Cornelia Mittendorfer: Ήθελα να δημιουργήσω ένα χώρο πέρα από τη μνήμη

Το Σπίτι της Κύπρου παρουσιάζει την ατομική έκθεση με τίτλο a loop, a line, a limbo της Αυστριακής καλλιτέχνιδος Cornelia Mittendorfer, σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης, Στρατή Πανταζή. Η έκθεση πραγματοποιείται με τη στήριξη του Υφυπουργείου Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας και την υποστήριξη της Αυστριακής Πρεσβείας και του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Τεχνών, Πολιτισμού, Δημόσιας Διοίκησης και Αθλητισμού της Αυστρίας. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν στις 30 Μαΐου 2023 (20:00 – 22:00) και η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 23 Ιουνίου. 

Σύμφωνα με τον Στρατή Πανταζή, «τα έργα κάνουν άμεσες ή έμμεσες αναφορές σε διαχωριστικές γραμμές (κοινωνικοπολιτικές, φυσικές ή ψυχολογικές) και θέτουν ερωτήματα σχετικά με το τι σημαίνει μια γραμμή για τον καθένα μας, αν πρέπει να την ξεπεράσουμε ή να τη διαγράψουμε. Η διαίρεση του νησιού και οι συνέπειές της γίνονται ένα εργαλείο για τη Mittendorfer για να σχολιάσει πρόσφατες συγκρούσεις, όπως τους πολέμους στη Συρία και στην Ουκρανία, που έχουν οδηγήσει σε βίαιες μετατοπίσεις πληθυσμών και θανάτους. Τα έργα της καλούν τους θεατές να εμβαθύνουν στον εαυτό τους, στις εμπειρίες τους, στις μνήμες τους και στην ιστορία τους, και ταυτόχρονα να ελευθερωθούν από τα δεσμά τους και να προχωρήσουν σε νέα επίπεδα, αφήνοντας πίσω τους προκαταλήψεις, διχόνοιες, αρνητικά συναισθήματα και διαμάχες».

***

– Η έκθεση με τίτλο a loop, a line, a limbo πραγματεύεται την έννοια του ορίου, του ορατού και αόρατου και τις προεκτάσεις του. Αυτή η αναζήτηση προέκυψε από τη φωτογραφική δουλειά green line (2013-17) σχετικά με τη διχοτομημένη Κύπρο. Ποιές συγκεκριμένες πτυχές της έννοιας αυτής παρουσιάζουν τα έργα της έκθεσης; 

Όταν δούλευα πάνω σε αυτό το έργο, το οποίο με κράτησε «αιχμάλωτη» για σχεδόν πέντε χρόνια, παρατήρησα στους ανθρώπους, που μου εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους ή που με βοήθησαν με άλλους τρόπους, πολύ συχνά ένα μείγμα ατελείωτου πένθους, απελπισίας, παραίτησης, καταπίεσης, για να αναφέρω μερικά συναισθήματα.. Από την άλλη πλευρά, επίσης, τη δυνατότητα για μεγαλοψυχία και θάρρος. Ή απλώς βίωναν την καθημερινότητα, υπήρχε ένα είδος μεγάλης κούρασης. Ένιωθα κι εγώ αυτή την κούραση.

Εντόπισα κυρίως τρεις μηχανισμούς, οι οποίοι μου φάνηκαν πως είναι συνέπειες της κατάστασης: 

Πρώτον, πολλά πράγματα παραμένουν σε μια εκκρεμότητα, επειδή τα πολιτικά και νομικά ζητήματα δεν επιλύονται (π.χ. περιουσιακά ζητήματα μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών- δεν υπάρχει ακόμη μια κοινή αφήγηση για το τι είχε συμβεί- τα παιδιά στο σχολείο δεν μαθαίνουν για το άλλο μέρος του νησιού ή διαπαιδαγωγούνται με μια εχθρική εικόνα). Οι πολύ αφοσιωμένες ατομικές πρωτοβουλίες για αμοιβαία κατανόηση δεν επηρεάζουν τον τρόπο που το κράτος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του. Όλα αυτά έχουν μεγάλο αντίκτυπο όχι μόνο στην οικονομική και πολιτική κατάσταση, αλλά και στις ψυχικές συνθήκες. 

