Από τον 19ο αιώνα, οι επαναστάσεις είχαν πάντα και μια μνημονική διάσταση: ήθελαν να διασώσουν την ανάμνηση των εμπειριών του παρελθόντος για να τις κληροδοτήσουν στο μέλλον. Ήταν μια στρατηγική μνήμη, θρεμμένη με ελπίδες. Στην αυγή του 21ου αιώνα, αυτή η διαλεκτική μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος έχει πια ραγίσει κι ο κόσμος βρίσκεται εγκλωβισμένος στο παρόν. Η πτώση του κομμουνισμού δεν έθαψε μόνο, μια για πάντα, την απλοϊκή τελεολογία της εξασφαλισμένης προόδου, αλλά σκίασε, για ένα μεγάλο διάστημα, τις επαγγελίες της χειραφέτησης που συνδέονταν μαζί του.
Ωστόσο αυτή η νέα σχέση μεταξύ ιστορίας και μνήμης μάς προσφέρει τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε και πάλι μια «κρυφή παράδοση», την παράδοση ακριβώς της αριστερής μελαγχολίας, που διαπερνά σαν κόκκινο νήμα την επαναστατική ιστορία, από τον Μπλανκί μέχρι τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, περνώντας από τη Λουίζ Μισέλ και τη Ρόζα Λούξεμπουργκ. Ούτε τροχοπέδη ούτε παραίτηση, η αριστερή μελαγχολία ξυπνάει τη μνήμη των νικημένων, πλεγμένη με τις ελπίδες του παρελθόντος που έμειναν ανεκπλήρωτες και προσδοκούν να ζωντανέψουν ξανά.
Κάθε άλλο παρά νοσταλγικό μανιφέστο, τούτο το βιβλίο –με ποικιλόμορφη εικονογράφηση: από τους πίνακες του Κουρμπέ ως τις σοβιετικές αφίσες της δεκαετίας του 1920 κι από τις ταινίες του Αϊζενστάιν και του Βισκόντι ως τα έργα του Αγγελόπουλου ή του Κεν Λόουτς, περνώντας από τον Κρις Μαρκέρ και τον Τζίλο Ποντεκόρβο– ανοίγει γόνιμο διάλογο με τα νέα ρεύματα της κριτικής σκέψης, καθώς και με τα εναλλακτικά πολιτικά κινήματα της εποχής μας. Αποκαλύπτει με σφρίγος και με απροσδόκητους τρόπους όλη την ανατρεπτική και απελευθερωτική φόρτιση του επαναστατικού πένθους.
Ο Enzo Traverso γεννήθηκε στο Γκάβι (Πιεμόντε) το 1957. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Γένοβας και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του το 1989 στην École des Hautes Études en Sciences Sociales, κάτω από την εποπτεία του Michael Löwy. Αφού δίδαξε, για πολλά χρόνια, στο Πανεπιστήμιο της Πικαρδίας «Jules Verne», στην Αμιέν, είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης. Παρεμβαίνει συχνά, με άρθρα του, στις ιστορικές και πολιτικές διαμάχες του καιρού μας. Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει, από τις εκδόσεις μας, τα βιβλία του Διά πυρός και σιδήρου: Περί του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου, 1914-1945 (2013), Οι ρίζες της ναζιστικής βίας: Μια ευρωπαϊκή γενεαλογία (2013), Τι απέγιναν οι διανοούμενοι; (2014) και Η ιστορία ως πεδίο μάχης: Ερμηνεύοντας τις βιαιότητες του 20ού αιώνα (2016). Άλλα σημαντικά έργα του: Les marxistes et la question juive. Histoire d’un débat 1843-1943 (με πρόλογο του Pierre Vidal-Naquet, 1990), Les Juifs et l’Allemagne. De la «symbiose judéo-allemande» à la mémoire d’Auschwitz (1992), Le passé, modes d’emploi. Histoire, mémoire, politique (2005), La fin de la modernité juive. Histoire d’un tournant conservateur (2013), ενώ πολύ πρόσφατα (Φεβρ. 2017) κυκλοφόρησε το Les nouveaux visages du fascisme (στη σειρά των συζητήσεων με τον Règis Meyran). Έχει επιμεληθεί, μεταξύ άλλων, την έκδοση του τόμου Le totalitarisme. Le XXe siècle en débat (2001).
