Πρόκειται για τα φιλμ Όλα για πούλημα (1969) του Αντρέι Βάιντα, Ερασιτέχνης κινηματογραφιστής (1979) του Κριστόφ Κισλόφσκι και Η κατάσταση των πραγμάτων (1982) του Βιμ Βέντερς.
Το αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί από την Κυριακή 2 έως την Τρίτη 4 Απριλίου 2017 στο αγαπημένο σινεφίλ στέκι της Ταινιοθήκης, την αίθουσα Σταύρος Τορνές στην Αποθήκη 1 στο Λιμάνι.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι:
– Το Όλα για πούλημα, από τις πιο προσωπικές ταινίες του Αντρέι Βάιντα, πραγματεύεται το πένθος και την μεταθανάτια συμφιλίωση με τον αδικοχαμένο, αγαπημένο ηθοποιό και φίλο του σκηνοθέτη, Ζμπίγκνιου Τσιμπούλσκι.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
– Ο Κριστόφ Κισλόφσκι, στον Ερασιτέχνη κινηματογραφιστή σχολιάζει με οξυδέρκεια τα όρια της κινηματογραφικής εικόνας στην καταγραφή του πραγματικού. Έξοχος στον κεντρικό ρόλο ο Γέρζι Στουρ, σταθερός συνεργάτης του Κισλόφσκι.
– Η κατάσταση των πραγμάτων, η ταινία με την οποία ο Βιμ Βέντερς κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι στο φεστιβάλ της Βενετίας, μιλά για την κινηματογραφική επιβίωση. Τι γίνεται δηλαδή όταν το σελιλόιντ και τα χρήματα τελειώνουν και το συνεργείο, οι ηθοποιοί, ο σκηνοθέτης και ο παραγωγός έρχονται αντιμέτωποι με τα όριά τους.
Πρόγραμμα προβολών:
Κυριακή 2/4
18:30 Ερασιτέχνης κινηματογραφιστής του Κριστόφ Κισλόφσκι
21:00 Η κατάσταση των πραγμάτων του Βιμ Βέντερς
Δευτέρα 3/4
18:30 Όλα για πούλημα του Αντρέι Βάιντα
21:00 Ερασιτέχνης κινηματογραφιστής του Κριστόφ Κισλόφσκι
Τρίτη 4/4
18:30 Η κατάσταση των πραγμάτων του Βιμ Βέντερς
21:00 Όλα για πούλημα του Αντρέι Βάιντα
Αναλυτικά οι ταινίες:
Όλα για πούλημα / Everything for Sale / Wszystko na sprzedaz (Πολωνία,1969)
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Αντρέι Βάιντα / Andrzej Wajda. Με τους: Beata Tyszkiewicz, Elzbieta Czyzewska, Andrzej Lapick. Έγχρωμη,105’.
Τα γυρίσματα μια ταινίας είναι έτοιμα ν’ αρχίσουν, αλλά ο πρωταγωνιστής είναι άφαντος. Η σύζυγος, η ερωμένη, ένας νεαρός ηθοποιός μαζί με τον σκηνοθέτη αρχίζουν να τον αναζητούν. Τελικά θα ανακαλύψουν ότι σκοτώθηκε σ’ ένα σιδηροδρομικό δυστύχημα, ακριβώς όπως προβλεπόταν από το σενάριο της ταινίας στην οποία επρόκειτο να πρωταγωνιστήσει.
Ο ηθοποιός Ζμπίγκνιου Τσιμπούλσκι, ο επονομαζόμενος και Πολωνός Τζέιμς Ντιν, έγινε σταρ διεθνούς εμβέλειας ερμηνεύοντας τον παρτιζάνο Μάτσιεκ στην τρίτη ταινία του συνεργάτη, φίλου και συνομηλίκου του Αντρέι Βάιντα Στάχτες και διαμάντια (1958) – για πολλούς επαΐοντες, ίσως το αριστούργημα του σκηνοθέτη της και μια από τις ωραιότερες ταινίες του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Εννιά χρόνια αργότερα, το 1967 ο Τσιμπούλσκι βρίσκεται στο Βρότσλαβ για τα γυρίσματα μιας ταινίας και θα φύγει από τη ζωή, σε ηλικία 40 μόλις ετών, με τραγικό τρόπο, καθώς θα χάσει τη ισορροπία του κατεβαίνοντας από ένα τραίνο εν κινήσει και θα πέσει στις γραμμές. Ο Βάιντα ένα χρόνο αργότερα θα γυρίσει το Όλα για πούλημα, μια από τις πιο κρυφές, άγνωστες και πικρές ταινίες της πολυτάραχης καριέρας του, αφιερώνοντάς την στον αδόκητα χαμένο φίλο του. Η ταινία, ένα είδος 8 ½ στη φιλμογραφία του Βάιντα, είναι ένα αυτοανοαφορικό και βαθιά προσωπικό έργο, στο οποίο ο Πολωνός δημιουργός μιλά εκ των έσω για την σχέση του με το σινεμά, κάτω από την βαριά σκιά μιας οδυνηρής απώλειας. Η ταινία είναι κι ένας μετα-κινηματογραφικός σχολιασμός για τους μηχανισμούς της κινηματογραφικής δημιουργίας και ταυτόχρονα μια δήλωση αγάπης και πάθους, απ’ την μεριά των υπολοίπων συντελεστών για τον μεγάλο ηθοποιό που χάθηκε (στην μυθοπλαστική) αλλά κυρίως στην πραγματική ζωή. Ο σκηνοθέτης της ταινίας μέσα στην ταινία, στο κέντρο της οποίας χάσκει η μαύρη τρύπα της απουσίας του Ζμπίγκνιου Τσιμπούλσκι, αποφασίζει να συνεχίσει τα γυρίσματα, εμπιστευόμενος τον ρόλο σ’ έναν ηθοποιό (Ντανιέλ Ολμπρίσκι) που αγαπούσε πολύ τον απόντα. Μπορεί όμως η μυθοπλασία να υποκαταστήσει την πραγματικότητα; Στο Όλα για πούλημα, μια από τις πιο ιδιαίτερες, γεμάτη ένταση και συγκίνηση κινηματογραφικές του στιγμές, ο Βάιντα πραγματεύεται το πένθος αναζητώντας την μεταθανάτια συμφιλίωση με τον αδικοχαμένο, αγαπημένο του ηθοποιό και φίλο.
Προβολή: Δευτέρα 3 Απριλίου, στις 18:30 και Τρίτη 4 Απριλίου, στις 21:00
Ερασιτέχνης Κινηματογραφιστής / Camera Buff / Amator (Πολωνία, 1979)
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Κριστόφ Κισλόφσκι / Krzysztof Kieslowski. Με τους: Jerzy Stuhr, Malgorzata Zabkowska, Ewa Pokas. Έγχρωμη 117’.
Ο Φίλιπ Μοζ αγοράζει μια κάμερα 8mm για να κινηματογραφήσει τα πρώτα χρόνια του παιδιού του και την οικογενειακή του ζωή. Όμως σιγά-σιγά εθίζεται στο καινούριο μέσο, το οποίο τον συναρπάζει και τον απορροφά όλο και περισσότερο. Στο εργοστάσιο όπου δουλεύει τα αφεντικά του τον «διορίζουν» επίσημο χρονικογράφο των δραστηριοτήτων και των εκδηλώσεων στον χώρο εργασίας. Οι ταινίες του κερδίζουν βραβεία σε ερασιτεχνικούς διαγωνισμούς και όσο αναπτύσσεται το δημιουργικό του ταλέντο, δυναμώνει και η επιθυμία να καταγράψει την πραγματικότητα όπως είναι, κάνοντας τις δικές του προσωπικές επιλογές και όχι όπως θέλουν να την παρουσιάζουν οι αρχές. Το γεγονός αυτό τον φέρνει αντιμέτωπο με την λογοκρισία και το πάθος του για την καταγραφή του πραγματικού, αρχίζει να μετατρέπεται σε μπούμερανγκ για τον ερασιτέχνη κινηματογραφιστή: η θέση του στη δουλειά υπονομεύεται, ο γάμος του και οι σχέσεις του με την οικογένεια γίνονται προβληματικές και μια περίοδος σοβαρής κρίσης αρχίζει… Ο Γέρζι Στουρ, σταθερός συνεργάτης του Κριστόφ Κισλόφσκι είναι έξοχος στον κεντρικό ρόλο.
«…Στον Ερασιτέχνη κινηματογραφιστή, σε μια Πολωνία που δεν σταματά να σπαράσσεται λόγω των τεράστιων αντιθέσεων ανάμεσα στην πολιτική εξουσία και το λαό, ο Κισλόφσκι περιφέρει την κάμερά του και, χωρίς να υψώνει ποτέ τον τόνο του, περιγράφει τις παραμορφώσεις τις οποίες υφίσταται μια κοινωνία που αιμορραγεί. Ο Φίλιπ, ο κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας αρχίζει να κινηματογραφεί μ’ έναν τρόπο εντελώς αφελή… Όμως απ’ τη στιγμή που βάζει το μάτι του στο βιζέρ, η πραγματικότητα έρχεται καταπάνω του χωρίς εκείνος να μπορεί να αντισταθεί στην επιθυμία να βάλει στο στόχαστρό του, όλα όσα βλέπει. Πολλές φορές μέσα στην ταινία ο Φίλιπ ακόμα κι αν δεν έχει την κάμερα στο χέρι, δημιουργεί με τα δάχτυλά του ένα κάδρο, που το φέρνει μπροστά στα μάτια του για να παρατηρεί ότι συμβαίνει γύρω του. Έτσι η ζωή του γίνεται μια μορφή αέναης παρατήρησης και ότι θα έπρεπε να παραμείνει ιδιωτικό και απόκρυφο, σιγά-σιγά έρχεται στο δημόσιο πεδίο…»
(Απόσπασμα από το κείμενο του Jean A. Gili για την ταινία, το οποίο εμπεριέχεται στο βιβλίο Κrzysztof Κieślowski που εκδόθηκε από το ΦΚΘ με την ευκαιρία του αναδρομικού αφιερώματος που διοργανώθηκε στο σύνολο του έργου του, τον Νοέμβριο του 1995)
Προβολή: Κυριακή 2 Απριλίου, στις 18:30 και Δευτέρα 3 Απριλίου, στις 21:00
Η κατάσταση των πραγμάτων / The state of things / Der Stand der Dinge
(ΗΠΑ – Πορτογαλλία – Δυτ. Γερμανία – Γαλλία – Ισπανία – Ολλανδία – Ηνωμ. Βασίλειο, 1982)
Σκηνοθεσία: Βιμ Βέντερς / Wim Wenders. Σενάριο: Wim Wenders, Robert Kramer. Με τους: Allen Garfield, Samuel Fuller, Isabelle Weingarten. Έγχρωμη, 121’.
