Dafne Phono: Η εικαστική εγκατάσταση της Nour Mobarak στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Το Dafne Phono είναι μία διαειδική εγκατάσταση της πρώτης όπερας, του Τζάκοπο Πέρι και του Οτάβιο Ρινουτσίνι, Δάφνη, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1598. Οι χαρακτήρες της Δάφνης, του Απόλλωνα, της Αφροδίτης, του Έρωτα, του Οβιδίου, του Πύθωνα και του Χορού αναπαριστώνται εδώ κυρίως από μνημειώδη ή μεγάλης κλίμακας μυκηλιακά γλυπτά που στήνονται ως πίνακες και “τραγουδούν” μέσω ενσωματωμένων ηχείων στο σώμα τους. Χαράσσοντας παραλλήλους μεταξύ των βιολογικών διαδικασιών και των δομών της γλώσσας, το έργο αυτό επεκτείνει την έρευνα της καλλιτέχνιδος σχετικά με τις αναλογίες μεταξύ λόγου, επανάληψης, φθοράς, πολιτισμού, εξουσίας και μεταμόρφωσης.

Η πρώτη όπερα ήταν εμπνευσμένη από τη δυνατότητα μετατροπής του λόγου σε μουσική, και το Dafne Phon oεπεκτείνει αυτό το πείραμα, δίνοντας σε καθέναν από τους κύριους χαρακτήρες τη δική του γλώσσα. Τέσσερις από αυτές τις γλώσσες – Αμπχαζικά, San Juan Quiahije Ανατολικό Chatino, Silbo Gomero και !Xoon– έχουν επιλεγεί για τον πλούτο της μορφοφωνολογίας τους, με σκοπό να δημιουργηθεί μια όπερα με την ευρύτερη δυνατή παλέτα ανθρώπινων φωνητικών ήχων. Τα ιταλικά και τα λατινικά συνδέουν αυτή τη νέα πολυγλωσσική εκδοχή του λιμπρέτου με το πρωτότυπο του Ρινουτσίνι (το οποίο σώζεται, ενώ η μουσική του Πέρι έχει χαθεί).

Η πλοκή βασίζεται στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου. Ο Έρωτας τιμωρεί τον Απόλλωνα επειδή καυχιέται για τις κατακτήσεις του, και ρίχνοντας δύο βέλη: το πρώτο κάνει τον Απόλλωνα να ερωτευτεί τη Δάφνη, κόρη του ποταμού θεού. Το δεύτερο, κάνει τη Δάφνη να του αντιμιλήσει. Όταν εκείνη ξεφεύγει από το κυνηγητό του μεταμορφωμένη σε δάφνη, ο Απόλλωνας μετατρέπει το στεφάνι στα χέρια του, σε ένα αιώνιο σύμβολο θριάμβου. Η Δάφνη, τελικά, πρέπει να παραμείνει παγιδευμένη στο δέντρο κάτω από το οποίο ο Απόλλωνας παίζει τραγούδια αγάπης με τη λύρα του.

Τα θέματα του μύθου της σιώπησης, της υποταγής και της κατάκτησης, εφαρμόζονται στο Dafne Phono, σε πιο πρόσφατες ιστορίες γλώσσας και κυριαρχίας. Ενώ ο Απόλλωνας μιλάει στο πρωτότυπο, στα ιταλικά, οι υπόλοιποι εκφέρουν πιο σύνθετες φωνητικά γλώσσες. Οι ιδέες αυτές δικαιολογούν επίσης τα υλικά με τα οποία υλοποιείται το έργο. Η βιολογική σύνθεση του μυκηλίου, η μορφή της ρίζας του μανιταριού, είναι ριζωματική, επαναλαμβανόμενη και ανθεκτική μέσα από κύκλους αποσύνθεσης και επανασύνθεσης, όπως η ανθρώπινη γλώσσα. Το διακλαδωτό δίκτυο των νηματωδών κυττάρων του – που ονομάζονται υφές, δημιουργούν έναν πυκνό ιστό που αδρανοποιείται και έπειτα απολιθώνεται και μπορεί να αντέξει επ’ αόριστον.
Η Αφροδίτη, ο Απόλλωνας και ο Έρωτας έχουν δημιουργηθεί από ένα είδος σαπροφυτικών μυκήτων που τρέφονται με νεκρή οργανική ύλη, αντανακλώντας το διαρκές ενδιαφέρον της καλλιτέχνιδος σχετικά με το πώς οι γλώσσες μπορούν να “διασπαστούν” στους ήχους που τις απαρτίζουν και να επανασυναρμολογηθούν σε διαφορετικές μορφές (ένας διαρκής προβληματισμός της μουσικής πρωτοπορίας). Με παρόμοια διαδικασία, οι δίγλωσσοι υπότιτλοι που παρέχονται εδώ, είναι κυριολεκτική μετάφραση από τις γλώσσες που παρουσιάζονται στο DafnePhono, το τελευταίο στάδιο σε μια σειρά από μετασχηματισμούς που έχει δει το λιμπρέτο να μετοικίζει από τα ιταλικά στα αγγλικά, και έπειτα στις άλλες πέντε γλώσσες που συμμετέχουν, και από εκεί στα αγγλικά και τα ελληνικά.

