Από τη Ρωσία με αγάπη: Τρίπτυχο χορού από το μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Πρόκειται για τα έργα Η ιεροτελεστία της άνοιξης, Το τραγούδι του αηδονιού και Οι γάμοι, σε χορογραφίες Δάφνι Κόκκινου, Μάρκο Γκαίκε και Κωνσταντίνου Ρήγου. Από τις 6 Απριλίου και για έξι παραστάσεις στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Ο Ίγκορ Στραβίνσκι επηρέασε βαθύτατα τη μουσική πρωτοπορία των πρώτων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα και συνέβαλε αποφασιστικά στις μουσικές εξελίξεις του 20ού αιώνα. Η προσωπική του διαδρομή πέρασε από πολλές φάσεις και αν κάτι τη χαρακτηρίζει είναι ακριβώς η στιλιστική της ποικιλομορφία. Ο συνθέτης έγινε παγκόσμια γνωστός μέσα από μια σειρά μπαλέτων για τα οποία συνέθεσε τη μουσική. Τα μπαλέτα αυτά υπήρξαν καρποί της δημιουργικής του συνεργασίας με τον ιμπρεσάριο Σεργκέι Ντιάγκιλεφ, ο οποίος στο Παρίσι δημιούργησε τα Ρωσικά Μπαλέτα, συνεργαζόμενος με ορισμένους από τους πλέον ταλαντούχους Ρώσους καλλιτέχνες, οι οποίοι ζούσαν και εργάζονταν μακριά από την πατρίδα τους.

Τα τρία μπαλέτα του τριπτύχου Από τη Ρωσία με αγάπη, η Ιεροτελεστία της άνοιξης (1913), το Τραγούδι του αηδονιού (1914/1917/1920) και οι Γάμοι (1923) γράφτηκαν για τα Ρωσικά Μπαλέτα και συνέβαλαν αποφασιστικά στην καθιέρωση του Στραβίνσκι.

Στην παραγωγή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τις χορογραφίες υπογράφουν τρεις σημαντικοί χορογράφοι: Ο Δάφνις Κόκκινος του Χοροθεάτρου της Πίνας Μπάους, ο διακεκριμένος Γερμανός Μάρκο Γκαίκε, ο οποίος από το 2019/20 αναλαμβάνει διευθυντής του Μπαλέτου του Αννόβερου και ο Διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ Κωνσταντίνος Ρήγος.

Η ιεροτελεστία της άνοιξης

Χορογραφία: Δάφνις Κόκκινος

O σπουδαίος Έλληνας χορευτής της Πίνας Μπάους Δάφνις Κόκκινος συνεργάζεται για πρώτη φορά με το Μπαλέτο της ΕΛΣ και χορογραφεί, επίσης για πρώτη φορά, ένα από τα έργα που συνδέθηκαν μοναδικά με την Πίνα Μπάους, την Ιεροτελεστία της άνοιξης. Ο Κόκκινος είναι από το 1993 ο μοναδικός Έλληνας χορευτής στο Χοροθέατρο του Βούππερταλ. Από το 2002 έως το 2009 υπήρξε βοηθός της θρυλικής χορογράφου, ενώ έως σήμερα εξακολουθεί να εργάζεται ως χορευτής και υπεύθυνος προβών του Χοροθεάτρου.

Ο χορογράφος σημειώνει:

«Το να χορογραφήσω την Ιεροτελεστία της άνοιξης είναι για μένα μια μεγάλη πρόκληση. Είναι η πρώτη παράσταση που είδα από το χοροθέατρο του Βούππερταλ της Πίνας Μπάους όταν ακόμα ήμουν σπουδαστής στην Κρατική Σχολή Χορού. Είναι το κομμάτι που εδώ και 28 χρόνια χορεύω με την ομάδα της Πίνας. Είναι μια μεγάλη πρόκληση να σκεφτώ και να αισθανθώ το κομμάτι τελείως διαφορετικά απ’ ό,τι μέχρι τώρα. Ζούμε σε εποχές με πολύ μεγάλη ένταση, πόνο, πολέμους, κρίσεις όχι μόνο οικονομικές, άνθρωποι “προς φυγή” από εμπόλεμες περιοχές και κατεστραμμένες χώρες. Οργή υπάρχει παντού. Την ίδια στιγμή υπάρχει η δημιουργική σκέψη, ο έρωτας, η νεότητα – κινητήρια δύναμη για τη ζωή. Ζούμε σε μια εποχή που δεν πρέπει να θυσιαστεί μόνο μια κοπέλα για τον εξευμενισμό των θεών της Άνοιξης, αλλά πολλοί και για άλλους θεούς.