Δεύτερον, ο ατέρμονος κύκλος των ανεπιτυχών προσπαθειών για μια πολιτική λύση κουράζει πολύ τους ανθρώπους και οδηγεί πολύ συχνά -ευλόγως- σε μια επικέντρωση στην ιδιωτική, προσωπική ευημερία.

Τρίτον, μετά από σχεδόν πέντε δεκαετίες σε εκκρεμότητα, οι μνήμες επίσης μεταμορφώνονται, οι ασύμβατες έννοιες της πραγματικότητας και του παράδοξου εδραιώνονται στην καθημερινότητα. Η διάλυση των de facto συνόρων φαίνεται σχεδόν αδιανόητη για πολλούς, αυτή η στασιμότητα φαίνεται να ενισχύει τις προσωπικές στάσεις. 

Αυτά είναι τα σημεία, από τα οποία ήθελα να ξεκινήσω μια περαιτέρω ανάπτυξη της δουλειάς μου (παρακινούμενη διακριτικά, αλλά επίμονα από τον Στρατή Πανταζή – του είμαι ευγνώμων γι’ αυτό). Ήθελα να δημιουργήσω ένα χώρο πέρα από τη μνήμη, ένα νέο χώρο βαθύτερου νοήματος που μας επιτρέπει να πειραματιστούμε με την μεταβλητότητα. Θέλω ο θεατής να αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις του και όχι μόνο να κοιτάζει έργα τέχνης, αλλά να εμβαθύνει στη δική του εμπειρία και στις δυνατότητες να ξεπεράσει τους ανέκαθεν γνωστούς τρόπους σκέψης. Ελπίζω ότι το σύνολο των έργων της έκθεσης δημιουργεί έναν τέτοιο χώρο με ουσιαστική σημασία.

– Στο κείμενο σας αναφέρετε ότι μία από τις δυνατότητες και τα καθήκοντα της τέχνης είναι να αφιερωθεί ο καλλιτέχνης στον προβληματισμό για το αδιανόητο. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για αυτή την ιδέα;

Για μένα, η αισθητική, η ομορφιά, η διασκέδαση ή η ψυχαγωγία στην τέχνη είναι μόνο δίαυλοι – αν και επίσης σημαντικοί – για το ουσιώδες που εμείς – εγώ – αναζητούμε. Είναι δύσκολο να μιλάμε για το ανείπωτο. Το ενδιαφέρον μου περιστρέφεται πάντα γύρω από την “conditio humana”, με όλες τις αντιφάσεις και τις ρωγμές, όπως επίσης με την αλλαγή του επίκεντρου κάθε φορά με το πέρασμα του χρόνου. Υπό αυτή την έννοια, η τέχνη είναι για μένα ένα είδος έρευνας, διαφορετική από τους κανόνες και τη συστηματική οργάνωση άλλων κλάδων (όπως οι επιστήμες της φύσης ή η νομική, που ήταν το άλλο μου επάγγελμα). Αυτό μου επιτρέπει να δώσω χώρο σε ιδέες, οι οποίες στην αρχή δεν είναι ακόμη πραγματικά ιδέες. Υπάρχει κάτι, πάνω στο οποίο “διαλογίζομαι” συνεχίζοντας τη δουλειά μου, μπορεί να χρειαστεί πολύς χρόνος για να επεξεργαστώ ή να ανακαλύψω τι ΕΙΝΑΙ. Υπάρχει ένα κομμάτι στην τέχνη, το οποίο δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις (και ως εκ τούτου δεν μπορεί να γίνει διανοητικά αντιληπτό). Αλλά εδώ μπορεί να συμβούν πολύ ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις.  

– Ποιά είναι η συμβολική σημασία των υλικών των έργων, οι κουβέρτες διάσωσης, το πράσινο νήμα από φυτίλι  κ.α; 

Πρόθεσή μου ήταν να χρησιμοποιήσω κατάλληλα υλικά που προσφέρουν τη δυνατότητα για διάφορες συνδηλώσεις/ερμηνείες, δηλαδή να μην είναι πολύ σαφή. Υπάρχουν όμως και πρακτικοί λόγοι. 

