Banksy: Ο διασημότερος «βάνδαλος» του κόσμου μάς συστήνεται

Ζωγράφος, ακτιβιστής, κινηματογραφιστής και προβοκάτορας για καλούς σκοπούς… ο Banksy κρατά μέχρι και σήμερα ως επτασφράγιστο μυστικό την ταυτότητα του. Με τα χρόνια η αξία των έργων του εκτοξεύτηκε στα ύψη, κάνοντας τον έναν από τους πιο ακριβοπληρωμένους street artists. Στην επιτυχία του εκείνος απαντάει με σαρκασμό: «Λατρεύω το πως ο καπιταλισμός βρίσκει ένα μέρος ακόμα και για τους εχθρούς του». Τελικά θέλουμε να μάθουμε ποιος πραγματικά είναι ο Banksy; Οι περισσότεροι θαυμαστές του μάλλον δεν θέλουν, αλλά επιθυμούν να γνωρίσουν την ανοδική του πορεία από το παράνομο «βάψιμο» και την Μπρίστολ Underground σκηνή στα έργα των εκατομμυρίων δολαρίων που δημοπρατούνται σε γνωστούς οίκους.

Πρώτα βήματα

Η περιοχή Barton Hill του Μπρίστολ ήταν ένα τρομακτικό μέρος το 1980. Στην περιοχή κατοικούσαν κατά κύριο λόγο λευκοί που ανήκαν στην εργατική τάξη και δεν συμπαθούσαν τους ξένους. Όταν ο Banksy αποφάσισε να φτιάξει το πρώτο του έργο στην περιοχή ήταν πολύ αγχωμένος. «Ο πατέρας μου είχε ξυλοκοπηθεί άσχημα εκεί όταν ήταν παιδί», είχε εξομολογηθεί στον γκραφίστα Felix Braun. Άρχισε να δοκιμάζει διάφορα ονόματα, υπογράφοντας μερικές φορές ως Robin Banx, ωστόσο κατέληξε στο ψευδώνυμο Banksy. Αυτό το νέο και μικρότερο ψευδώνυμο ήταν εύκολο να το γράψεις γρήγορα στον τοίχο και δεν ξεχνιόταν από κάποιον που το συναντούσε.

Στένσιλ

Όταν ήταν 18 ετών ζωγράφιζε ένα βαγόνι με μία ομάδα καλλιτεχνών και η αστυνομία τους ανακάλυψε. Όλοι τρέξανε και κατάφεραν να φτάσουν στο αμάξι, ο Banksy όμως όχι. «Έμεινα κρυμμένος πάνω από μία ώρα σε μία νταλίκα. Όπως καθόμουν εκεί και άκουγα τους αστυνομικούς, συνειδητοποίησα πως πρέπει να ζωγραφίζω σε λιγότερο χρόνο».  Έτσι, αποφάσισε να χρησιμοποιεί την τεχνική στένσιλ, όπου κόβεις το περίγραμμα του έργου και το περνάς από πάνω με σπρέι. «Μόλις έκοψα το πρώτο μου στέλνσιλ ένιωσα μία ιδιαίτερη δύναμη μέσα μου. Επίσης μου άρεσε η πολιτική του χροιά. Όλα τα γκράφιτι είναι μία διαμαρτυρία, ωστόσο τα στένσιλ έχουν ένα ιδιαίτερο συμβολισμό. Έχουν χρησιμοποιηθεί για να ξεκινούν επαναστάσεις και να σταματούν πολέμους», είχε δηλώσει στον φίλο του και συγγραφέα, Tristan Manco, δίνοντας και άλλους λόγους που καταστάλαξε στην συγκεκριμένη τεχνική.

Λονδίνο

To 1999, άρχισε να ζωγραφίζει στο Λονδίνο. Καθώς, τα γκράφιτι του κατέκλυζαν τους δρόμους της Μεγάλης Βρετανίας, φιλότεχνοι και ιστορικοί άρχισαν να το συγκρίνουν με τον Jean-Michel Basquiat και τον Keith Haring. Ενώ ήταν στο Λονδίνο ο Banksy εξέλιξε τις πολιτικές του ιδέες σχετικά με την παγκοσμιοποίηση και την απληστία των εταιρειών. Οι πολιτικές αναφορές στο έργο του έγιναν πιο εμφανείς . Η κοσμοθεωρία των νέων έργων του βασιζόταν στην ιδέα του «Brandalism» – ένας συνδυασμός «μάρκας» και «βανδαλισμού» που δανείστηκε από την αμερικανική πανκ κουλτούρα. Αντιγράφοντας τις τεχνικές και τη γλώσσα της διαφήμισης μέσω συνθημάτων και απλών εικόνων, το έργο του Banksy εμφανίστηκε σε δημόσιες τοποθεσίες και επιτέθηκε σε μάρκες, όπως η Tesco και η Nike. Κάθε νέα του δουλειά τραβούσε την διασημότητα, καθώς αποτελούσε μια αστική “γιορτή”. Ο μύθος του Banksy ως ένας μασκοφόρος, ανώνυμος χαρακτήρας σαν τον Ρομπέν των Δασών, άρχισε να αναδύεται.

