Arts & Docs: Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος εισβάλλει στο μυαλό του καλλιτέχνη

Μια επιλογή ταινιών (πρόσφατες παραγωγές αλλά και vintage δημιουργίες που χρήζουν επανεκτίμησης) προορισμένων να ερεθίσουν τον αμφιβληστροειδή ορκισμένων φιλότεχνων και ανήσυχων σινεφίλ.

Στο αφιέρωμα, που τιτλοφορείται Art & Docs: Στο μυαλό του καλλιτέχνη, υπογραφές αναγνωρισμένων δημιουργών ντοκιμαντέρ, όπως ο Peter Watkins, η Agnès Varda και ο Nathaniel Kahn, συναντιούνται με ανερχόμενα ονόματα του είδους για να μας προσφέρουν ένα συναρπαστικό κινηματογραφικό καλειδοσκόπιο για το αιώνιο κυνήγι της καλλιτεχνικής έμπνευσης, τη φευγαλέα φύση του ταλέντου και τα όρια της εικαστικής έκφρασης.

Αναπάντεχες ματιές στο αστικό σκηνικό της street art και στο χρηματιστήριο της τέχνης, αντισυμβατικά πορτρέτα ιδιοφυϊών όπως ο Edvard Munch και ο David Hockney, πρωτοπόρες γυναίκες δημιουργοί που απαιτούν την αναθεώρηση της Ιστορίας της Τέχνης, προκλητικός ερωτισμός και ξεδιάντροπα παιχνίδια με τη δημοσιότητα δια χειρός Robert Mapplethorpe και Maurizio Cattelan, περιγράφουν μερικές μονάχα από τις ταινίες του αφιερώματος, που συνθέτουν μια ιλιγγιώδη διαδρομή στο τοπίο των οπτικών τεχνών.

Οι Ταινίες:

Έντβαρντ Μουνκ (Edvard Munch, 1974) του Peter Watkins

O Έντβαρντ Μουνκ, γεννημένος το 1863, μεγαλώνει στην Κριστιανία, το σημερινό Όσλο. Τα βιώματά του από το ταραγμένο οικογενειακό, πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, και μια ερωτική απογοήτευση που θα τον στοίχειωνε για πάντα, διαμορφώνουν ένα απολύτως προσωπικό καλλιτεχνικό ύφος. Όταν όμως η δουλειά του δέχεται λυσσαλέα επίθεση από κριτικούς και κοινό, ο Μουνκ φεύγει για το Βερολίνο, όπου θα γίνει μέρος της πολιτισμικής καταιγίδας που ετοιμάζεται να σαρώσει την Ευρώπη. ” Έργο μιας ιδιοφυΐας”, όπως το περιέγραψε ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, το αριστούργημα του Πίτερ Γουάτκινς ξεπερνά κατά πολύ τα όρια μιας συμβατικής βιογραφίας του εμβληματικού Νορβηγού εξπρεσιονιστή ζωγράφου, για να αναδειχθεί σε μια από τις καλύτερες ταινίες που έγιναν ποτέ πάνω στην ίδια τη διεργασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Τοιχογραφίες (Mur Murs, 1981) της Agnès Varda

Επιστρέφοντας στο Λος Άντζελες το 1979, η Ανιές Βαρντά δημιούργησε ένα καλειδοσκοπικό ντοκιμαντέρ για τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες που διακοσμούν την πόλη. Διασχίζοντας την Πόλη των Αγγέλων, η ανήσυχη δημιουργός παρατηρεί τις μνημειώδεις όσο και εφήμερες ζωγραφιές που συνθέτουν το φόντο της μεγαλούπολης και αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές κουλτούρες της. Περιεργάζεται τα γκραφίτι και τα πειράματα στον φωτορεαλισμό, τη ρόλερ ντίσκο και τη βία των συμμοριών, τους Ευαγγελιστές και τους Χάρε Κρίσνα… Μια έκρηξη χρώματος και ζωντάνιας, οι “Τοιχογραφίες” είναι μια αναζωογονητική σπουδή πάνω στις έννοιες της κοινότητας και της πολυπολιτισμικότητας, και συνάμα, ένας κατάλογος ασυνήθιστης δημόσιας τέχνης που δεν θα είχε διασωθεί δίχως την πολύτιμη αυτή κινηματογραφική μαρτυρία.

