* Το ΑΘΗΝΕΟ θα προσφέρει μια ολοκληρωμένη εμπειρία ζυθογνωσίας στον επισκέπτη μέσα από μουσειακό εκθεσιακό χώρο αλλά και κέντρο εκπαίδευσης, που θα φιλοξενεί διαδραστικά σεμινάρια
*Καινοτόμες συνταγές απαστερίωτης μπίρας θα δοκιμάζονται στο πρωτότυπο μικροζυθοποιείο και θα κυκλοφορούν, σε επιλεγμένη διανομή, τέσσερις φορές το χρόνο
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στο ίδιο ακριβώς σημείο που πριν από 50 χρόνια η Αθηναϊκή Ζυθοποιία δημιούργησε το πρώτο της Ζυθοποιείο, ξεκινάει κάτι νέο που φιλοδοξεί να γίνει σημείο αναφοράς για την ιστορία και την παράδοση της μπίρας στη χώρα μας: Ας υποδεχθούμε το ΑΘΗΝΕΟ, τον πρώτο χώρο Δημιουργικής Ζυθοποιίας στην Ελλάδα. Μια μονάδα παραγωγής νέων ειδών μπίρας, αλλά επίσης, ιστορίας, πολιτισμού και νέων ιδεών.
Το ΑΘΗΝΕΟ είναι ένα πρότυπο μικροζυθοποιείο, ένα κέντρο αφιερωμένο στον πολιτισμό της μπίρας, ένας πυρήνας καινοτομίας, γνώσης, εκπαίδευσης, έμπνευσης, τέχνης και ψυχαγωγίας. Στο νέο πολύ-λειτουργικό χώρο, οι επισκέπτες θα απολαμβάνουν μια ολοκληρωμένη εμπειρία, καθώς ανακαλύπτοντας έναν ιστορικό βιομηχανικό χώρο πρότυπα επανασχεδιασμένο, θα μπορούν επίσης να μυηθούν στα μυστικά της ζυθοποίησης φτιάχνοντας τη δική τους μπίρα, να πειραματιστούν με τα συστατικά της, αλλά και να μάθουν τα πάντα για την ιστορία της.
Στο ΑΘΗΝΕΟ θα πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά σεμινάρια για την ιστορία της μπίρας, τη διαδικασία ζυθοποίησης και τα είδη της, καθώς και γευσιγνωσίες. Το ΑΘΗΝΕΟ θα έχει σύγχρονη αισθητική και ταυτόχρονα έντονες αναφορές στο παρελθόν, αφού στο χώρο θα λειτουργεί ένα μικρό αλλά περιεκτικό Μουσείο για τη μπίρα και την ιστορία της, όπου οι επισκέπτες θα έχουν τη μοναδική ευκαιρία να δουν από κοντά οπτικό υλικό για την μακραίωνη διαδρομή της μπίρας από την προϊστορική εποχή ως τις μέρες μας, καθώς και παλιά αντικείμενα και εργαλεία ζυθοποίησης, συλλεκτικές συσκευασίες μπίρας, παλιές διαφημίσεις, καθώς και πλούσιο οπτικό υλικό για την ιστορία της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας. Το Μουσείο του ΑΘΗΝΕΟ δημιουργήθηκε κυρίως με αντικείμενα από τις 3 μονάδες παραγωγής της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας που εντοπίστηκαν και αρχειοθετήθηκαν από την ιστορικό και επιμελήτρια τέχνης Ίριδα Κρητικού. Στον ίδιο χώρο προβάλλεται σύντομο βίντεο για την ιστορία της μπίρας (ιστορική έρευνα – τεκμηρίωση Ίρις Κρητικού), ενώ φιλοξενείται σε μόνιμη έκθεση συλλογή πρωτότυπων κεραμικών κύπελων μπίρας που ακολουθούν την ιστορική διαδρομή της ανά τους αιώνες. Τη συλλογή υπογράφουν οι Τίνα Καραγεώργη, Ιωσηφίνα Κοσμά, Άσπα Παπαλεξανδρή και Σταυρούλα Παπασπύρου.
Το συνολικό σχεδιασμό του χώρου, καθώς τα επιμέρους στοιχεία που συνθέτουν την εμπειρία του επισκέπτη, επιμελήθηκε η εταιρία επικοινωνίας Newton, σε συνεργασία με τον interior designer Χάρη Λουρίδα και την Ίριδα Κρητικού. Η συντήρηση του αρχειακού υλικού της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας πραγματοποιήθηκε από τη Βιβή Γερολυμάτου.
Ο κ. Ζωούλλης Μηνά, Διευθύνων Σύμβουλος Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, δήλωσε: «Το ΑΘΗΝΕΟ είναι ο χώρος που συναντιούνται η τέχνη της ζυθοποιίας, η μάθηση, η ψυχαγωγία και η δημιουργικότητα. Είναι μια ιδέα που γεννήθηκε από τους ανθρώπους μας και υλοποιήθηκε με πολλή αγάπη και μεράκι γι’ αυτό που εμείς, στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία, ξέρουμε πολύ καλά, την μπίρα. Πάνω από όλα όμως, είναι κάτι που θεωρούμε ότι οφείλουμε στους έλληνες καταναλωτές, που μας τιμούν εδώ και από πάνω 50 χρόνια με την εμπιστοσύνη τους: ένας χώρος που συγκεντρώνει ό,τι θα ήθελε να ξέρει κανείς για την μπίρα, από την ιστορία της, τη διαδρομή της στη χώρα μας, τους τύπους και τα είδη της, τα μυστικά της. Έτσι θεωρούμε ότι κάνουμε πράξη με τον καλύτερο τρόπο τη θέλησή μας να κάνουμε ακόμα περισσότερους καταναλωτές να αγαπήσουν την μπίρα».
Οι μπίρες του ΑΘΗΝΕΟ
Από τα καζάνια του ΑΘΗΝΕΟ θα βγαίνουν απαστερίωτες μπίρες, κυρίως Lager και Ale, με την προσθήκη εκλεκτών τοπικών προϊόντων, πλούσια αρώματα και έντονες γεύσεις, που θα παράγονται με 100% ελληνικό κριθάρι και ποικιλίες αρωματικών λυκίσκων. Θα είναι διαθέσιμες κυρίως σε βαρέλι 20 λίτρων σε περιορισμένη και επιλεγμένη διανομή και θα παράγονται χειροποίητα, χωρίς αυτοματοποίηση στη διαδικασία ζυθοποίησης. Στο ΑΘΗΝΕΟ κάθε εποχή θα έχει τη μπίρα της, αφού θα παράγονται εκεί, τέσσερις διαφορετικές γεύσεις μπίρας το χρόνο, ταιριάζοντας ουσιαστικά μια νέα γεύση σε κάθε εποχή: Άνοιξη και Καλοκαίρι ανοιχτόχρωμες, φρουτώδεις, δροσερές. Φθινόπωρο και Χειμώνας σκουρόχρωμες και έντονα αρωματικές.
Η πρώτη μπίρα, που έχει ήδη παραχθεί από τους μικροζυθοποιούς του ΑΘΗΝΕΟ, είναι η ιδιαίτερα αρωματική ΑΘΗΝΕΟ#1, μια γνήσια Lager στα συστατικά της οποίας κυριαρχούν το μέλι και ο κόλιανδρος. Έχει 5% αλκοόλ, θολό χρυσοκίτρινο χρώμα, ιδιαίτερο άρωμα με νότες μελιού και βοτάνων, γεύση ελαφριά και γλυκόπικρη, φρουτώδης με οινώδεις νότες.
Το ΑΘΗΝΕΟ βρίσκεται στις εγκαταστάσεις της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας στην Αθήνα, στη Λεωφόρο Κηφισσού 102. Λεπτομέρειες για τη λειτουργία του, τα σημεία όπου βρίσκονται οι μπίρες που παράγει, τα εκπαιδευτικά σεμινάρια για την τέχνη της ζυθοποίησης και τις υπόλοιπες δραστηριότητες που προγραμματίζονται στο Κέντρο Ζυθογνωσίας του ΑΘΗΝΕΟ, θα είναι συγκεντρωμένες στην ιστοσελίδα www.athineo.gr και στη σελίδα στο facebook: letsbeer.gr.
Η Μπίρα: ένα συναρπαστικό ταξίδι στην ιστορία
Ποιος άραγε υπήρξε ο πρώτος ζυθοποιός στην ιστορία;
Είναι μάλλον δύσκολο να αποδόσουμε την εφεύρεσή της σε έναν συγκεκριμένο πολιτισμό.
Το πιθανότερο είναι, ωστόσο, ότι τα πρώτα πόσιμα προϊόντα ζύμωσης εμφανίστηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καλλιέργειας των σιτηρών 12.000 περίπου χρόνια πριν, καθώς οι φυλές κυνηγών και συλλεκτών τροφής μεταλλάσσονταν σε γεωργικούς πληθυσμούς εγκατεστημένους κοντά σε εκτάσεις με σιτάρι, ρύζι, κριθάρι και καλαμπόκι.
Το πρωιμότερο χρονολογημένο γνωστό αλκοολούχο ποτό, υπήρξε ένα κινεζικό μείγμα 9.000 ετών, φτιαγμένο από ρύζι, μέλι και φρούτα: η πρώτη «μπίρα» στον κόσμο παράχθηκε και ζυμώθηκε γύρω στο 7.000 π.Χ. στην Κίνα.
Οι Σουμέριοι οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι
Η πρώτη μπίρα από κριθάρι γεννήθηκε σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις στη Μεσοποταμία, ενώ, μια ασσυριακή πινακίδα χρονολογημένη γύρω στο 2.000 π.Χ., συμπεριλαμβάνει τη μπίρα ανάμεσα στις προμήθειες του Νώε για την Κιβωτό του. Τα πρώτα ασφαλή ίχνη της παραγωγής της που αποδίδεται στους Σουμέριους, εντοπίζονται 5.000 περίπου χρόνια πριν. Ήδη από το 4000 π.Χ,. οι Σουμέριοι ζύμωναν ένα είδος ψωμιού που ο παλαιωμένος πολτός του περιγράφεται στις πηγές ως «θείο ποτό»: σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, η διαδικασία αυτή, γνωστή πλέον ως ζυθοποίηση, ξεκίνησε στο Godin Tepe της Μεσοποταμίας (σημερινό Ιράν) στα μέσα της τέταρτης χιλιετίας (3.500-3.100 π.Χ.). Η μπίρα αναφέρεται επίσης στο Έπος του Γκιλκαμές, ενώ, ο γραμμένος το 1800 π.Χ. Ύμνος στη σουμεριακή θεά της μπύρας Ninkasi, περιγράφει μια δημοφιλή συνταγή παχύρρευστης μπίρας από κριθαρένιο ψωμί που παρασκευαζόταν από ιέρειες της θεάς και πινόταν με καλαμάκι.
Οι Σουμέριοι μεταλαμπάδευσαν τη γνώση τους για τη μπίρα στους Βαβυλώνιους που με τη σειρά τους τη χρησιμοποίησαν σε συναλλαγές με άλλους λαούς, κυρίως τους Αιγυπτίους που τη λάτρευαν. Οι αρχιζυμωτές ήταν συχνά γυναίκες-ιέρειες. Γνωρίζουμε ότι ήδη από το 3.000 περίπου π.Χ., οι Βαβυλώνιοι διέθεταν 20 περίπου διαφορετικά είδη μπίρας. Η πρώιμη αυτή μπίρα ήταν θολή και αφιλτράριστη και πινόταν με καλαμάκι ώστε τα πικρά ιζήματα να μένουν στον πάτο. Μια Βαβυλωνιακή πινακίδα από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, αναφέρεται σε διαφορετικά είδη μπίρας (σκούρα, ξανθή, κόκκινη, με αφρό και χωρίς αφρό κ.ά.), καθώς και στον τρόπο πόσης με ένα καλαμάκι αρκετά μακρύ ώστε ο βασιλικός πότης να φτάνει από τη θέση του στον θρόνο ως το περιεχόμενο ενός μεγάλου δοχείου που φυλασσόταν σε κοντινή απόσταση στην επίσημη αίθουσα.
Το 2.100, ο Χαμπουραμπί, 6ος Βασιλιάς της Βαβυλώνας, συμπεριέλαβε στον περίφημο Νομικό του Κώδικα κανονιστικούς όρους για τους ιδιοκτήτες καπηλειών που πουλούσαν μπίρα: η τιμωρία του ταβερνιάρη για λειψή μερίδα ήταν πνιγμός, μέτρο καταφανώς αποτρεπτικό για την επανάληψη μιας τέτοιας παράβασης.
Λίγοι αρχαίοι πολιτισμοί αγάπησαν τη μπίρα όσο οι Αιγύπτιοι. Στην Αυτοκρατορική Αίγυπτο των Φαραώ, η μπίρα ήταν μια από τις πλέον σημαντικές τροφές της καθημερινής διατροφής παιδιών και ενηλίκων, οι «οίκοι μπίρας» συγκέντρωναν πλήθος ανθρώπων τα βράδια, ενώ οι εργάτες που δούλευαν στις όχθες του Νείλου, συχνά πληρώνονταν με αντίτιμο τον θρεπτικό, γλυκό χυλό της. Πηχτή, φτιαγμένη από ελαφρά ψημένο κριθαρένιο ψωμί, συχνά αρωματισμένη με συστατικά όπως μέλι, μανδραγόρα, χουρμάδες ή ελαιόλαδο, χρησιμοποιείτο επίσης ως τελετουργική τροφή αλλά και ως φάρμακο: περισσότερες από 100 αιγυπτιακές συνταγές περιέχουν τη λέξη «μπίρα», που θεωρείτο –όπως και σε μετέπειτα εποχές στη δυτική Ευρώπη- υγιεινότερη από το νερό.
Η Ίσις, Θεά της Φύσης, λατρευόταν ως προστάτιδα της ζύμωσης, ενώ η θεά της μπίρας Tenant, πήρε το όνομά της από τη λέξη tenemu που στα αιγυπτικά σήμαινε τη μπίρα. Ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος των ανακτόρων ήταν επιφορτισμένος με τη ευθύνη της διατήρησης της ποιότητάς της. Πυκνές αναφορές στη μπίρα και την παρασκευή της από κριθάρι συναντούμε στο ιερό αιγυπτιακό Βιβλίο των Νεκρών, ενώ, πολυάριθμα σωζόμενα ανάγλυφα και ειδώλια αναπαριστούν με εντυπωσιακή λεπτομέρεια την παρασκευή αλλά και την κατανάλωση του παχύρρευστου ροφήματος με μακρύ καλαμάκι και μέσα από μικρά σφαιρικά δοχεία. Ένα βαρέλι μπίρας, ήταν εξάλλου το πλέον κατάλληλο δώρο για τον Φαραώ και την κόρη του, εκ μέρους ενός επίδοξου μνηστήρα. Γνωρίζουμε επίσης ότι ο Φαραώ Ραμσής Β΄ (1.200 π.Χ.), προσέφερε 30.000 γαλόνια μπύρας στους θεούς σε ετήσια βάση ή και ως έκτακτη προσφορά, προκειμένου να κατευναστεί η μήνη τους.
Το ταξίδι στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Δύση
Οι Αιγύπτιοι έμαθαν στους Έλληνες τη διαδικασία της ζύμωσης και τη μπίρα, ενώ η ελληνική λέξη ζύθος, πρόερχεται από την αιγυπτιακή zytum. Σύμφωνα με τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης, η χρήση της μπύρας ήταν διαδεδομένη κατά τη Μινωική και τη Μυκηναϊκή περίοδο: ίχνη ζύμωσης σε παρασκευαστικούς τρίποδες στον μεσο-μινωικό οικισμό του Αποδούλου (1.700 π.Χ.) και κατάλοιπα μπίρας από κριθάρι μέσα σε κύπελλα στην ανασκαφή των Αρμένων (1.370-1.340 π.Χ.) είναι μερικά από τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης. Αντίστοιχα ευρήματα προέρχονται από τον μυκηναϊκό πολιτισμό, ενώ, σύγχρονες χημικές αναλύσεις αποδεικνύουν την ύπαρξη διαφορετικών προϊόντων ζύμωσης καθ’όλη τη διάρκεια της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Κατά τη διάρκεια των κλασικών χρόνων στην Αθήνα, ο Σοφοκλής προέτασσε την εγκράτεια και συνιστούσε μια δίατα από ψωμί, κρέας, λαχανικά και μπίρα (ζύθος). Η μπίρα αναφέρεται επίσης από τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα.
Μεταγενέστερα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι οι Έλληνες έμαθαν τη ζύμωση στους Ρωμαίους. Διαβαίνοντας τον ποταμό Ρουβίκωνα το 49 π.Χ., ο Ιούλιος Καίσαρ απηύθυνε πρόποση στους αξιωματικούς του γεμίζοντας το ποτήρι του με μπίρα. Ο Πλίνιος και ο Τάκιτος αναφέρονται στη διάδοση της μπίρας από τους Ρωμαίους στους Κέλτες και τα άλλα βαρβαρικά φύλα της Βρετανίας, ενώ, σύμφωνα με τις πηγές, ήδη από το 800 π.Χ. περίπου, τα βαρβαρικά φύλα της Γερμανίας γνώριζαν τη ζυθοποίηση.
Η ζυθοποίηση γνώρισε νέα άνθηση με τον ερχομό των χριστιανικών χρόνων, εξαιτίας κυρίως της ύπαρξης των μοναστηριών που παρήγαγαν τη δική τους μπίρα, βελτιώνοντας συνεχώς την ποιότητά της. Οι μοναχοί, υπό την ιδιότητα των ξενοδόχων, ίδρυσαν σε πολλές περιπτώσεις τα πρώτα ζυθοποιεία. Η ζυθοποίηση θεωρείται έως σήμερα η αρχαιότερη βιομηχανία στη Γλασκόβη, ενώ σύμφωνα με το Senchus Mor, το βιβλίο των αρχαίων ιρλανδικών νόμων, ο Άγιος Patrick, προστάτης άγιος της Ιρλανδίας, φιλοξενούσε σε μόνιμη βάση στο σπίτι του τον ζυθοποιό μοναχό Mescan.
Ο Αυτοκράτορας Καρλομάγνος (742-814 μ.Χ.), θεωρούσε τη μπίρα βασικό συστατικό της υγιεινής διαβίωσης, εκπαίδευε ο ίδιος τους ζυθοποιούς του βασιλείου του και είχε θεσπίσει ειδικούς νόμους για τη χρήση της. Ο Βασιλιάς Αρθούρος, κερνούσε τους ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης με εκλεκτή μπίρα, ενώ, συχνά εξακολουθούσαν να ζυθοποιούν οι γυναίκες. Ο Άγιος Θωμάς Μπέκετ, αρχιεπίσκοπος του Canterbury και μετέπειτα μάρτυρας, έγινε ο προστάτης άγιος της συντεχνίας των ζυθοποιών του Λονδίνου. Η αποστολή του στη Γαλλία το 1158 προκειμένου να αναζητήσει μια Γαλλίδα πριγκίπισσα για τον πρίγκιπα Ερρίκο, συνοδεύτηκε επίσης από βαρέλια εκλεκτής βρετανικής μπίρας.