Πέρα από τα σύνορα

Η πρώτη έκθεση του Banksy στο Λονδίνο πραγματοποιήθηκε στην Rivington Street το 2001, όταν αυτός και μερικοί φίλοι του οργάνωσαν μία έκθεση μέσα σε ένα τούνελ δίπλα σε μία παμπ. Ο Banksy μετεξελίχθηκε στο γνωστότερο όνομα της βρετανικής street art και αποφάσισε  να εξαπλωθεί πέρα από τα γεωγραφικά όρια της γενέτειρας του. Σνομπάροντας τις παραδοσιακές γκαλερί, διοργάνωνε εκθέσεις σε ασυνήθιστες τοποθεσίας, όπως εγκαταλελειμμένα κτήρια. Έτσι μετέφερε την τέχνη από τις «βαρετές» γκαλερί σε ξεχασμένα και ρυπαρά μέρη, που η υψηλή κοινωνία απεχθανόταν. «Όταν επισκέπτεσαι μία γκαλερί είσαι απλά ένας ακόμα τουρίστας που κοιτά μία βιτρίνα γεμάτη τρόπαια, τα οποία ανήκουν σε μερικούς εκατομμυριούχους», δήλωνε ο Banksy, θέλοντας να κάνει την τέχνη διαθέσιμη σε όλο τον κόσμο.

Συνεχίζοντας να ζωγραφίζει σε δημόσιους χώρους, αυτή την φορά επιλέγει το πιο αμφιλεγόμενο τοίχος του κόσμου. Το 2005 για να σχολιάσει την ανάμειξη του Ισραήλ στην Παλαιστίνη, ταξίδεψε στην Μέση Ανατολή και ζωγράφισε το τοίχος της δυτικής όχθης. Τα σατυρικά στένσιλ του ασκούσαν κριτική στον μιλιταρισμό του Ισραήλ και στην καταπιεστική κατάσταση που επικρατούσε. Τα έργα προκάλεσαν έντονες συζητήσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης για το αν το τοίχος που θεωρείται παράνομο από το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης, μπορεί να «βανδαλιστεί»! Ο Banksy περιέγραψε το τοίχος ως τον «απόλυτο προορισμό διακοπών για δημιουργία γκράφιτι».

Μέχρι τα μέσα του 2000 ο Banksy ήταν πια μία διασημότητα και τα έργα του πωλούνταν έναντι τεράστιων χρηματικών ποσών. Το 2008, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση ένα έργο του (η βανδαλισμένη εκδοχή ενός έργου του Ντάμιεν Χιρστ) πουλήθηκε στο ποσό των 1.8οο.000 δολαρίων.  Καθώς τα έργα του γίνονται δημοφιλή τα δημοτικά συμβούλια άρχισαν να τα βλέπουν όχι ως ενοχλητικούς βανδαλισμούς, αλλά ως μία ευκαιρία να κερδίσουν χρήματα. Ένα έργο του Banksy με τίτλο «Εραστές κινητών» εμφανίστηκε σε ένα κλαμπ του Μπρίστολ που αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα. Οι δημοτικές αρχές αμέσως διεκδίκησαν την κυριότητα του. Ο Banksy επενέβη και έγραψε πως το έργο ανήκει στο κλαμπ. Αργότερα, το κλαμπ πούλησε το έργο για 400.000 δολάρια και σώθηκε από βέβαιο κλείσιμο. Τα έργα του Banksy πλέον προκαλούν εντάσεις, καθώς οι ντόπιοι τα βλέπουν σαν έναν κερδοφόρο δώρο στην περιοχή τους.

Νιόβη

To 2015, o Banksy εμπνεύστηκε από την Αρχαία Ελλάδα και ζωγράφισε στη Γάζα τη μυθική βασίλισσα Νιόβη. Στην ελληνική μυθολογία, η Νιόβη, βασίλισσα της Θήβας, είχε 14 παιδιά. Κάποια μέρα παινεύτηκε στην Λητώ πως είναι πιο άξια μητέρα γιατί φροντίζει πιο πολλά παιδιά από με αυτήν που έχει μόνο δύο, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη.  Η Νιόβη, όμως, ξέχασε πως μίλαγε για δύο θεούς και διέπραξε ύβρη.  Ο Απόλλωνας και η Άρτεμις, καθοδηγούμενη από τη Λητώ, σκοτώνουν όλα τα παιδιά της. Ένα άλλο γκράφιτι απεικονίζει ένα γατάκι, γιατί όπως εξηγεί ο καλλιτέχνης, κανείς δεν ασχολείται πια με την πολιτική, όλοι κάνουμε like σε φωτογραφίες με γατάκια. Σε άλλο γκράφιτι στα χαλάσματα της Γάζας, o Banksy γράφει: «Όταν νίπτει κανείς τας χείρας του στη μάχη μεταξύ ισχυρού και αδύναμου, παίρνει το μέρος του δυνατού. Δεν παραμένει ουδέτερος».

