centraal Museum και ιδιαιτέρως τον διευθυντή του Bart Rutten για τον δανεισμό των έργων του Theo Van Doesburg.
Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Αντώνης Πίττας
Τα έργα του Αντώνη Πίττα υιοθετούν μια στάση ιστορικής συνείδησης σε σχέση με την αντιμετώπιση σύγχρονων κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων. Ο καλλιτέχνης διερευνά θέματα όπως η ασφάλεια και ο έλεγχος στον δημόσιο χώρο, οι πράξεις αντίστασης, καθώς και η βία και ο βανδαλισμός. Σημαντικό πλαίσιο αναφοράς για τον καλλιτέχνη αποτελεί η εικαστική γλώσσα του μοντερνισμού και των ιστορικών πρωτοποριών, όπως το Bauhaus, το De Stijl και ο ρωσικός κονστρουκτιβισμός. Η ερευνητική του προσέγγιση βασίζεται στην ιδέα ότι οι προοδευτικές φιλοδοξίες μπορούν εύκολα να μετατραπούν στο αντίθετό τους, οδηγώντας στην καταστροφή, την καταπίεση και την επιβεβαίωση της ιεραρχίας και της εξουσίας. Αναδεικνύοντας αυτή τη δυναμική, το έργο του Πίττα προσφέρει ένα χώρο για σκέψη και προβληματισμό, τόσο σε σχέση με την ιστορία όσο και σε σχέση το παρόν.
Ο Αντώνης Πίττας γεννήθηκε στην Αθήνα και ζει στο Άμστερνταμ. Φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, στο Ινστιτούτο Piet Zwart στο Ρόττερνταμ, και στο Ινστιτούτο Sandberg στο Άμστερνταμ. Έχει υπάρξει artist-in-residence στο Center for Curatorial Studies του Bard College στο Annandale-on-Hudson της Νέας Υόρκης. Αυτή την στιγμή είναι Honorary Fellow of the Faculty of Humanities, στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.
Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις, μεταξύ άλλων: Centraal Museum, Ουτρέχτη (2021), Van Doesburg House, Παρίσι (2020), Significant Other, Βιέννη (2019), Annet Gelink Gallery, Άμστερνταμ (2018), Narrative Projects, Λονδίνο (2016), Stedelijk Museum Bureau, Άμστερνταμ (2015), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη (2015). Επιλεγμένες ομαδικές εκθέσεις: Κρατικό Υδρομετεωρολογικό Ινστιτούτο, Σκόπια (2020), MOMus, Θεσσαλονίκη (2019), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Σκόπια(2019), Manifesta 12, Παλέρμο (2018), MACRO, Ρώμη (2017), BAK, Ουτρέχτη (2017), Van Abbemuseum, Αϊντχόβεν (2017), CCA Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, Γλασκώβη (2015), 5η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης (2015).
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Αντώνης Πίττας, jaune, geel, gelb, yellow. Πράξεις μοντερνισμού με τον Αντώνη Πίττα και τον Theo van Doesburg, 2021/22, Άποψη εγκατάστασης: Centraal Museum, Ουτρέχτη (Φωτογραφία: Gert Jan van Rooij). Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Annet Gelink, Άμστερνταμ