Η αναδρομική έκθεση «Αριστοτέλης Βασιλικιώτης: απρόσμενες αλλαγές πορείας» πρωτοπαρουσιάστηκε στο Τελλόγλειο Ίδρυμα, στη Θεσσαλονίκη (14.10.2022- 04.12.2022) με αφορμή τη συμπλήρωση 120 χρόνων από τη γέννηση και 50 από τον θάνατο του ζωγράφου Τέλη Βασιλικιώτη (1902-1972), και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην αγαπημένη του Μύκονο, το νησί με το οποίο συνέδεσε τη ζωή και την τέχνη του μετά τη γνωριμία και τον γάμο του με τη Μυκονιάτισσα Φρόσω Αξιώτη, αδελφή της Μέλπως Αξιώτη.
Γεννημένος στην Ευπατόρια της Κριμαίας, την οποία εγκατέλειψε λόγω της Οκτωβριανής Επανάστασης, ο Βασιλικιώτης χάραξε τη δική του πορεία στη ζωγραφική με βασικούς σταθμούς την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Αιθιοπία, την Αίγυπτο. Μέσα από 60 έργα (ελαιογραφίες, γκουάς, ακουαρέλες, κ.ά.) του καλλιτέχνη και αρχειακό υλικό αναδεικνύεται η αγάπη του για το εξωτικό -το διαφορετικό, το οποίο καλλιεργήθηκε στα χρόνια της παραμονής του στην Αιθιοπία, αλλά και η έμπνευσή του από το ελληνικό τοπίο (Αίγινα, Πήλιο, Αττική) με έμφαση σε αυτό της Μυκόνου. Οι προσωπικοί δεσμοί που ανέπτυξε με το κυκλαδίτικο νησί τον ώθησαν να προβάλει μια άλλη πλευρά της ειδυλλιακής ομορφιάς του, που ξεφεύγει από τα στεγανά της μανιέρας των λευκών σπιτιών.
«Τη Μύκονο την αγάπησε και τη ζωγράφισε πολύ. Συγχρόνως όμως φοβόταν τη ‘γραφικότητά’ της που θα μπορούσε να τον σπρώξει στην ευκολία. Δεν τον ενδιέφερε ούτε η ‘τουριστική’, ούτε η ‘φωτογραφική’ ζωγραφική. Αυτό το μήνυμα προσπάθησε να περάσει και στους μαθητές του που για χρόνια εκπαίδευε στο ατελιέ του» αναφέρει η κα Αμαρυλλίδα Βασιλικιώτη-Weiler, κόρη του καλλιτέχνη.
Τα υστερότερα χρονολογικά έργα της έκθεσης είναι αυτά που σηματοδοτούν την επιστροφή του Αριστοτέλη Βασιλικιώτη στη λογοτεχνική παράδοση της γενέτειράς του. Ελεύθερος από οποιοδήποτε καταναγκασμό στράφηκε στις μνήμες των παιδικών του χρόνων, τότε που διάβαζε από το πρωτότυπο έργα των ουκρανικής καταγωγής συγγραφέων Nikolai Gogol («Ο Βίη», «Η μύτη») και Vladimir Korolenko («Το όνειρο του Μακάρ»). Σε αυτά κυριαρχούν οι έντονες αντιθέσεις των συμπληρωματικών κυρίως χρωμάτων, που διαμορφώνουν πλατιές ζώνες. Ο καλλιτέχνης έγινε τολμηρότερος συγκριτικά με τις δύο προηγούμενες δεκαετίες της εικαστικής του διαδρομής και στράφηκε περισσότερο στην αφαιρετικότητα ή καλύτερα στη λιτότητα και την ανάδειξη του καίριου, του βασικού, χωρίς να καταλήγει στην αφαίρεση. Η στροφή του στις ρίζες του, στη ρωσική λογοτεχνία αποτελεί, την ύστατη, άγνωστη προσφορά του στην ελληνική ζωγραφική και την πιο μοντέρνα δουλειά του, που -αν ζούσε περισσότερο- ίσως τον οδηγούσε σε μια ακόμα απρόσμενη αλλαγή πορείας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Παράλληλα, εγκαινιάζεται μόνιμη έκθεση «Αριστοτέλης Βασιλικιώτης: 1902-1972». Σε αυτή παρουσιάζεται το σύνολο σχεδόν από τα 38 ζωγραφικά έργα, που γενναιόδωρα δώρισε η κόρη του καλλιτέχνη, Αμαρυλλίς (Μαρία) Βασιλικιώτη-Weiler στην ΚΔΕΠΠΑΜ, δίνοντας τη δυνατότητα στους κατοίκους του νησιού να γνωρίσουν ευρύτερα το πολύπλευρο έργο του πατέρας της.
Στα έργα της δωρεάς, πέρα από την αγάπη του για τη Μύκονο και τις ομορφιές της, κρύβεται το εικαστικό του σχόλιο για την ανάπτυξη του τουρισμού. Οι «Τουρίστες στο γιαλό της Μυκόνου», στα «Μαγαζάκια με τα σουβενίρ» αποτυπώνονται ξέχωρα από τους ντόπιους και τις δραστηριότητές τους, ξέχωρα από τα ειδυλλιακά τοπία του νησιού. Αποτελούν τη νέα πραγματικότητα της δεκαετίας του ’60 και του ’70, την οποία ο Βασιλικιώτης απέδωσε με διεισδυτική ματιά στους πίνακές του, όπως ακριβώς έκανε στα χρόνια της νεότητάς του, όταν ζούσε στην Αιθιοπία. Πρόκειται για μια εικόνα της Μυκόνου σε μετασχηματισμό, με τη μαεστρία ενός προικισμένου καλλιτέχνη, που την αγάπησε με την ίδια θέρμη που κι εκείνη τον αγκάλιασε.
Το εικαστικό αφιέρωμα συνοδεύουν έκδοση κι έντυπο (δίγλωσσα, ελληνικά-αγγλικά).
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Το λιµάνι της Μυκόνου, ακουαρέλα σε χαρτί, 23 x 30 εκ.