Άρης Δημητριάδης: Η κρίση αντιμετωπίζεται μόνο με παιδεία

Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Ορχήστρας Νυκτών Εγχόρδων «ΑΤΤΙΚΑ», κύριος Άρης Δημητριάδης, με αφορμή το αφιέρωμα στον Νικηφόρο Βρεττάκο που θα παρουσιάσει στο 12ο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου, απαντά στις ερωτήσεις του Culturenow.gr για τον θεσμό του φεστιβάλ αλλά και την ομορφιά που κρύβει η ιδιαιτερότητα οργάνων, όπως το μαντολίνο.

Συνέντευξη: Μαριάννα Παπάκη

Culturenow.gr: Την Τετάρτη 5 Σεπτεμβρίου θα παρουσιάσετε στο 12ο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου ένα αφιέρωμα στον Νικηφόρο Βρεττάκο με τίτλο «Μουσική και Ποίηση». Πείτε μας λίγα λόγια γι’ αυτή τη βραδιά.
Άρης Δημητριάδης: Το 2012 έχει ορισθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως έτος Νικηφόρου Βρεττάκου, αφού συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή. Στη συγκεκριμένη βραδιά η ποίηση του Βρεττάκου, πλαισιωμένη από έργα των Bach, Vivaldi, Purcell, Medelssohn, Tchaikovsky, Offenbach, Μάντζαρου και Galanti, αναδεικνύει στο έπακρο τον λυρισμό και τον ανθρωπισμό της. Την επιμέλεια του προγράμματος έχει ο αρχιμουσικός Άλκης Μπαλτάς, στο ποιητικό αναλόγιο είναι η φιλόλογος Ελένη Δημοπούλου και στη μουσική η Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων «ΑΤΤΙΚΑ».

Cul.N.: Πώς πιστεύετε πως εντάσσεται ένα αφιέρωμα σε έναν ποιητή σε ένα φεστιβάλ θρησκευτικής μουσικής; Ποια συναισθήματα θα θέλατε να νιώσουν οι ακροατές της συναυλίας; Α.Δ.: Όπως σας ανέφερα προηγουμένως, το σημαντικότερο στοιχείο που χαρακτηρίζει την ποίηση του Νικηφόρου Βρεττάκου, είναι ο ανθρωπισμός. Ο ανθρωπισμός που ήταν και παραμένει ο βασικότερος στόχος του ανθρώπου προς τη Θέωση. Το καθηλωτικό περιβάλλον του νησιού της Θείας Αποκάλυψης, η ποίηση του Βρεττάκου και η μαγεία της μουσικής, συνθέτουν μια μοναδική βραδιά που στόχο έχει να οδηγήσει τόσο τους συντελεστές, όσο και το κοινό στο «κατ’ εικόνα κι ομοίωση».

Cul.N.: Ποιο ή ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που σας κεντρίζουν το ενδιαφέρον στην ποίηση του Βρεττάκου;
Α.Δ.: Ο άμεσος και μεστός λόγος που πλαισιώνεται από το δυναμισμό του Λάκωνα, τη λυρικότητα του αστού και τον ανθρωπισμό του καλλιτέχνη.

Cul.N.: Θα ήθελα να μας πείτε και δυο λόγια για την ίδρυση και την πορεία της Ορχήστρας Νυκτών Οργάνων «Άττικα».
Α.Δ.: Η Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων «ΑΤΤΙΚΑ» ιδρύθηκε το 1993. Στη διάρκεια αυτών των 19 χρόνων, μέσα από τις καλλιτεχνικές της επιλογές και την αρωγή των μελών της, κατάφερε να αποκαταστήσει το μαντολίνο στη συνείδηση των φιλόμουσων και των συναδέλφων μουσικών στην Ελλάδα. Ανέδειξε το ιδιαίτερο ρεπερτόριο της ορχήστρας νυκτών εγχόρδων, ασχολήθηκε με τη μπαρόκ μουσική, με έργα της Ελληνικής Εθνικής Σχολής και σύγχρονες συνθέσεις Ελλήνων και ξένων δημιουργών. Εργάστηκε παράλληλα για την αναπαλαίωση και τη διάσωση ιστορικών οργάνων, δημιούργησε φυτώριο νέων μουσικών, που πλαισιώνουν ήδη το έμψυχο δυναμικό της και κατέθεσε ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών για το Κλασικό Μαντολίνο, στο αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου Πολιτισμού, με στόχο το πάγιο και διαρκές αίτημα για την αναγνώριση του οργάνου. Ανακαίνισε το παλιό θεατράκι του Βασίλη Διαμαντόπουλου στο Γκύζη, το οποίο μετέτρεψε σε έναν σύγχρονο καλλιτεχνικό πολυχώρο. Καταλυτική υπήρξε η συνεργασία της «ΑΤΤΙΚΑ» με το Μουσικό Σύλλογο Αθηνών «ΕΡΑΤΩ» από το 1997. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να σας υπογραμμίσω, ότι όσα σας προανέφερα έγιναν μόνο από την προσφορά και την αγάπη μελών και φίλων χωρίς την παραμικρή κρατική επιχορήγηση.