Οι κουβέρτες διάσωσης, π.χ., σήμερα φαίνεται να θυμίζουν σχεδόν μόνο πρόσφυγες. Όταν τις χρησιμοποιούσα, τις γνώριζα για την ελαφρότητά τους, για σκοπούς όπως η ορειβασία και τα σπορ, και ως ένα εξαιρετικά τεχνητό ύφασμα που έρχεται σε αντίθεση με τη φύση ή τα παραδοσιακά ενδύματα. Τις χρησιμοποιούσα, όταν έμενα σε νησί, όπου μπορούσα να φέρω μόνο μικρές αποσκευές, οπότε η ελαφρότητα ήταν ένα πλεονέκτημα (έκανα επίσης ένα άλλο έργο με αυτά: τα αέρινα γλυπτά). Τράβηξα αναλογικές φωτογραφίες μακράς έκθεσης κατά τη διάρκεια της νύχτας: η χρυσή επιφάνεια μου επέτρεψε να τη φωτογραφίσω καλύτερα, επειδή αντανακλά περισσότερο από το διαθέσιμο φως. 

Το πράσινο φυτίλι ήταν αρκετά πυκνό για να με τυλίξει (μέχρι που σχεδόν δεν μπορούσα πια να αναπνεύσω). Φυσικά έψαχνα για κάτι πράσινο και μακρύ, αλλά η πρόθεσή μου δεν ήταν ένας υπαινιγμός στην παραγωγή κεριών. Ωστόσο, βρίσκω αυτή την πτυχή, την οποία είδε στο φυτίλι ο Στρατής, πολύ ενδιαφέρουσα. 

Θα χρησιμοποιήσω για την παράσταση επίσης ένα “τραπεζομάντιλο” που έραψα από μαντήλια από την ντουλάπα μου: μια αναφορά στα δάκρυα που χύνονται για αυτές τις συγκρούσεις. Ταυτόχρονα εισάγω κάτι που χρησιμοποιήθηκε για τα δάκρυα και στη δική μου ζωή.

Υπάρχουν όμως και υλικά που υπάρχουν στην έκθεση, τα οποία χρησιμοποιούνται στα βίντεο και δεν μπορείτε να αγγίξετε. Π.χ. ένα πράσινο καπνογόνο, το οποίο καίγεται σε επανάληψη (λούπα) – ένα χέρι έρχεται ξανά και ξανά με μια “νέα” φωτιά (βίντεο untitled). Ή το βίντεο uncertain ground, όπου “σκανάρισα” με την κάμερά μου φύλλα μπανάνας, που φύτρωναν κοντά στα λουτρά της Αφροδίτης στην Κύπρο: για μένα ένα μέρος που μου θύμισε τον αυστηρό διαχωρισμό μεταξύ της τουριστικής Κύπρου και της πολιτικής/ιστορικής Κύπρου (με την έννοια των συγκρούσεων), ένα σημάδι, για μένα, του πόσο μακριά βρίσκεται η Κύπρος από την επεξεργασία της ιστορίας της. Ο στόχος αυτού του βίντεο είναι να σας κάνει να ΑΙΣΘΑΝΘΕΙΤΕ το αβέβαιο έδαφος: ο τρόπος μοντάζ του βίντεο μπορεί να σας κάνει να ζαλιστείτε κατά την παρακολούθησή του.  

-Στο κείμενο σας στον κατάλογο της έκθεσης αναφέρετε ότι μέσα από την συζήτηση σας με την καλλιτέχνιδα και θεωρητικό ψηφιακών μέσων Gerda Lampalzer ήρθατε σε επαφή με την έννοια του τελετουργικού και αντιληφθήκατε τον ρόλο σας ως σαμάνο-performer. Ποιά είναι τα ιδιαίτερα στοιχεία που συνεπάγεται μια τέτοια αντίληψη στη σχέση ανάμεσα στον καλλιτέχνη και τον θεατή;

Ο “ρόλος” του καλλιτέχνη/σαμάνου επιτρέπει σε μένα και στον θεατή να υπάρχει μια αποσύνδεση από το πρόσωπό μου, ειδικά όταν κάνω performance. Δεν πρόκειται για εμένα, ούτε για το σώμα μου, αλλά για το ‘συμπυκνωμένο’, γενικότερο περιεχόμενο. Θα φορέσω επίσης ένα συγκεκριμένο φόρεμα, το οποίο υπογραμμίζει την αλλαγή από ‘εμένα ως πρόσωπο’ σε ‘εμένα ως φιγούρα’. 