Μια άλλη πρόκληση είναι να δουλέψω με τους χορευτές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Αν και πρόκειται για μια ομάδα με διαφορετικό ρεπερτόριο από τη δική μου, εντούτοις έχουμε το κοινό ότι και οι δυο έχουμε από πολύ νέους χορευτές που τώρα ξεκινούν έως και χορευτές με πάρα πολλών χρόνων εμπειρίες. Είναι υπέροχο το να μπορείς να συνεργάζεσαι με μια τόσο μεγάλη γκάμα χορευτών. Και ο καθένας να προσθέτει στη δημιουργική δουλειά τις δικές του γνώσεις, εμπειρίες, δυναμική, ενέργεια, πάθος και αγάπη σε αυτό που τελικά όλοι εκφραζόμαστε: τον Χορό».

Οι Γάμοι

Χορογραφία: Κωνσταντίνος Ρήγος

Ο Διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ Κωνσταντίνος Ρήγος, χορογράφησε τους Γάμους τους Στραβίνσκι το 1993 για το Χοροθέατρο ΟΚΤΑΝΑ. Ενώπιον του κοινού εξελίσσεται ένα πρωτότυπο, άγριο και σαρκαστικό παιχνίδι προετοιμασίας του γάμου. Η κινησιολογία του Ρήγου παίζει ένα παιχνίδι ισχύος με την παρτιτούρα του Στραβίνσκι και επιχειρεί να εικονοποιήσει τα συναισθήματα της ανησυχίας, του φόβου, του πανικού. Κινήσεις σπασμωδικές, μετέωρες, πυκνές νοημάτων συνυπάρχουν με εικόνες αληθινής ομορφιάς, σε μια ιστορική χορογραφία που έχει λάβει διθυραμβικές κριτικές.

Ο χορογράφος σημειώνει:

«Οι Γάμοι είναι εμπνευσμένοι από τη ρωσική λαϊκή παράδοση, από τους ρωσικούς λαϊκούς γάμους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Ίγκορ Στραβίνσκι συνέθεσε αυτή τη συγκλονιστική μουσική, ένα στοίχημα για κάθε χορογράφο. Στη δεκαετία του ’90 πρωτοχορογράφησα το έργο αυτό σε μια ολοκληρωμένη παράσταση. Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι του έργου μέσα μου. Στην πρώτη εκδοχή για το Χοροθέατρο ΟΚΤΑΝΑ το έργο ήταν για επτά χορευτές.

Το 2006 για το Χοροθέατρο του ΚΘΒΕ και για δέκα χορευτές, το έργο πήρε μια εντελώς νέα μορφή με την εικαστική συμβολή του Διονύση Φωτόπουλου· άλλαξε φόρμα, αφαιρέθηκαν πολλά εκτός της μουσικής χορογραφικά μέρη και κρατήθηκε μόνο το κεντρικό υλικό της χορογραφίας. Οι Γάμοι πλέον εκτυλίσσονται σε ένα λευκό σκηνικό, που αναδεικνύει το κινητικό λεξιλόγιο της χορογραφίας, η οποία κινείται μεταξύ εξπρεσιονιστικού, νεοκλασικού και σύγχρονου χορού. Κινήσεις σπασμωδικές σαν από ανδρείκελα, ταιριασμένες με την “κρουστή” μουσική συνοδεία, κινήσεις μετέωρες, πυκνές σε μηνύματα, αφήνουν να διαγραφούν τα αντικρουόμενα συναισθήματα του νεαρού ζευγαριού, όπως αυτά βιώνονται σε πρωτόγονες κοινωνίες και διατηρούνται μες στην παράδοση: φόβος, προσδοκία, χαρά, λύπη, αποχωρισμός, και πάνω απ’ όλα η άγνωστη αναμενόμενη ευτυχία δύο ξένων και αγνώστων, που γίνονται «ένα». Στο τέλος το ζευγάρι συμφιλιωμένο, ήρεμο, γυμνό, προχωράει προς το φως».

Το τραγούδι του αηδονιού

Χορογραφία: Μάρκο Γκαίκε

Η χορογραφία Το τραγούδι του αηδονιού του Μάρκο Γκαίκε μοιάζει με ένα τραγούδι καμωμένο από χορευτικές φιγούρες. Ένα τραγούδι φυλακισμένο σε ένα κλουβί, παρατημένο έξω στον άνεμο και τη βροχή. Ένα σιωπηλό τραγούδι θαμμένο στη γη, μέσα σε ένα μικρό ξύλινο κουτί. Φτερουγίζει, σπαρταράει, συσπάται και τινάζεται.

Οι θεατές που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με παράσταση μπαλέτου του Μάρκο Γκαίκε μένουν κατάπληκτοι: Ο χορογράφος «επιτίθεται” στο κοινό μέσα από την κίνηση – μέσα από ασυνήθιστες κινήσεις. Σε αντίθεση με το κλασικό μπαλέτο ή τον σύγχρονο χορό, στο έργο του Γκαίκε πάνω από όλα βλέπουμε κυρίως τον κορμό και τα χέρια σε απόλυτη αναταραχή. Στα έργα του Γκαίκε δεν δίνεται πια έμφαση στα πανέμορφα πόδια. Οι βραχίονες και τα χέρια πλέον δεν αποτελούν ένα τυποποιημένο συμπλήρωμα του κάτω μέρους του σώματος.

