Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός πως ολοένα και περισσότερο τα βιβλία φιλοσοφίας αποτελούν πόλο έλξης και πεδίο ανακάλυψης για πολλούς αναγνώστες που αναζητούν δρόμους διαφυγής και διεξόδους μέσω αυτών. Μικρά φιλοσοφικά εγχειρίδια μεταφράζονται και οδηγοί φιλοσοφίας όπως αυτοί του Σοπενχάουερ που αφορούν σε διάφορα και ποικίλα θέματα όπως η ζωή, ο θάνατος, οι γυναίκες, η επιβίωση έχουν βρει πρόσφορο έδαφος και γίνονται ανάρπαστα. Δεν είναι υπερβολή να μιλήσουμε για μία στροφή αξιοπρόσεκτη στην ανάγνωση του έργου σημαντικών ανθρώπων όπως ο Σοπενχάουερ ή ο Νίτσε και αυτή η επαφή με την σκέψη τους και τις αγωνίες που εξέφρασαν μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά ή επουλωτικά ως προς τα καθημερινά προβλήματα και τις ανησυχίες που βασανίζουν τον μέσο άνθρωπο. Η φιλοσοφία συνεπώς δεν μοιάζει ως ένα απροσπέλαστο σύμπαν ή ως κάτι απόμακρο και ακατανόητο, είναι ένας προσιτός προορισμός που δεν δυσκολευόμαστε να προσεγγίσουμε και αυτό χάρη σε διάφορες εκδόσεις πιο εκλαϊκευμένες που έχουν γεμίσει τα ράφια των βιβλιοπωλείων. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η παρούσα έκδοση, μία βιογραφία επεξηγηματική, αναλυτική και πλούσια τόσο σε πληροφορίες όσο και φωτογραφικό υλικό για ένας από τους επιφανέστερους στοχαστές όλων των εποχών.
Ο Peter Lewis διεισδύει στην φιλοσοφία του Σοπενχάουερ με τόλμη και θάρρος αλλά και με σεβασμό στις λεπτομέρειες που έκριναν τη ζωή του και το έργο του και πραγματεύεται παράλληλα και σε συνδυασμό με τους στοχασμούς του επεισόδια από την πολυτάραχη ζωή του. Αναφέρεται στην προβληματική σχέση με την μητέρα του που αποτέλεσε μια κρίσιμη για τον ίδιο συγκυρία και τον στιγμάτισε μέχρι και το τέλος της ζωής του αφού οι αντιζηλίες και το μίσος που αναπτύχθηκαν ανάμεσά τους οδήγησαν αμφότερους στην διαπίστωση πως θα ήταν καλύτερο να μην ξανασμίξουν ποτέ, όπερ και εγένετο. Άνθρωπος μοναχικός, αποξενωμένος, ιδιόρρυθμος και κυκλοθυμικός αγκάλιασε τις θεωρίες του και αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στην συγγραφή όσο και στην επιμέλεια διαφόρων πραγματειών που κατά καιρούς εξέδιδε με την ελπίδα να κομίσει νέους καρπούς στο φιλοσοφικό ρεύμα του καιρού του. Θα αποδειχτεί μέσω της αφήγησης του συγγραφέα πως υπήρξε πρόσωπο δύσκολα διαχειρίσιμο ως προς την συναναστροφή του και την συμπεριφορά του απέναντι σε άλλα άτομα του κύκλου του τόσο του οικογενειακού όσο και ευρύτερου σε τέτοιο βαθμό που η διαχυτικότητα και ο αυθορμητισμός του χαρακτήρα του θα τον οδηγήσουν σε αναρίθμητους καβγάδες και συγκρούσεις, τις οποίες μοιάζει να επιζητούσε. Τέτοια σύγκρουση ήταν και αυτή με συναδέλφους του, αν και ο όρος συνάδελφος εδώ δεν είναι τόσο δόκιμος. Παράδειγμα αντιπροσωπευτικό ο Χέγκελ, τις θεωρίες του οποίου πολέμησε σφόδρα σαν να ήταν εχθρός του ή ακόμα η επαφή του με τον Γκαίτε με τον οποίο αναπτύχθηκε εξαρχής ένας αμοιβαίος θαυμασμός αλλά στην πορεία και λόγω και της πολύ ιδιαίτερης ιδιοσυγκρασίας του η σχέση τους οδηγήθηκε στα άκρα λόγω των διαφωνιών και της άσχημης συμπεριφοράς που έφτανε τα όρια της ασέβειας εκ μέρους του Σοπενχάουερ.