Με την πάροδο των ετών, κάνοντας έργα τέχνης με πολύ ερευνητικό προσανατολισμό, παρατήρησα ότι οι άνθρωποι τείνουν να αντιλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό την ερευνητική πλευρά των έργων, και μερικές φορές λιγότερο την καλλιτεχνική πλευρά τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησα τη συζήτηση με την Gerda Lampalzer. Νομίζω ότι η πιο προσωπική προσέγγιση του θεατή μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του πολύπλευρου, συχνά πολύπλοκου περιεχομένου – και του τι βρίσκεται πίσω από όλα αυτά. Επίσης, για τον θεατή. Αυτό το «πίσω από ολά αυτά» είναι επίσης μέρος της δουλειάς μου. Από την άλλη πλευρά, δεν ήθελα να προβληθώ πολύ ως πρόσωπο (κάτι που δεν θα ταίριαζε με την αντίληψή μου για τον ερευνητή). Δεν ήθελα να εγκαταλείψω τον τρόπο εργασίας μου. Ίσως αυτό να είναι και μια προσωπική στάση, ιδίως σε καιρούς γενικού ναρκισσισμού, ίσως να οφείλεται και στο κομμάτι της ταυτότητάς μου ως νομικού. Προς το παρόν συμφωνώ αρκετά με αυτή την ιδιότητα του “καλλιτέχνη-σαμάνου”, που μου επιτρέπει να προσεγγίσω καλύτερα τις αισθήσεις και τα συναισθήματα του θεατή, αλλά και να μην εκθέσω τον εαυτό μου με επιδειξιομανή τρόπο. Βρίσκω το τελετουργικό ή ιεροτελεστικό κατάλληλο για τον τρόπο εργασίας μου ως  ένα μέρος της επικοινωνίας.

– Ποιό είναι το σκεπτικό και ο στόχος της performance με τίτλο commands;

Σε αυτή την performance ασχολούμαι με την προσπάθεια να κάνω τη φρίκη ενός επιβεβλημένου ορίου απτή και συζητήσιμη, ονομάζοντάς το, μετρώντας το, συζητώντας το και επιστρέφοντας σε αυτό ξανά και ξανά. 

Παίρνω το ρόλο του “σαμάνου/καλλιτέχνη” για να εκτελέσω αυτό το είδος τελετής, το οποίο συνίσταται από μια σχεδόν επιστημονική έρευνα του πράσινου νήματος από φυτίλι αλλά και το να τυλίγομαι με αυτό. Η ανάληψη αυτού του ρόλου μου επιτρέπει να φέρω κάτι πιο προσωπικό στο έργο. Βάζω τον εαυτό μου σε ένα είδος περιορισμού, απευθυνόμενη επίσης στα δικά μου συναισθήματα. Είμαι ένα μέσο, ένας μεταφραστής αυτού που συμβαίνει. 

Στόχος είναι να εμπλέξω τον θεατή με τις αισθήσεις και τα συναισθήματά του, αν αυτό είναι δυνατόν. Όταν έκανα μια πρώτη εκδοχή αυτής της περφόρμανς στο Λιντς, ένας άνδρας άρχισε να κλαίει – αυτό ήταν μια μεγάλη ανατροφοδότηση για μένα, ότι λειτούργησε.

– Στη διαδραστική εγκατάσταση ballgame ο θεατής καλείται να πετάξει μπάλες φτιαγμένους από τσαλακωμένους χάρτες σε ένα καλάθι. Ποιά είναι η πολιτική διάσταση και ερμηνεία αυτής της δράσης-συμμετοχής εκ μέρους του θεατή;  

Η ερμηνεία εναπόκειται στον θεατή/συμμετέχοντα, κατά τη γνώμη μου. Ελπίζω αυτό το παιγνιώδες στοιχείο να επιτρέψει να παρατηρήσετε τα συναισθήματα ή τις σκέψεις σας, όταν πετάτε έναν γεωγραφικό/πολιτικό χάρτη, στεκόμενοι πίσω από μια πράσινη γραμμή, η οποία θα είναι σημειωμένη στο πάτωμα. Το καλάθι θα βρίσκεται σε μια απόσταση από αυτή την πράσινη γραμμή, όπου θα πρέπει να είστε λίγο συγκεντρωμένοι (ή επιδέξιοι), για να πετύχετε το καλάθι.

