Book review: Δέκα-Τρία Γιατί – Jay Asher

Τον Jay Asher, μέχρι πρότινος, δεν τον γνώριζα, πράγμα που νομίζω ότι δικαιολογεί το γεγονός πως στα λογοτεχνικά δρώμενα, αποτελεί μια νέα φιγούρα η οποία είμαι σίγουρη πως στο μέλλον, θα μας απασχολήσει πολλές φορές.

Από τη Γιώτα Παπαδημακοπούλου

Παρά λοιπόν το γεγονός πως δεν ήξερα τίποτα για εκείνον, η επιθυμία μου να διαβάσω το πρώτο του βιβλίου ήταν τεράστια και ανεξέλεγκτη και αυτό, για δύο λόγους. Ο πρώτος, έχει να κάνει με το θέμα του βιβλίου που μπορεί να μην θεωρηθεί από πολλούς ευχάριστο όμως, αποτελεί μέρος της θλιβερής, σύγχρονης πραγματικότητας, γεγονός που θα έπρεπε να μας προβληματίζει. Ο δεύτερος λόγος είναι πιο προσωπικός, μια εσωτερική συμπάθεια και κατανόηση που είχα από παιδί στους ανθρώπους που βρίσκονταν στο στόχαστρο κάποιων που άδικα και χωρίς να το καταλαβαίνουν, ήθελαν να κάνουν τη ζωή τους ακόμα πιο δύσκολη τους οποίους, ένιωθα την ανάγκη να υπερασπιστώ ώστε να μην υπάρξουν χειρότερα. Η ιδέα και μόνο, με έκανε να τρέμω.

Ο δεκαεφτάχρονος Κλέυ λοιπόν, βρίσκει μια μέρα στην βεράντα του σπιτιού του ένα μυστηριώδες δέμα με το όνομά του γραμμένο πάνω. Αρχικά, ενθουσιάζεται όμως το συναίσθημα αυτό αντικαθίσταται γρήγορα από φρίκη και τρόμο, όταν ανακαλύπτει ποιο είναι το περιεχόμενο του δέματος. 7 κασέτες… και όλες έχουν ηχογραφηθεί από μια φωνή που νόμιζε πως δεν θα άκουγε ποτέ ξανά. Είναι η φωνή της Χάννα… της συμμαθήτριάς του… της κοπέλας με την οποία ήταν κρυφά ερωτευμένος… του κοριτσιού εκείνου που αποφάσισε να δώσει τέρμα στη ζωή της λίγο καιρό πριν. Και παρά που ταράσσεται από το γεγονός, ο Κλέυ, είναι υποχρεωμένος να ακούσει όλες τις κασέτες μέχρι τέλους, όχι μόνο γιατί η απειλή της Χάννα ότι θα δουν το φως της δημοσιότητας βρίσκεται σαν πέλεκυς από πάνω του αλλά γιατί, μέσα σε αυτές, η Χάννα, εξηγεί τους δεκατρείς λόγους που την οδήγησαν στην αυτοκτονία. Και κάθε ένας που θα παραλάβει τις κασέτες αυτές όταν έρθει η σειρά του, συνέβαλε με τον δικό του τρόπο στην απόφασή της αυτή.

Πριν μερικές μέρες, μια αναγνώστρια που ήξερε ποιο βιβλίο διάβαζα με ρώτησε, “γιατί να θέλει να διαβάσει κανείς κάτι τόσο στενάχωρο;” Και έρχομαι να αντιγυρίσω σήμερα την ερώτησή της. Γιατί να μην θέλει κάποιος να διαβάσει ένα τόσο συγκλονιστικό βιβλίο; Γιατί ακριβώς αυτό είναι φίλοι μου το “Δεκατρία Γιατί”, ένα βιβλίο συγκλονιστικό που καταφέρνει να σε αγγίξει ως τα τρίσβαθα της ψυχής σου, να σε πληγώσει, να σε προβληματίσει, να σε κάνει να σκεφτείς και γιατί όχι, να κουνηθείς από τον καναπέ σου και να δράσεις. Η ιστορία της Χάννα μπορεί στην προκειμένη περίπτωση να είναι μυθοπλαστική, δεν παύει όμως να είναι έμμεσα ιστορία κάποιου παιδιού που θυσίασε την ζωή του άδικα επειδή ένιωθε να μην αντέχει άλλο. Είναι η ιστορία κάποιας οικογένειας που η απώλεια την στιγμάτισε και την διέλυσε. Και όλα αυτά γιατί; Για ποιον λόγο; Αυτό είναι που αναρωτιέσαι και γυρίζει συνεχώς στο μυαλό σου, επιστρέφοντας κάθε φορά όλο και πιο βίαια. Αλλά τελικά, όχι, δεν πρέπει να αναρωτιόμαστε για ποιον λόγο η Χάννα αυτοκτόνησε, η ουσία δεν βρίσκεται στα κίνητρά της αλλά στο τι θα μπορούσε να έχει γίνει ώστε να την εμποδίσουν να δώσει ένα βίαιο τέλος.