…Με την Κατάσταση των πραγμάτων ο Βέντερς πραγματοποιεί ένα ταξίδι στο υποσυνείδητο του κινηματογράφου, κορυφώνοντας έτσι τη βασανιστική του σχέση με το αμερικανικό σινεμά: «Σκεφτόμουν ότι η ταινία θα έπρεπε να ξεκινήσει από τη διχασμένη προσωπική μου κατάσταση ανάμεσα σε δύο ηπείρους, δείχνοντας την αγωνία που προκαλεί το να κάνεις μια ταινία στην Αμερική». Μετά τη διένεξη που είχε με τον Φράνσις Φορντ Κόπολα σε ρόλο παραγωγού, στην διάρκεια των γυρισμάτων του Hammet, 1980-1982 [Χάμετ], εγκαταλείπει την Καλιφόρνια, παρατώντας την ταινία στη μέση, και πηγαίνει, διασχίζοντας τον Aτλαντικό, ακριβώς απέναντι, όπου γυρίζει σε ελάχιστο χρόνο «μια ταινία που μιλά για την αδυναμία να διηγηθείς ιστορίες στο σινεμά», σ’ ένα εκπληκτικό και σχεδόν ‘έτοιμο’ φυσικό ντεκόρ στη Σίντρα, όχι μακριά από την Λισσαβόνα: «Καθώς περιπλανιόμουν στην περιοχή, ανακάλυψα εκείνο το απίστευτο ξενοδοχείο, κατεστραμμένο από μια φοβερή τρικυμία του περασμένου χειμώνα. Έμοιαζε σαν φάλαινα που είχε εξοκείλει στην παραλία»… Μετακινείται λοιπόν στην Πορτογαλία, στο πιο δυτικό σημείο της Ευρώπης και πιο κοντινό στην Αμερική, για να γυρίσει ένα άλλο φιλμ που είναι πάντα το ίδιο. To θέμα αφορά, φυσικά, στην κινηματογραφική επιβίωση. Καθόλου τυχαία, η ταινία που γυρίζεται ‘μέσα’ στην Κατάσταση των πραγμάτων είναι μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας, εμπνευσμένη από το φιλμ The Most Dangerous Man Alive, 1961 [Ο ασύλληπτος δολοφόνος], του Άλαν Ντουάν, και τιτλοφορείται Οι επιζήσαντες… Η ταινία δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ και δεν υπάρχουν ούτε μάρτυρες ούτε επιζώντες. Το κινηματογραφικό κυνηγητό της αμερικανικής χίμαιρας θα λάβει τέλος on the road (πάντα), κι ο δολοφόνος θα παραμείνει αθέατος από το βλέμμα και την κάμερα.
Και όμως· στο Hollywood Walk of Fame, κάτω από το αστέρι του Φριτς Λανγκ που ατενίζει από το έδαφος τους τεράστιους ουρανοξύστες (μοντέρνοι πύργοι της Βαβέλ), το ευρωπαϊκό-αμερικανικό σινεμά μεγαλουργεί μέσα στο ψυχορράγημά του, κινηματογραφώντας, αν μη τι άλλο, τον ίδιο του το θάνατο.
(Απόσπασμα από το κείμενο του Θωμά Λιναρά για την ταινία, το οποίο εμπεριέχεται στο βιβλίο του Κινηματογραφικά Δεινά-Από τον Βιμ Βέντερς στον Γιασουχίρο Όζου, εκδόσεις Εντευκτηρίου, Οκτώβριος 2015)
* Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα πωλούνται σε προσφορά οι εκδόσεις Κrzysztof Κieślowski (3,00 €) και Wim Wenders (13,00 €). Η τιμή προσφοράς ισχύει μόνο κατά τις ημέρες και ώρες των προβολών του αφιερώματος.