-Ποιά είναι κάποια από τα συμπεράσματα στα οποία οδηγηθήκατε μέσα από την εμπειρία της έρευνας και της εικαστικής σας παραγωγής πάνω στο θέμα όριο, «γραμμή»; Είναι κατανοητό ότι οι διαχωρισμοί που επιβάλλονται και οδηγούν σε απομάκρυνση τους ανθρώπους μεταξύ τους είναι κατακριτέοι. Υπό ποιές πιθανές συνθήκες μπορούν να είναι απαραίτητοι ή αποδεκτοί οι διαχωρισμοί; 

Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση. Είναι σχεδόν αδύνατο να δοθεί επαρκής απάντηση.

Φυσικά χρειαζόμαστε την έννοια του ορίου για να κατανοήσουμε τον εαυτό μας στο χώρο. Κανένα σπίτι δεν θα μπορούσε να μας δώσει (αρκετό) καταφύγιο χωρίς τοίχους. Χρειαζόμαστε τον ορισμό των ορίων για να εντοπίζουμε τον εαυτό μας, να μας θέτουμε σε (χωροταξική) σχέση με τους άλλους, αλλά και τα μη υλικά όρια είναι απαραίτητα για εμάς, όπως: πού τελειώνει η δημόσια σφαίρα και πού αρχίζει η ιδιωτικότητά μας;

Μια καλή απάντηση δίνει ο ειδικός σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων Dieter Schindlauer στο βίντεο comments: η “κόκκινη” γραμμή για την προστασία μας από την κακομεταχείριση (όχι η πράσινη γραμμή) πρέπει να επιβάλλεται ξανά και ξανά. Δείτε επίσης διάφορες άλλες δηλώσεις σχετικά με τη γραμμή στο βίντεο comments. Ασχολούνται τόσο με καλλιτεχνικά ζητήματα όσο και με οικολογικά ή αισθητικά. Μερικές από αυτές μπορείτε να τις βρείτε στον κατάλογο της έκθεσης.

Ένας διαχωρισμός από μόνος του δεν είναι απαραίτητα επιβλαβής, όπως για παράδειγμα οι οργανωτικοί καταμερισμοί και επίσης οι δίκαιοι, διαφανείς, μεταβλητοί διαχωρισμοί. Το ερώτημα είναι, ποια έννοια συνδέεται με το διαχωρισμό. Αν πρόκειται για την έννοια του “εμείς και οι άλλοι”, τότε μπορεί να αρχίσουν τα προβλήματα: αν βλέπω τον άλλο ως κάποιον διαφορετικό από μένα, αυτό μπορεί να είναι μια οπτική χωρίς διακρίσεις, ρεαλιστική που αναγνωρίζει και σέβεται τον άλλο. Άν όμως βλέπω τον άλλο ως κάποιον ανεπιθύμητο, που δεν αξίζει τον ίδιο σεβασμό/που δεν έχει το δικαίωμα να είναι εδώ/ή να έχει τα ίδια δικαιώματα/ή να αναπνέει τον ίδιο αέρα/ή να ζει/ή…., τότε βρισκόμαστε στο δρόμο προς μια σύγκρουση, η οποία μπορεί να καταλήξει σε σφαγή ή σε πόλεμο. Η έννοια του «othering» -μια έννοια που χρησιμοποιείται πολύ σε όρους διακρίσεων- δεν έχει σκοπό να αποσαφηνίσει την αναγκαία ακεραιότητά μου, αλλά να χαρακτηρίσει τον άλλο ως κάποιον κατώτερο, ανεπιθύμητο, με μια ακραία έννοια ως μη άνθρωπο.

Αυτό είναι που πραγματικά πρέπει να ξεμάθουμε. Αμέσως.