Αντιθέτως, ένα ολοκαίνουριο σύμπαν κινήσεων αναπτύσσεται γύρω από το κεφάλι και τον κορμό. Παράλληλα, μικρές νησίδες νοήματος εμφανίζονται μέσα από αυτόν τον αναστατωμένο ποταμό: αυτό που αρχικά φαινόταν νευρικό κι ανήσυχο ξαφνικά απαιτεί να αναγνωριστεί, να γίνει κατανοητό και εντέλει να ενσωματωθεί. Η πρώτη παρουσίαση της χορογραφίας Το τραγούδι του αηδονιού πραγματοποιήθηκε το 2009 στο Μπαλέτο της Λειψίας, ενώ το 2015 μια νέα εκδοχή της ανέβηκε από το Μπαλέτο της Στουτγάρδης. Όταν ζητήθηκε από τον Γκαίκε να περιγράψει με δυο λόγια το νόημα της χορογραφίας του, εκείνος ανέφερε: «Τραγούδι, Έρως, Θάνατος».

Ο Γερμανός Μάρκο Γκαίκε έχει υπάρξει φιλοξενούμενος χορογράφος στα Μπαλέτα της Στουτγάρδης, του Ρόττερνταμ, καθώς και συνεργαζόμενος χορογράφος στο Netherlands Dans Theater. Έχει δημιουργήσει πάνω από 60 χορογραφίες, οι οποίες έχουν παρουσιαστεί σε όλες τις γωνιές του πλανήτη, από το Τελ Αβίβ και το Σάο Πάολο μέχρι τον Καναδά, τη Μόσχα και τη Ζυρίχη. Ο πολυβραβευμένος χορογράφος αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Μπαλέτου του Αννόβερου από τη σεζόν 2019/20.

Ο χορογράφος σημειώνει για Το τραγούδι του αηδονιού:

«Συχνά με ρωτούν αν οι χορογραφίες μου έχουν σχέση με ζώα. Δεν έχω ποτέ συνειδητά ενσωματώσει ή δώσει μορφή στις χορογραφίες μου με βάση αυτό το στοιχείο, αλλά σίγουρα είναι συγγενικές προς αυτό οι κινήσεις των χεριών, η γρηγοράδα, οι περιστροφές. Όταν μιλάμε για πουλιά, ή πιο συγκεκριμένα για το αηδόνι, θα περιέγραφα τις κινήσεις τους ως απρόβλεπτες.

Εάν πάρετε ένα αναστατωμένο πουλί στο χέρι σας, θα αισθανθείτε το τρέμουλο, την επιθυμία του να δραπετεύσει, την αδυναμία του αλλά και το πόσο ελαφρύ είναι. Είναι μια εντυπωσιακή ευθραυστότητα, σε συνδυασμό με μια δύναμη που επιτρέπει ακόμη και το όνειρό μας να πετάμε. Τα συστατικά αυτού του κομματιού είναι στην προκειμένη περίπτωση: ένα τραγούδι, ένα πουλί, πολλά πουλιά, η νύχτα των έργων μου, η νύχτα του θεάτρου, η ευθραυστότητα, η ανάδυση, η απόδραση, η φύση που ζει και πεθαίνει, η σύλληψη της ομορφιάς. Ίσως αυτό το κομμάτι να βρίσκεται στον αέρα! Επειδή το κομμάτι είναι σαν μια ανάσα…“.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Η ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ Δάφνις Κόκκινος
ΣΚΗΝΙΚΑ Δάφνις Κόκκινος, Αΐντα Βαϊνιέρι
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ Δώρα Στυλίδου
ΦΩΤΙΣΜΟΙ Χρήστος Τζιόγκας
ΠΙΑΝΟ Στέφανος Νάσος, Απόστολος Παληός

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΑΗΔΟΝΙΟΥ

ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ-ΣΚΗΝΙΚΑ Μάρκο Γκαίκε
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ Μιχαέλα Σπρίνγκερ
ΦΩΤΙΣΜΟΙ Ούντο Χάμπερλαντ
ΠΙΑΝΟ Γιώργος Κωνσταντίνου

ΟΙ ΓΑΜΟΙ

ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ Κωνσταντίνος Ρήγος
ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Νίκος Βασιλείου
ΣΚΗΝΙΚΑ – ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ Διονύσης Φωτόπουλος
ΦΩΤΙΣΜΟΙ Χρήστος Τζιόγκας
ΣΟΛΙΣΤ Μίνα Πολυχρόνου, Μαργαρίτα Συγγενιώτου, Φίλιππος Μοδινός, Πέτρος Μαγουλάς
ΠΙΑΝΟ Γιώργος Κωνσταντίνου, Στέφανος Νάσος, Απόστολος Παληός, Σοφία Ταμβακοπούλου

Συμμετέχει η Χορωδία της ΕΡΤ

Με τους Α΄ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de Ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής