Θεμέλιος λίθος του κόσμου είναι η αναζήτηση νέων τόπων, η επαφή με άλλους πολιτισμούς, η άντληση πληροφοριών για όσα υπάρχουν πάνω σε αυτήν την γη. Ο Μπόρχες υπήρξε ένα πολύ ανήσυχο πνεύμα, μία φυσιογνωμία εξαιρετικά ανήσυχη ως προς τις αναζητήσεις των απαντήσεων στις ερωτήσεις της απαρχής του κόσμου και των μύθων. Ο ίδιος θυμίζει περιηγητή όμοιους με αυτούς που περιδιάβαιναν την Ευρώπη αλλά και τις άλλες ηπείρους προς εξερεύνηση άγνωστων πολιτισμών και προσπάθειας επαφής με άγνωστους τόπους. Ο Μπόρχες σε όλα του τα συγγραφικά μονοπάτια βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπος με νέες ανακαλύψεις ιστορικές, κοινωνικές, φιλοσοφικές επίσης και είναι ένα χαρακτηριστικό του βασικό το στοχαστικό του πνεύμα. Ποιήματα, δοκίμια, συγγραφικά έργα και τόσα άλλα τον τοποθετούν ως μία εκ των κορυφαίων φυσιογνωμιών όλων των εποχών.
Ένας μοναδικός περιπατητής της γης και της σκέψης
Καθώς περπατούμε στις αναμνήσεις του και στα ταξίδια του ανά τον κόσμο και ενώ τον βλέπουμε να στήνεται στον φωτογραφικό φακό με αυτό το ξεχωριστό του ύφος αρχαίου ρήτορα και φιλοσόφου, γινόμαστε και εμείς κοινωνοί της ευκολίας που έχει να μας σαγηνεύει με τον αφηγηματικό του οίστρο, πρόκειται για έναν σύγχρονο τιτάνα της γραφής που όσο τον διαβάζεις τόσο απολαμβάνεις τις γνώσεις του και την ανάγκη του να γνωρίσει, να αναζητήσει και να απορροφήσει σαν ένα σφουγγάρι που ποτέ δεν του είναι αρκετό να βρέχεται. Μπλέκει με τέτοιο τρόπο τους μύθους και τους διάφορους πολιτισμούς που ο αναγνώστης θεωρεί πως οι ιστορίες των τεράτων αυτών ή των ανθρωπόμορφων όντων στους οποίους ενίοτε αναφέρεται είναι βγαλμένα από το ίδιο του το κεφάλι και δεν βασίζεται καθόλου σε αρχεία και ιστορικούς.
Αναφέρει ο ίδιος πως “όπως το αποδεικνύουν τα όνειρα, όπως το αποδεικνύουν οι άγγελοι το πέταγμα είναι ένας από τους διακαείς πόθους του ανθρώπου”. Στο βιβλίο του για τα φανταστικά όντα σε κάποια από τα οποία αναφέρεται και εδώ ο Μπόρχες με την ιδιότητα του ποιητή, του πεζογράφου αλλά και του δοκιμιογράφου καταφέρνει να αγγίξει και να περιγράψει όλα αυτά τα περίεργα και εκκεντρικά όντα που ο άνθρωπος φαντάζεται. Φαντάζεται με τον ίδιο τρόπο εδώ την επαφή του με φιλοσόφους, συγγραφείς, διανοητές καθώς περπατά στους δρόμους που εκείνος λίγο πριν αφήσει τον μάταιο αυτόν κόσμο ταξιδεύει. Για εκείνον τα ταξίδια εκείνα είναι τροφή, είναι νέκταρ και αμβροσία και μοιάζει σαν θεός που κατέβηκε για λίγο στην γη για να μοιραστεί μαζί μας τις σκέψεις του και τα όνειρά του.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Κάπου αλλού γράφει με πολύ γλαφυρό τρόπο για την μυθολογία, η οποία πάντα τον μάγευε και τον γοήτευε: “Η μυθολογία δεν είναι μια ματαιοδοξία των λεξικών ͘ είναι μια αιώνια εμμονή των ψυχών. Δύο ποταμοί που συμβάλλονται είναι, κατά κάποιον τρόπο, δύο αρχαίες θεότητες που συγχέονται”. Μαζί με την σύντροφό του Μαρία Κοδάμα, η οποία έχει αναλάβει και τις φωτογραφίες που αποτυπώνουν με μοναδικής και εξαίσιας ομορφιά αυτόν τον σπουδαίο λογοτέχνη που δυστυχώς δεν τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ, περιγράφει τοπόσημα σαν την Ελλάδα, την Ρώμη, το δικό του Μπουένος Άιρες, όλα σε αυτό το βιβλίο μυρίζουν Μπόρχες και ο αναγνώστης γίνεται ο ίδιος ταξιδιώτης ενός σύγχρονου Ιούλιου Βερν. Για τους Λεμούρες στο άλλο βιβλίο θα μας αναφέρει τα εξής ενδιαφέροντα: “Οι Αρχαίοι πίστευαν ότι οι ψυχές των ανθρώπων μετά τον θάνατο περιπλανιούνταν σ’ όλον τον κόσμο και ενοχλούσαν τους κατοίκους του. Τα καλά πνεύματα ονομάζονταν Lares femiliares͘ τα κακά, που ήταν γνωστά με το όνομα Λάρβες, ή Λεμούρες, τρομοκρατούσαν τους καλούς και στοίχειωναν τους φαύλους και τους ασεβείς”.
Είναι φανερό πως όλες αυτές οι πληροφορίες προέρχονται από χρόνια έρευνας του συγγραφέα και η συλλογή πρέπει να απαίτησε πολύ καιρό, αν αναλογιστούμε τον αριθμό των περιοχών τις οποίες περιγράφει και αναλύει με διάφορες αναφορές σε πρόσωπα που τον ενέπνευσαν, όπως ο Σπινόζα, ο Πλωτίνος, ο Τσέστερτον, ο Όσκαρ Ουάιλντ και άλλους πολλούς που τους νιώθει σαν προγόνους του και για αυτό τους μνημονεύει. Ο Μπόρχες απλά δημιούργησε έναν κατάλογο αυτών των ταξιδιωτικών περιηγήσεων έτσι ώστε ο αναγνώστης κάθε φορά να μπορεί να ανατρέξει σε αυτό που του κεντρίζει το ενδιαφέρον ή του εξάπτει την φαντασία. Εξάλλου, μπορεί ο κατάλογος αυτών των αναμνήσεών του να αποτελέσει και ένα έναυσμα, ένα εφαλτήριο για τον αναγνώστη ώστε να εντρυφήσει ακόμα περισσότερο στο έργο του σπουδαίου Αργεντίνου και να πραγματοποιήσει ενδεχομένως ένα από τα ταξίδια στα οποία ο ίδιος αναφέρεται.
Ο ίδιος για άλλη μία φορά ως σκαπανέας της γνώσης και ως αρχαιολόγος του πνεύματος με την έννοια πως τίποτα δεν αφήνει να του ξεφύγει και αντλεί όση προσπάθεια χρειάζεται για να φέρει στο φως τον πολύτιμο λίγο της γνώσης καταθέτει τα πιο μύχια και τα πιο ενδόμυχα συστατικά της ψυχής του και με όπλο την μεταφυσική διάσταση της ανθρώπινης φύσης ως μια μορφή συλλογισμού τελειώνει ως εξής: “Η πρεσβύτερη θεότητα αποφάνθηκε: “Να μείνουν οι άνθρωποι. Έτσι, χάρη σ’ ένα χαϊκού, σώθηκε το ανθρώπινο είδος”. Και όχι μόνον αυτό αλλά είμαστε τυχεροί πραγματικά που έχουμε στα χέρια μας το έργο του Μπόρχες που σώζεται έτσι ώστε οι επόμενες και οι παραεπόμενες γενιές να έχουν την δυνατότητα να τον μελετήσουν. Και τελικά προκύπτει το ερώτημα όλο αυτή η κατάθεση ψυχής είναι μία εσωτερική αγωνία για την ζωή εν γένει, μια ανάγκη που προέκυψε μέσα από την ποιητική παραγωγή ή μία απλή περιέργεια ανακάλυψης των μυστικών των τόπων που ακόμα και σήμερα παραμένουν υπό αμφισβήτηση;
Αποσπάσματα του βιβλίου
Στη μνήμη μου ορθώνονται οι μπρούντζινοι καβαλάρηδες που κοιτάζονται αόρατα εδώ και αιώνες στις δύο εσχατιές μιας αχανούς κοιλάδας.
Ο Σπινόζα παρατήρησε ότι κάθε πράγμα θέλει να παραμείνει αυτό που είναι ͘ η τίγρη θέλει να ‘ναι τίγρη, και η πέτρα, πέτρα. Εγώ από τη μεριά μου παρατήρησα ότι δεν υπάρχει πράγμα που να μην τείνει να γίνεται το αρχέτυπό του, και μερικές φορές όντως είναι.