-Ένα από τα στοιχεία που αναδεικνύουν τα έργα είναι οι δυνάμεις και οι αδυναμίες της μνήμης στους τρόπους που διαμορφώνουν την πραγματικότητα του καθενός μας, αλλά και συλλογικά. Οι αναμνήσεις, αν και αποσπασματικές και φευγαλέες, συχνά δίνουν μορφή στις αντιλήψεις μας για τον εαυτό μας και τον κόσμο. Πώς μπορεί να βοηθήσει η τέχνη να δημιουργήσουμε ένα πιο διευρυμένο πεδίο πρόσληψης και βίωσης της ζωής μας; 

Κατά την άποψη μου, δεν είναι καθήκον της τέχνης να μας βοηθήσει. Δεν συμφωνώ με κανενός είδους εργαλειοποίηση της τέχνης ή μέσω της τέχνης. Παρόλο που έχω επίγνωση μιας πολιτικής στάσης στην τέχνη μου. Συχνά, ίσως όχι πάντα. 

Τούτου λεχθέντος, παραδέχομαι ότι η φαντασιακή πολυδιάστατη φύση ενός έργου τέχνης (οι δυνητικές δυνατότητες μιας εντατικής περαιτέρω επεξεργασίας της πραγματικότητας του έργου από τον αποδέκτη) μπορεί να θέσει σε κίνηση μια διαδικασία στον θεατή, η οποία οδηγεί σε μια διευρυμένη αντίληψη και μια διαδικασία προβληματισμού. Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον θεατή – και σε μεγάλο βαθμό από την “ποιότητα” ενός έργου τέχνης, και τέλος, από την επικοινωνιακή ποιότητα του, αν πρώτα απ’ όλα θεωρείται ότι αυξάνει τη φήμη του καλλιτέχνη (σαν μπούμερανγκ, το οποίο επιστρέφει πίσω στον καλλιτέχνη χωρίς να έχει περισσότερη απήχηση στους αποδέκτες). Ή αν το έργο τέχνης όντως επικοινωνεί με τους ανθρώπους.

– Πώς έχει επηρεάσει η επαγγελματική ιδιότητα σας ως νομικός ανθρωπίνων δικαιωμάτων την επαγγελματική ιδιότητα σας εικαστική καλλιτέχνιδα;  

 Ήμουν νομικός με έμφαση στο δημόσιο δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των εθνοτικών διακρίσεων, όχι ακριβώς δικηγόρος, ασκώντας αυτό το επάγγελμα επί 30 περίπου χρόνια. 

Αυτό σίγουρα διαμόρφωσε ή συνέβαλε στις μεθόδους μου, στον τρόπο εργασίας και σκέψης μου, στο ενδιαφέρον μου για κοινωνικά συναφή ζητήματα, στον δομημένο τρόπο εργασίας μου, στις ικανότητές μου στην έρευνα. 

Στη φωτογραφική μου έρευνα για τη διαιρεμένη Κύπρο π.χ. κατάφερα να φωτογραφίσω και μέσα στα Ανθρωπολογικά Εργαστήρια της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους στην Κύπρο (ΔΕΑ). Για το σκοπό αυτό χρειάστηκα άδεια με μία ψήφο, από το μέλος του ΟΗΕ (Τρίτο Μέλος), από το Ελληνοκυπριακό Μέλος και από το Τουρκοκυπριακό Μέλος. Κάτι πολύ σπάνιο για να επιτευχθεί. Είμαι βέβαιη ότι το υπόβαθρο μου ως νομικός με καθοδήγησε πώς να επιχειρηματολογήσω, πώς να κινηθώ και πώς να δηλώσω την αμεροληψία μου.

Ως νομικός ήθελα επίσης να αντικατοπτρίσω τη νομική κατάσταση στην Κύπρο κατά τη λήψη των φωτογραφιών. Εργάστηκα μόνο με άδειες – οι οποίες ήταν δύσκολο να αποκτηθούν (με δύο μικρές εξαιρέσεις, οι οποίες δεν ήταν σαφείς). Δεν ήθελα να “κλέψω” φωτογραφίες, αλλά να καταδείξω την «πολιτική της ορατότητας».

Στα ποιητικά μέρη του έργου μου, βέβαια, αυτό είναι λιγότερο σχετικό και εμφανές. Αλλά η δυαδικότητα της αναλυτικής και της ποιητικής προσέγγισης διατρέχει ως αρχή το έργο μου.

Διαβάστε επίσης: 

Cornelia Mittendorfer – a loop, a line, a limbo: Έκθεση στο Σπίτι της Κύπρου