A Bigger Splash (1974) του Jack Hazan

Όμορφο σαν αμαρτία και αληθινό σαν συνθετικό διαμάντι, το “A Bigger Splash” θα μπορούσε να είναι ο πρόδρομος των εκπομπών ριάλιτι που κατέκλυσαν την τηλεόραση από τη δεκαετία του ’90 μέχρι σήμερα. Μισο-στημένες σεκάνς από την πραγματική ζωή του μεγάλου δανδή της βρετανικής τέχνης, του Ντέιβιντ Χόκνεϊ, στην πιο στραφταλιζέ στιγμή της ζωής του, διεισδύουν χωρίς πολλή σκέψη στα παρασκήνια του Swinging London της δεκαετίας του ’70. Άψογα καλιφορνέζικα αγόρια, επιδείξεις μόδας, τιρκουάζ πισίνες και – στην καρδιά της ταινίας– ένας χωρισμός, που σημάδεψε τη ζωή του Χόκνεϊ τόσο βαθιά, που όταν είδε το ντοκιμαντέρ, προσέφερε στο σκηνοθέτη Τζακ Χαζάν 20.000 λίρες για να καταστρέψει τις υπέροχες κόπιες του φιλμ. Ευτυχώς δεν ενέδωσε στον πειρασμό, χαρίζοντας στον παγκόσμιο κινηματογράφο ένα δροσερό ντοκιμαντέρ για διψασμένα κορμιά μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού.

Αόρατη Χίλμα (Beyond the Visible – Hilma af Klint, 2019) της Halina Dyrschka

Η σουηδή Χίλμα αφ Κλιντ υπήρξε μια πρωτοπόρος δημιουργός αφηρημένης τέχνης πριν από τη γέννηση του όρου και πριν από οποιονδήποτε άλλο ομότεχνό της. Αντλώντας έμπνευση εξίσου από τη σύγχρονη επιστήμη, τον φυσικό κόσμο και τον μυστικισμό, ξεκίνησε το 1906 να δημιουργεί μια σειρά από, μεγάλων διαστάσεων, μυστηριώδη και πολύχρωμα έργα ζωγραφικής, πρωτόγνωρης αισθητικής και τεχνοτροπίας. Γιατί όμως το όνομά της παραμένει άγνωστο και απόν από την επίσημη ιστορία της τέχνης; Το ντοκιμαντέρ της Χαλίνα Ντίρσκα δεν αναλαμβάνει μονάχα να επανορθώσει τη σκανδαλώδη αυτή αδικία, αποκαλύπτοντας το εκθαμβωτικό έργο και την αινιγματική ζωή της Χίλμα αφ Κλιντ, αλλά και να αναδείξει τον ρόλο που επέβαλαν στις γυναίκες δημιουργούς οι πατριαρχικές και καπιταλιστικές αντιλήψεις που διαμορφώνουν (ακόμα και σήμερα) τον κόσμο της τέχνης.

Μέιπλθορπ: Κοίτα τις Εικόνες (Mapplethorpe: Look at the Pictures, 2016) των Fenton Bailey και Randy Barbato

Καλωσήρθατε στον ακατάλληλο για ανηλίκους κόσμο του Ρόμπερτ Μέιπλθορπ, του ανθρώπου που άλλαξε για πάντα τη θέση της polaroid φωτογραφίας στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Παθιασμένος με την επιτυχία και το celebrity status, o Μέιπλθορπ κατέκτησε το Μανχάταν την εποχή του Studio 54 και έγινε πασίγνωστος για τις φωτογραφίες της σαδομαζοχιστικής gay σκηνής και των αγαλμάτινων μαύρων ανδρών. “Για να είσαι μέρος του κόσμου του, έπρεπε να είσαι πλούσιος, διάσημος ή να κάνεις σεξ μαζί του” λέει πρώην σύντροφος και μοντέλο του. Με αφορμή μια κοινή έκθεση στα μουσεία Getty και LACMA, το σκηνοθετικό δίδυμο των Φέντον Μπέιλι και Ράντι Μπαρμπάτο κάνει βουτιά στο αρχείο του και μιλάει με φίλους και μέλη της οικογένειάς του με στόχο να εξανθρωπίσει την εικόνα του Μέιπλθορπ, μία από τις πιο διαβόητες και περίπλοκες φιγούρες στο χώρο της φωτογραφίας του 20ού αιώνα.

Κόντρα στον Άνεμο (Leaning Into the Wind: Andy Goldsworthy, 2017) του Thomas Riedelsheimer

Σύμφωνα με τον Άντι Γκολντσουόρθι, υπάρχουν δύο τρόποι να ζεις: ο ένας είναι να ακολουθήσεις το μονοπάτι και ο άλλος είναι να περάσεις μέσα από τους θάμνους. Κι αυτό ακριβώς κάνει σ’ αυτήν τη συναρπαστική κινηματογραφική συνάντηση ανάμεσα στο εφήμερο και το μόνιμο. Όσο ο Γκολντσουόρθι “ζωγραφίζει” σκαλοπάτια με φθινοπωρινά φύλλα και ξαπλώνει στη μέση του δρόμου, αφήνοντας στεγνά αποτυπώματα σε βρεγμένα πεζοδρόμια, ο σκηνοθέτης αρνείται να αφήσει την περαστική τους ομορφιά να χαθεί. Τελικά τι μένει όταν δουλεύεις με τα στοιχεία της φύσης και σε ποιον απευθύνεσαι; Μάλλον στους σινεφίλ και στον Θεό, αφού κανένας κοινός θνητός δεν θα μπορούσε να έχει τέτοια πανοραμική θέα στο εξαιρετικά ιδιοσυγκρασιακό έργο του βρετανού καλλιτέχνη.

