Dalida, της Liza Azuelos στο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου

Malade

Je suis malade, τραγουδά λίγο πριν το τρίτο και τελευταίο μέρος της ταινίας η Yolanda Gigliotti, γνωστή παγκοσμίως ως Dalida. Σε μια έντονη και συναισθηματικά φορτισμένη σκηνή, η Sveva Alviti, που υποδύεται με θάρρος και άνεση την μουσική ντίβα, φανερώνει την διττή της φύση και την μεγάλη αντίφαση: η Dalida θα κάνει μια 30ετή καριέρα με σειρά επιτυχημένων επιλογών ευρισκόμενη συνεχώς πάνω στο κύμα των αλλαγών και τάσεων της pop κουλτούρας (από τις μπαλάντες στη disco και από εκεί στον κινηματογράφο). Παράλληλα, οι επιλογές που αφορούν στην προσωπική της ζωή σημαδεύονται από αλλεπάλληλες αστοχίες και μικρές τραγωδίες. Η σκηνοθέτης Liza Azuelos, που παρευρέθηκε μαζί με την Sveva Alviti στην πρεμιέρα της ταινίας στο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, επέλεξε να πει την ιστορία της Dalida επενδύοντας ακριβώς πάνω σε αυτήν την μεγάλη (και τραγική) διαίρεση της σπουδαίας ερμηνεύτριας.

Είναι πραγματικά μεγάλα τα κοντράστ στην ζωή της Dalida, και η ταινία επιχειρεί να τα αναδείξει ως δραματουργικούς πυλώνες. Η Αιγύπτια-Ιταλίδα ερμηνεύτρια ήταν η πρώτη που κατέκτησε πλατινένιο και διαμαντένιο δίσκο, πουλώντας πάνω από 170 εκατομμύρια δίσκους παγκοσμίως. Δεν υπήρχε χώρα της οποίας το κοινό να μην κατακτήσει με τις ζεστές και φορτισμένες ερμηνείες της. Αλλά είναι και μια γυναίκα η οποία είδε τρεις από τους άντρες της ζωής της να οδηγούνται στην αυτοκτονία, αδυνατώντας συστηματικά να βρεθεί σε μια ισορροπημένη σχέση που να την ολοκληρώνει. Οφείλεται αυτό άραγε στην περίφημη «κατάρα της δόξας και του χρήματος»; Οφείλεται στην αδυναμία ενός ανθρώπου να συγκεράσει υγιώς την δημόσια και ιδιωτική εικόνα της έχοντας μια θέση στην οποία αυτά τα δυο ταυτίζονται; Μήπως έβαλε «πιο πάνω την καριέρα» από την προσωπική της ζωή;

Είναι πραγματικά ευτυχές για την ταινία αλλά και για τον απολογισμό της ζωής της Dalida που στο σκηνοθετικό τιμόνι βρίσκεται μια γυναίκα. Κατά την διάρκεια της ταινίας προσπαθούσα να σκεφτώ το ίδιο έργο σκηνοθετημένο από έναν άντρα (πολλές βιογραφίες σπουδαίων γυναικών έχουν γυριστεί από άντρες): Πιθανότατα, το «ταραγμένο κρεβάτι» της Dalida θα βρισκόταν στο προσκήνιο της ταινίας ως «άρτος και θέαμα», όπως ακριβώς ήταν κατά την διάρκεια της καριέρας της. Η κάμερα θα αφοσιωνόταν περισσότερο στην σαγηνευτική παρουσία της Sveva Alviti ως αντικείμενο του πόθου, ενώ οι ιστορίες των αυτοχείρων εραστών της μάλλον θα ήταν μικρά χρονικά από «καρδιές που κάηκαν από την ψυχρή ντίβα». Η Liza Azuelos ωστόσο κρατάει σταθερά την Dalida ως υποκείμενο και όχι ως αντικείμενο επιθυμίας αντρών, και την τοποθετεί σε ένα ανδροκρατούμενο σύμπαν το οποίο στην πραγματικότητα συγκρούεται με τον δυναμισμό και την επαγγελματική της ανεξαρτησία. Ο πρώτος σύζυγος της Dalida, ο Lucien Morisse (εξαιρετικός ο Jean-Paul Rouve) δεν μπόρεσε να δει ποτέ την γυναίκα πίσω από την ντίβα. «Οι ντίβες δεν κάνουν παιδιά», της λέει σε κάποιο σημείο αρνούμενος την επιθυμία της να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια. Παρά την αυτοκτονία του λίγα χρόνια μετά, ηττημένος από την αρρώστια του τζόγου, τα  λόγια του θα αποδειχθούν κατάρα: Η Dalida θα μείνει έγκυος από έναν νεαρό φοιτητή αλλά θα επιλέξει να ρίξει το παιδί στην αδυναμία της να βρει έναν σωστό «πατέρα». Αυτή η επέμβαση θα αποδειχθεί καταστροφική για τις μελλοντικές της προσπάθειες. Από την άλλη, ο τελευταίος της σύντροφος θα αποδειχθεί ένας βίαιος και φαντασμένος άντρας που αρνείται να αποδεχθεί ότι η γυναίκα του μπορεί να είναι πιο διάσημη από εκείνον. Η αγωνία του να αποδείξει τον «αντρισμό» του θα τον οδηγήσει και στην φυλακή (θα σκοτώσει έναν υπηρέτη θεωρώντας ότι είναι κλέφτης), αλλά η πλήρης αποτυχία του θα τον οδηγήσει και αυτόν στην αυτοκτονία. Στο μεσοδιάστημα, ο νεαρός και γοητευτικός μουσικός Luigi Tenco θα αυτοκτονήσει όταν σε ένα διαγωνισμό τραγουδιού θα αποτύχει να περάσει στην τελική φάση. Η δική του, εντελώς παράλογη και αναίτια αυτοκτονία, θα οδηγήσει και την Dalida στην πρώτη της απόπειρα, από την οποία θα ανακάμψει. Η δεύτερη, το 1987, θα είναι όμως πετυχημένη. Συγνώμη, θα γράψει σε ένα χαρτί, μα η ζωή είναι ανυπόφορη.