Οι γλώσσες καθορίζουν τα συστήματα γνώσης και γνωστικής λειτουργίας – και κατ’ επέκταση τις πραγματικότητες – στα οποία ζουν οι ομιλητές τους. Το Dafne Phono στοχάζεται το τι χάνεται όταν εξαφανίζονται ή απορροφώνται από τις όλο και πιο ηγεμονικές και συρρικνωμένες γλώσσες στις οποίες επικοινωνούμε σήμερα.

Nour Mobarak

Η Nour Mobarak (Λιβανέζα – Αμερικάνα, γ. 1985, Κάιρο) ζει και εργάζεται μεταξύ Αθήνα και Λος Άντζελες.

Στις ατομικές της εκθέσεις περιλαμβάνονται: Dafne Phono, Municiple Theatre of Piraeus, Piraeus (2023 forthcoming); Gods’ Facsimiles, Rodeo, London (2023); Dafne Phono, JOAN, Los Angeles (2022); LogistiqueElastique, Miguel Abreu Gallery, New York (2021); Sphere Studies and Subterranean Bounce, Hakuna Matata Sculpture Garden, Los Angeles (2020).

Στις ομαδικές της εκθέσεις περιλαμβάνονται: Human Is, Schinkel Pavillon, Berlin (2023); landscape hot mic., Juf Projects, Madrid (2023); Symbionts: Contemporary Artists and the Biosphere, MIT Visual List Visual Art Center, Massachusetts (2022); anabasis*, Rodeo, Piraeus (2022); SIREN (some poetics), Amant Foundation, New York (2022); Looking Back / The 12th White Columns Annuel – Selected by Mary Manning, White Columns, New York (2022); Not Quite Nearly Fine, Fondazione Baruchello, Rome (2021); Cold Times Out of Joint, KIM? Contemporary Art Centre, Riga (2021); More a Cosmology than a Cartography, Gallery Platform La, Los Angeles (2020); Portable Documents Formatted for Home Use, Bel Ami Gallery, Los Angeles (2020); Toothtone sound installation in Nancy Lupo’s Scripts from the Pageant, Museum of Contemporary Art, San Diego (2020); Cutting the Stone, Miguel Abreu Gallery, New York (2019); Structures that Cooperate: Get Paid!, Cubit Gallery, London (2019); Cultural Capital Cooperative #1 & #2, Rodeo Gallery, London (2017), Cultural Capital Collective Object #2, LA><ART, Los Angeles (2016); M.U.D., 50 Taaffe Place, New York, NY (2016); Dead Ends, New York (2016); Institute for Provocation, IFP, Beijing (2013); Ibi in Rauma, Trafic-Home Cinema, Lausanne (2012); Borderland, Smart

To Dafne Phono είναι εν μέρει ανάθεση της Rodeo. Αυτά τα γλυπτά δημιουργήθηκαν με τη γενναιόδωρη βοήθεια της «Μανιτάρια Δίρφυς» στην Εύβοια. Για την παραγωγή της Δάφνης και του Χορού, χρησιμοποιήθηκαν το υπόστρωμα, ο σπόρος, οι εγκαταστάσεις της «Μανιτάρια Δίρφυς». Κάποια άλλα έργα τοποθετήθηκαν, επωάστηκαν και αφυδατώθηκαν στον χώρο τους.
Το έργο αυτό υποστηρίζεται, εν μέρει, από έκτακτη χορηγία του FoundationforContemporaryArtsEmergency και από τους αγαπημένους φίλους του DafnePhono.

Η ηχητική εγκατάσταση έγινε, εν μέρει, με ανάθεση του JOANLosAngeles. Ευχαριστούμε το Onassis AiR για τη γενναιόδωρη παραχώρηση του εξοπλισμού ηχογράφησης, καθώς και τους Genelec, Morrow Sound και Recital Program.