Όλα για Πούλημα (The Price of Everything, 2018) του Nathaniel Kahn

Τη σήμερον ημέρα, η τέχνη είναι θέαμα, φράγκα και πρωτοσέλιδα. Πίνακες του Μπασκιά και του Γκέρχαρντ Ρίχτερ πωλούνται για εκατομμύρια δολάρια. Μια τεράστια φουσκωτή μπαλαρίνα του Τζεφ Κουνς στέκεται επιβλητική στο Κέντρο Ροκφέλερ. Μια ατόφια χρυσή τουαλέτα του Μαουρίτσιο Κατελάν βρίσκεται σε κοινή θέα (και κοινή χρήση) στο Γκούγκενχαϊμ. Το ενδιαφέρον της κοινωνίας για την αισθητική και κοινωνική αξία της τέχνης έχει ατονήσει. Το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι τα brand names και οι μπίζνες. Πώς κοστολογεί κανείς την αξία της τέχνης σε ευρώ και δολάρια; Και ποιος αποφασίζει ποιο έργο κοστίζει τι; Το ” Όλα για Πούλημα” κάνει μερικές πολύ δύσκολες ερωτήσεις, απομυθοποιώντας συστηματικά τον δήθεν εκλεπτυσμένο κόσμο της τέχνης -και μάλιστα το διασκεδάζει απίστευτα!

Μαουρίτσιο Κατελάν: Επιστρέφω σε Λίγο (Maurizio Cattelan: Be Right Back, 2016) της Maura Axelrod

Ιδιοφυΐα ή απατεώνας; Ο Μαουρίτσιο Κατελάν αναστάτωσε τον καλλιτεχνικό κόσμο στα τέλη του ’80 με μια σειρά από εκκεντρικές εικαστικές εγκαταστάσεις. Στα είκοσι χρόνια της μετεωρικής του πορείας, δεν θα σταματούσε να προκαλεί, μέχρι την οικειοθελή του απόσυρση το 2011, που κατέληξε στην έκθεση του συνολικού του έργου, κρεμασμένου κυριολεκτικά από το ταβάνι του Μουσείου Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης. Η σκηνοθέτις Μόρα Άξελροντ ιχνηλατεί την επεισοδιακή καριέρα του πιο διακεκριμένου φαρσέρ της τέχνης της εποχής μας, καλώντας επιμελητές, συλλέκτες, κριτικούς (αλλά και τις πρώην συντρόφους του) να καταθέσουν την άποψή τους για τον καλλιτέχνη που –μεταξύ άλλων– συνέθλιψε τον Πάπα με έναν μετεωρίτη, έπνιξε τον Πινόκιο σε μια πισίνα και εξαπάτησε κατ’ επανάληψη κοινό και κριτικούς, σαγηνεύοντάς τους και εξοργίζοντάς τους την ίδια στιγμή.

Η Πρόταση (The Proposal, 2018) της Jill Magid

Γνωστός ως “ο καλλιτέχνης ανάμεσα στους αρχιτέκτονες”, ο μεξικανός Λουίς Μπαραγκάν θεωρείται από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα. Μετά το θάνατό του, το 1988, το μεγαλύτερο μέρος της πλούσιας παρακαταθήκης του βρέθηκε κλειδωμένο σε μια αποθήκη στην Ελβετία, κρυμμένο από τα μάτια του κόσμου. Οι φήμες θέλουν το πολύτιμο αρχείο να αποτέλεσε γαμήλιο δώρο ενός επιχειρηματία προς τη σύζυγό του, η οποία στέκεται πλέον μοναδική διαχειρίστρια – κέρβερος απέναντι σε όποιον επιθυμεί να το αξιοποιήσει. Προσπαθώντας να αναστήσει τη ζωή και το έργο του Μπαραγκάν, η προκλητική καλλιτέχνις και σκηνοθέτις Τζιλ Μάγκιντ σκαρφίζεται μια παράτολμη πρόταση προς τους ιδιοκτήτες του αρχείου, η οποία μετατρέπεται και η ίδια σε αμφιλεγόμενο έργο τέχνης: μια εξωφρενική πράξη διαπραγμάτευσης για τη δημόσια πρόσβαση στην τέχνη, σκηνοθετημένη με την ένταση ενός θρίλερ.

Πρόκειται για τη δεύτερη φορά που η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και το Exile Room συνδιοργανώνουν ένα αφιέρωμα με αυτή τη θεματική, μετά την πρώτη επιτυχημένη εκδήλωση Art & Docs του 2015.

Όλες οι προβολές του αφιερώματος θα πραγματοποιηθούν στον θερινό κινηματογράφο Λαΐς της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, με ελληνικούς υπότιτλους.

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ
Ταινιοθήκη της Ελλάδος / Exile Room