Σε κάθε περίπτωση πάντως όλα τα παραπάνω ήταν ήσσονα ζητήματα για τον Σοπενχάουερ, αυτό που τον απασχολούσε πρωτίστως και αποκλειστικώς ήταν οι φιλοσοφικές του έρευνες και αναλύσεις, ο Peter Lewis είναι κατηγορηματικός ως προς αυτό: “Το κύριο ζητούμενο για τον Σοπενχάουερ παραμένει πάντα η ενασχόληση με τα μεγάλα φιλοσοφικά ζητήματα: με το νόημα και την αξία της ζωής, τη φύση της τέχνης και της ηθικής”. Αυτό που επιφανειακά μπορούμε να σχολιάσουμε, γιατί είναι προτιμότερο κανείς να εμβαθύνει μόνος του σε φιλοσοφικές περιπτύξεις τέτοιων προσωπικοτήτων είναι πως ο Σοπενχάουερ ως φύσει και θέσει απαισιόδοξος σε κάθε έκφανση του βίου του, υποστήριξε τη μη βούληση και τη μη ζωή, δηλαδή την αποχή από την θέληση για τα πράγματα διότι η επιθυμία είναι αυτή που τελικά μας παρασύρει σε δυστυχία και μαθηματικά μας οδηγεί στην θλίψη. “Η βούληση για ζωή, η οποία δεν έχει άλλο στόχο πέρα από την ίδια τη ζωή, αποτελεί τη βασική πηγή όλης της δυστυχίας και των βασάνων στη ζωή”. “Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση” εμφανίστηκε στα βιβλιοπωλεία τον Δεκέμβριο του 1818 και ήταν ένα γεγονός που τον χαροποίησε ιδιαίτερα και εξόχως αφού επισφράγισε και επιβεβαίωσε περίτρανα “τους καρπούς των κόπων μίας ολόκληρης ζωής”. Ο Σοπενχάουερ εξέφρασε πολλές θεωρίες περί σεξουαλικότητας, περί της προστασίας των ζώων από τους ανθρώπους παράλληλα με αυτές για τη ζωή αλλά σε αυτές για τη ζωή διαφαίνεται η απαισιοδοξία και η δυστυχία που ίσως οφείλεται εν μέρει και στην προσωπική του ζωή. Ο ίδιος ισχυριζόταν σε κάθε ευκαιρία πως “κάθε ανθρώπινη ζωή είναι μία τραγωδία, δεν είναι παρά μία σειρά μάταιες ελπίδες, ατελέσφορα σχέδια και λάθη που συνειδητοποιούμε πολύ αργά. Προφανώς δεν αξίζει να τη ζήσει κανείς”.
Δεν πρέπει να λησμονεί κανείς πως όπως οι περισσότεροι δημιουργοί και φυσιογνωμίες τέτοιας εμβέλειας έτσι και εκείνος, ξεχασμένος στον κόσμο των δικών του συλλογισμών παρέμενε υπό σκιά μέχρι και λίγα χρόνια πριν το τέλος της ζωής του και το έργο του εκτιμήθηκε και αναγνωρίστηκε πολύ αργά. Ο ίδιος βίωσε αυτή την απογοήτευση και τη αποστροφή του κόσμου στο πρόσωπό του με πικρό τρόπο ενώ την κατέγραψε σε ένα αυτοβιογραφικό σημείωμα το 1855 με μία ευχή “ο πρωινός ήλιος της φήμης του να χρυσώσει το λυκόφως της ζωής του και να αποδιώξει την καταχνιά”. Παρόλα τα σκιώδη και στενάχωρα για τον ίδιο συμβάντα πίστευε ακράδαντα πως “οι μέλλουσες γενιές θα αναγείρουν μνημεία για μένα”. Αυτό όντως συνέβη και ο συγγραφέας Lewis αναφέρει ένα απόσπασμα δηλώσεων του Σίγκμουντ Φρόυντ για τον Σοπενχάουερ: “Ο Σίγκμουντ Φρόυντ απέτισε φόρο τιμής στον Σοπενχάουερ χαρακτηρίζοντάς τον πηγή έμπνευσης για τις δικές του θεωρίες περί ασυνειδήτου και του ρόλου του σεξ στον ανθρώπινο ψυχισμό”. Ο Σοπενχάουερ διάβασε Καντ και στηρίχτηκε στις θεωρίες του και κυρίως στην “Κριτική του καθαρού λόγου” την οποία και μελέτησε γιατί εκεί ο Καντ άρθρωσε έναν λόγο ελκυστικό για τον νεαρό φιλόσοφο, τον οποίο με την σειρά τους θα μνημονεύσουν και θα χρησιμοποιήσουν τόσο ο Νίτσε όσο και ο Βιτγκενστάιν αλλά και λογοτέχνες του 19ου αιώνα όπως ο Προυστ, ο Μωπασάν, ο Ζολά και ο Κάφκα αποδεικνύοντας ακόμα μία φορά πως λογοτεχνία και φιλοσοφία είναι δύο έννοιες αλληλένδετες και διάγουν βίους παράλληλους.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
“Αγαπημένη τέχνη, πόσες ζοφερές ώρες,
όταν ήμουν βυθισμένος στα βάσανα της ζωής,
μου ζέστανες την καρδιά, μου έδωσες αγάπη
και με μετέφερες σε έναν καλύτερο κόσμο!”
“Η φιλοσοφία είναι κάτι πολύ πιο υψηλό από κάθε θρησκεία που είναι δυνατόν να υπάρξει… κάτι το οποίο πρέπει να κατανοήσει και να δει κανείς σε βάθος”
Το βιβλίο του Peter Lewis, Άρτουρ Σοπενχάουερ, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.