Cul.N.: Η ορχήστρα αποτελείται από μαντολίνα, μαντόλες, κιθάρες, κοντραμπάσο και πιάνο. Πείτε μας λίγα λόγια για την ιδιαιτερότητα οργάνων όπως το μαντολίνο.
Α.Δ.: Το μαντολίνο, όπως το συναντάμε με τη σημερινή του μορφή, είναι ένα όργανο αχλαδόσχημο λαουτοειδές, που έχει τις ρίζες του στην Ιταλία του 16ου αιώνα. Ο ήχος του παράγεται με νύξη πάνω στις χορδές, εξού και νυκτό έγχορδο. Την πορεία της εξέλιξής του, αποτέλεσε τη βάση της ορχήστρας νυκτών οργάνων, με την ανάπτυξη που πολύ σωστά αναφέρατε. Το μαντολίνο, οι μαντόλες άλτο και τενόρε και το μαντολοντσέλο είναι ο κορμός μιας ορχήστρας που πλαισιώνεται, ανάλογα με τις ενορχηστρωτικές ανάγκες από πλειάδα άλλων οργάνων όπως πιάνο, τσέμπαλο, ακορντεόν, πνευστά, κρουστά και βέβαια κιθάρα. Το μπάσο μαντολίνο ή μαντολόνε έχει αντικατασταθεί από το κοντραμπάσο. Το μαντολίνο υπήρξε ο κυριότερος εκφραστής του ιταλικού bell canto, της ευρωπαϊκής αστικής μουσικής του Μεσοπολέμου και της διεθνούς folk μουσικής από την επτανησιακή καντάδα, τη κρητική μαντινάδα και τη σμυρναίικη εστουδιαντίνα μέχρι τη μουσική country, το rugtime και την canzoneta. Ωστόσο, στη διαδρομή των πέντε αιώνων της ζωής του, έχει να επιδείξει ένα μοναδικό στολίδι, που δεν είναι άλλο από το τεράστιο κλασικό του ρεπερτόριο που θα το ζήλευαν ακόμα και όργανα της συμφωνικής ορχήστρας.

Cul.N.: Στην Ελλάδα και μάλιστα, στην Ελλάδα της κρίσης, πόσο σημαντική είναι κατά τη γνώμη σας η ύπαρξη ενός φεστιβάλ όπως το Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου;
Α.Δ.: Η οικονομική κρίση είναι απόρροια μιας ηθικής, πνευματικής και κοινωνικής κατάπτωσης. Αν ανατρέξετε στην ιστορία της τέχνης θα παρατηρήσετε ότι σε περιόδους κρίσης, οι τέχνες ανθούν. Κοιτάξτε γύρω σας, τα «σκουπίδια που μας τάιζαν»  επιμελώς τόσα χρόνια, μειώνονται ήδη γεωμετρικά. Η κρίση αντιμετωπίζεται μόνο με παιδεία. Οι τέχνες και τα γράμματα, από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων κλασικών, είναι οι κυριότεροι εκφραστές της παιδείας. Σαφώς λοιπόν, θεσμοί όπως το Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου, που έχουν να επιδείξουν μια αταλάντευτη πορεία ποιότητας και καλλιτεχνικής δημιουργίας, είναι απαραίτητο να υπάρχουν τώρα, περισσότερο από ποτέ. Πιστεύω πως για μια ακόμα φορά, η τέχνη θα γίνει ο προπομπός για ένα καλύτερο αύριο. Σε μια προσδοκώμενη κοινωνία, που έχει στο κέντρο τον άνθρωπο, ουσιαστικά προσεγγίζεται ο ανθρωπισμός του Νικηφόρου Βρεττάκου.

Cul.N.: Επόμενες συναυλίες και μουσικάσχέδια που είναι ανακοινώσιμα;
Α.Δ.: Στα άμεσα καλλιτεχνικά σχέδια της ορχήστρας, για το φθινόπωρο του 2012, είναι η ολοκλήρωση ενός cd, αφιερωμένο στη Γαλλική Εστουδιαντίνα του Παρισιού, μιας σπουδαίας Ευρωπαϊκής ορχήστρας των αρχών του 20ου αιώνα. Ακόμα επίκειται η συμμετοχή της «ΑΤΤΙΚΑ» στο πρώτο Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου στην Αθήνα, καθώς και εμφανίσεις σε διάφορους δήμους της χώρας. Ωστόσο το 2013 η «ΑΤΤΙΚΑ» συμπληρώνει 20 χρόνια λειτουργίας. Στα πλαίσια αυτής της επετείου, προετοιμάζονται εκδηλώσεις, συναυλίες, σεμινάρια και φεστιβάλ, για τα οποία αναλυτική ενημέρωση μπορείτε να έχετε από το site της ορχήστρας www.attikaorchestra.gr.

Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω στο πρόσωπό σας, φορείς και άτομα που στηρίζουν προσπάθειες, όπως το Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εμπορικότητα στην τέχνη αφορά εμπόρους, μεταπράτες, μεσάζοντες, διαφημιστές και σίγουρα δεν εξασφαλίζει την ποιότητα που επιδιώκει ο καλλιτέχνης και προσδοκά ο ακροατής.