Η Αναγέννηση και ο Νέος Κόσμος
Ο ζύθος και η μπίρα χρησιμοποιούνται σήμερα ως έννοιες ταυτόσημες. Ο ζύθος, ωστόσο, φτιαγμένος από κριθάρι, νερό και μαγιά, αντικαταστάθηκε στις αρχές του 15ου αιώνα από τη μπίρα. Εισαγμένη από τη Φλάνδρα, η μπίρα είχε γεύση πικρότερη εξαιτίας του λυκίσκου που περιείχε και διατηρούνταν καλύτερα από τον αγγλικό ζύθο εξαιτίας της συντηρητικής ιδιότητας του νέου συστατικού. Οι πρωιμότερες γραπτές πηγές για τη ύπαρξη του λυκίσκου είναι γερμανικές και υποδηλώνουν τη χρήση του ήδη από το 822 μ.Χ., ενώ στην Αγγλία καθιερώνεται γύρω στα μέσα του 15ου αιώνα, αντικαθιστώντας μέσα σε έναν αιώνα τον δημοφιλή αγγλικό γλυκό ζύθο. Οι κυρίες της αυλής του Ερρίκου του 7ου, δικαιούνταν ένα γαλόνι ως πρωινό ρόφημα, ο πατέρας του William Shakespeare εργαζόταν ως δοκιμαστής μπίρας, ενώ, η βασίλισσα Ελισάβετ, πριν από κάθε περιοδεία της, έστελνε έμπιστους αγγελιοφόρους προκειμένου να δοκιμάσουν την τοπική μπίρα. Στον Εφημέριο του Αγίου Παύλου αποδίδεται η εφεύρεση της εμφιάλωσής της κατά τον 16ο αιώνα: πηγαίνοντας για ψάρεμα, ο Dr.Alexander Norwell ξέχασε τη μπίρα του σε ένα κλειστό μπουκάλι. Επιστρέφοντας στο ίδιο σημείο μετά από καιρό και επιχειρώντας να το ανοίξει, παρατήρησε την εκτίναξη του φελλού και διαπίστωσε ότι η γεύση της εξακολουθούσε να είναι καλή.
Στην Κεντρική Αμερική όπου οι ιθαγενείς παρασκεύαζαν με τη μέθοδο της ζύμωσης ένα ποτό από καλαμπόκι, η ευρωπαϊκή μπίρα έφτασε το 1502 με τα πλοία του Χριστόφορου Κολόμβου. Η μπίρα υπήρξε έκτοτε αναπόσπαστο μέρος του αμερικανικού τρόπου ζωής. Οι άποικοι, καθώς οι φυτείες με κριθάρι συχνά αποτύγχαναν, υιοθέτησαν για την παραγωγή μπίρας το τοπικό καλαμπόκι, καθώς διαπιστώνουμε σε πρώιμες εγκαταστάσεις ζυθοποίησης στο Jamestown και το Plymouth. Λίγο αργότερα ωστόσο, οι πρώτοι Ολλανδοί που εγκαταστάθηκαν στις περιοχές της Νέας Υόρκης και του Delaware, είχαν μεγαλύτερη τύχη με το κριθάρι και τη ζυθοποίησή του, χρησιμοποιώντας λυκίσκο και επιτυγχάνοντας ένα αποτέλεσμα που θύμιζε ευρωπαϊκή μπίρα.
Η Νεότερη Εποχή
Στο τέλος του 17ου αιώνα στην Ευρώπη, η μπίρα ήταν αρκετά πιο ασφαλής και γευστική από το διαθέσιμο πόσιμο νερό. Ο Benjamin Franklin που έζησε στο Λονδίνο από το 1757-1774, κατέγραψε την εντυπωσιακή ημερήσια κατανάλωση μπίρας σε ένα τυπογραφείο της πόλης που επισκέφτηκε. Γύρω στο 1800, σημαντικές εξελίξεις συνδέθηκαν με την παραγωγή της μπίρας, με μια από τις βασικότερες την ανακάλυψη του Louis Pasteur για τον ρόλο της στη διαδικασία της ζύμωσης αλλά και την εφεύρεση της παστεριοποίησης που έσωσε χιλιάδες ζωές.
Οι σημερινοί καταναλωτές μπίρας με τις αναρίθμητες επιλογές και οι γευσιγνώστες της μπίρας που μπορούν να ζυθοποιήσουν οι ίδιοι κατ’οίκον με τα συστατικά της επιλογής τους όπως οι αρχαίοι λαοί της Μέσης Ανατολής και οι Ευρωπαίοι του Μεσαίωνα και της πρώιμης Αναγέννησης, κλείνουν τον κύκλο της ιστορίας μας.
Έρευνα – κείμενο: Ίρις Κρητικού