Ξεκινώντας να αφηγείται η Χάννα την ιστορία της, εξιστορώντας τα γεγονότα που σταδιακά την οδήγησαν σε μια τραγική μοίρα, μπαίνουμε στον πειρασμό να αναρωτηθούμε. Ήταν τόσο σπουδαία όλα αυτά για να τα πάρει κατάκαρδα;” Όμως, όσο οι ιστορία προχωράει και εξελίσσεται αντιλαμβανόμαστε πως τα πράγματα είναι κάπως πιο περίπλοκα. Δεν ήταν τα μεμονωμένα περιστατικά που την έσπρωξαν στα άκρα αλλά όλα μαζί, συνδυαστικά. Κάθε πράξη των ανθρώπων που έπαιξαν ρόλο στην αυτοκτονία της, ήταν σαν να πρόσθεταν ένα ακόμα κομμάτι σε ένα ντόμινο όπου περίμεναν την κατάλληλη στιγμή να το κατεδαφίσουν με μία και μόνο κλωτσιά. Και μην βιαστείτε να υπερασπιστείτε τους “δράστες” με την δικαιολογία ότι ήταν παιδιά. Μας αρέσει ή όχι, τα παιδιά μπορούν να γίνουν πιο σκληρά από τους ενήλικες, μπορούν να πληγώσουν με τρόπους που εμείς δεν αντιλαμβανόμαστε ή που ξεχάσαμε όταν διασχίσαμε την επικίνδυνη ζώνη. Όχι, αυτά τα παιδιά δεν είναι αθώα. Είναι ένοχα γιατί πολύ απλά, είναι η τρανή απόδειξη πως τα μικρά μπορούν να γίνουν μεγάλα και τραγικά και όσο αθώα κι αν φαντάζουν στα δικά τους μάτια, να διαλύσουν  τη ζωή κάποιου άλλου.

Συγνώμη που εκφράζομαι κατ’ αυτόν τον τρόπο αλλά είμαι πραγματικά θυμωμένη μετά την ανάγνωση  αυτού του βιβλίου. Θυμωμένη γιατί δεν αναγνωρίζεται η ευαισθησία ορισμένων ανθρώπων. Γιατί πρέπει να δικαιολογούμε συμπεριφορές απλά και μόνο επειδή προέρχονται από ανήλικους. Όχι! Τα παιδιά, κάθε ηλικίας, είναι μικρογραφία των εαυτών μας. Μεγαλώνουν με τα δικά μας πρότυπα και τις αξίες που τα γαλουχήσαμε. Πώς λοιπόν να μην θυμώνω; Με τους γονείς όσων συνέβαλαν στο θάνατο της Χάννα, επειδή ήταν κακοπροαίρετα, μαγκάκια, υπεράνω κανόνων, επειδή πολύ απλά, ήταν παιδιά! Πώς να μην θυμώσω με τους γονείς της Χάννα που δεν έβλεπαν τι δρόμο είχε αρχίσει από καιρό να χαράσσει το παιδί τους; Πώς να μην θυμώνω ακόμα και με την ίδια, όχι γιατί δεν είχε τα κότσια να παλέψει για τη ζωή της αλλά γιατί ίσως δεν ανοίχτηκε όπως έπρεπε, σε εκείνους που πραγματικά θα νοιάζονταν και θα μπορούσαν να την βοηθήσουν. Βέβαια, όταν η ζωή σου έχει καταρρεύσει και δεν βρίσκεις κανένα νόημα σε αυτήν, είναι εξαιρετικά εύκολο να αφεθείς στην θλίψη και την κατήφεια, να σε κυριεύσει η απελπισία, στο ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα πλέον για εσένα.

Τι είναι λοιπόν το “Δεκατρία Γιατί“; Σίγουρα, όχι ένα ακόμα μυθιστόρημα του σωρού, ούτε ένα βιβλίο που γράφτηκε για να μας διασκεδάσει αλλά αντίθετα, για να λειτουργήσει ως οδηγός αυτογνωσίας και αυτοβοήθειας, να μας δώσει μέσα από την θλίψη και τον πόνο ελπίδα ότι το να αλλάξουν τα πράγματα, σε μια εποχή που οι σχέσεις ανάμεσα σε παιδιά, φίλους, οικογένεια, είναι πιο θολές και πιο περίπλοκες από ποτέ, είναι αποκλειστικά στο χέρι μας και στην δική μας διάθεση να αγκαλιάσουμε το πρόβλημα και όχι να κλείσουμε τα μάτια μας απέναντί του. Ο Jay Asher, αγκαλιάζει με στοργικότητα και τρυφερότητα την εφηβική σύγχυση, χωρίς να την κατακρίνει αλλά, προσπαθώντας να την καταλάβει, να την υποστηρίξει, να της δείξει τον δρόμο προς το φως, απομακρύνοντάς την από τα σκοτάδια. Η ιστορία της Χάννα δεν είναι μια απελπισμένη κραυγή βοήθειας αλλά ένα συνειδητοποιημένο μήνυμα γεμάτο από αγάπη και συγχώρεση που δεν έχει σκοπό να στοιχειώσει αλλά να δώσει να καταλάβει. Και τουλάχιστον εγώ, κατάλαβα και εύχομαι το ίδιο να κάνετε κι εσείς.

Το βιβλίο του Jay Asher, «Jay Asher» σε μετάφραση Αργυρώς Πιπίνη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.