Αυτοκαταστροφή

Αποκορύφωμα στην καλλιτεχνική πορεία του Banksy αποτελεί η αυτοκαταστροφή ενός έργο εν εξελίξει της δημοπρασίας του από τον γνωστό οίκο δημοπρασιών Sotheby’s. Το έργο πωλήθηκε για πάνω από 1 εκατομμύριο λίρες και στην συνέχεια αυτοκαταστράφηκε μέσα στο κάδρο του. Η εικόνα διαλύθηκε μέσω ενός καταστροφέα εγγράφων που ήταν τοποθετημένος κρυφά πίσω στον καμβά και προκάλεσε σάλο αντιδράσεων παγκοσμίως.

Banksy: Ο διασημότερος «βάνδαλος» του κόσμου

Ο Banksy είναι αδιαμφισβήτητα ο διασημότερος «βάνδαλος» του κόσμου. Η ζωή του μπορεί να αποτελεί ένα μυστήριο, αλλά η τέχνη του στέλνει σαφή μηνύματα. Τα έργα του, βαθιά σατυρικά και με δόσεις μαύρου χιούμορ, κριτικάρουν με εφευρετικότητα τον καπιταλισμό, την ανθρώπινη απληστία, την παγκοσμιοποίηση αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις την εποχή του ίντερνετ. Ωστόσο, πέρα από τα πολιτικά ζητήματα ο Banksy παραμένει ένας γνήσιος γκραφίστας, αναδεικνύοντας μέσα από τα έργα του τα δύο βασικά συστατικά της street art. Το πρώτο είναι πως street art σημαίνει τέχνη του δρόμου και δεν χωράει σε γκαλερί και μουσεία. Βρίσκεται στο δρόμο γιατί θέλει πάντα να είναι διαθέσιμη γι΄όλους. Το δεύτερο είναι πως αποτελεί ένας είδος διαμαρτυρίας και αντίστασης σε οτιδήποτε καταδυναστεύει τον σύγχρονο άνθρωπο.

Όλα τα πράγματα κάνουν όμως τον κύκλο τους. Ενώ ο Banksy γίνεται όλο και πιο διάσημος νεότερες γενιές καλλιτεχνών βανδαλίζουν το έργο του, ζωγραφίζοντας πάνω δικά τους έργα. Η νέα γενιά τον θεωρεί πλέον κομμάτι του συστήματος και τον αμφισβητεί. Όταν, όμως, ρωτήθηκε για τους νέους καλλιτέχνες του σήμερα ο Banksy απάντησε: «Δεν χρειάζεται να πας κολέγιο, να κοιμηθείς με κάποιον ισχυρό ή να στέλνεις δείγμα της δουλειάς σου σε σνομπ γκαλερί. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι μερικές ιδέες και γρήγορο ίντερνετ. Είναι η πρώτη φορά που ο άλλοτε «μεγαλοαστικός» κόσμος της τέχνης ανήκει στους ανθρώπους. Πρέπει να κάνουμε αυτή την στιγμή να μετρήσει».

Τι θα δούμε στην Τεχνόπολη;

Η People Entertainment Group, λοιπόν, παρουσιάζει μια έκθεση αφιερωμένη στο enfant terrible της σύγχρονης τέχνης. Τα έργα και τα μηνύματα του Banksy ζωντανεύουν γύρω μας καθώς οι τοίχοι της Τεχνόπολης ντύνονται με τα κορυφαία δείγματα της street art της εποχής μας, σε ένα urban περιβάλλον με διαδραστικά στοιχεία, που περιμένει τους επισκέπτες της έκθεσης να φωτογραφηθούν και να γίνουν κομμάτι του σύμπαντος του επαναστάτη δημιουργού και θίγει μέσα από τις εικόνες του τα κακώς κείμενα του δυτικού καπιταλιστικού κόσμου που επιτάσσει υπερκατανάλωση αγαθών, παρακολούθηση επί 24ώρου βάσεως ανθρώπων και κινήσεων, υπέρ-αστυνόμευση και άσκοπη χρήση βίας σε οποιονδήποτε αντιφρονούντα.

Το σύνολο των κερδών της έκθεσης θα διατεθεί για την ενίσχυση της ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ.

Διαβάστε επίσης:

The World of Banksy: Μεγάλη έκθεση για τον σημαντικό street artist στην Τεχνόπολη!