Besame mucho

Τα βιογραφικά δράματα, αν και αγαπημένα στον κινηματογράφο παρουσιάζουν πολλές γνωστές αδυναμίες. Η επιμονή στα γεγονότα έναντι της δραματουργικής ερμηνείας τους, οι αγιοποιήσεις, και το γεγονός πως αφηγούνται κάτι εν πολλοίς, γνωστό. Πολλές τέτοιες ταινίες, αν δεν σηκωθούν από δυνατές ερμηνείες, κάνουν μεγάλες κοιλιές και ρέπουν συχνά σε ακαδημαϊκές (και συνήθως βαρετές) σκηνοθετικές προσεγγίσεις. Δεν θα ήταν δυνατό ένα βιογραφικό δράμα λοιπόν να αποφεύγει όλες αυτές τις κακοτοπιές, αλλά τόσο η σκηνοθέτης όσο και το ερμηνευτικό cast κάνουν μια φιλότιμη προσπάθεια να αφηγηθούν μια ιστορία, και όχι τόσο να «πουλήσουν» την Dalida. Η αφηγηματική ροή περιπλέκεται με διαφορετικούς (και όχι πάντα γραμμικούς) χωροχρόνους της ζωής της (ξεκινάει από την απόπειρα αυτοκτονίας για να γυρίσει πίσω στα παιδικά χρόνια και από εκεί προς τα εμπρός) και δεν διστάζει να «αλλάξει» ελαφρώς τα ίδια τα γεγονότα προς όφελος της δραματουργίας (π.χ., η εγκυμοσύνη της Dalida προηγείτο της σχέσης της με τον Tenco). Αλλά τελικά, η ταινία δεν εστιάζει τόσο στα γνωστά στιγμιότυπα της ζωής της μεγάλης ντίβας, ούτε περιορίζεται στις μεγάλες της ερμηνευτικές στιγμές, που κάθε τόσο ντύνουν μουσικά όμορφες σεκάνς. Η ζωή της Dalida είναι μια αφορμή για μια άλλη αφήγηση για την έννοια πετυχημένη γυναίκα, που σαν κινηματογραφικός μύθος έχει πιο πολλές συμβάσεις από τα βιογραφικά δράματα.

Η Dalida δεν είναι μια όμορφη και ταλαντούχα γυναίκα στην οποία διάφοροι άντρες άνοιξαν πόρτες (και ύστερα κάηκαν από την φωτιά της). Αντιθέτως, η ίδια καίγεται, αργά και μεθοδικά, από την ανικανότητα και ματαιοδοξία πολλών αντρών που θα την ήθελαν τρόπαιο στη βιτρίνα του σπιτιού τους. Άντρες ανίκανοι να διαχειριστούν την ζήλια τους, τις εμμονές τους, τις επιταγές του «αντρισμού» τους, την ματαιοδοξία τους. Η Dalida πληρώνει την εγγύηση του τελευταίου εραστή της, πληρώνει τα δίδακτρα του νεαρού φοιτητή που την άφησε έγκυο, στέκεται ανώτερη στην εκδικητική μανία του πρώτου άντρα της, φτιάχνει ένα εργαστήριο ατελιέ για έναν ακόμα ξεπεσμένο αριστοκράτη μποέμ εραστή της, βοηθά τον αδερφό της να κάνει καριέρα ως παραγωγός παραχωρώντας του το  brand name της. H Dalida φροντίζει για όλους, προσπαθεί να αγαπήσει και να αγαπηθεί από όλους, ανοίγει κάθε Κυριακές το σπίτι της για φίλους και ταυτόχρονα γίνεται η ίδια το τραγούδι σε κάθε της εμφάνιση. Είσαι προορισμένη για να τραγουδάς της λέει σε κάποιο σημείο ένας γκουρού στον οποίο αναζητάει κάποιου άλλου τύπου πνευματική φώτιση για να ξορκίσει τον θάνατο που την περιτριγυρίζει σε κάθε της βήμα. Ακόμα και αυτός ξεχνάει τον άνθρωπο. Το μεγάλο της χάρισμα, οι κόποι της ζωής της, γίνονται κατά κάποιο τρόπο η κατάρα της. Η Dalida δεν είναι μια ακόμα fame fatale- είναι μάλλον θύμα των πολλών homme horrifique.

Η Lisa Azuelos μπολιάζει το βαρύ δραματουργικό της αφήγημα με αρκετές στιγμές χιούμορ και όμορφες σεκάνς κατά την διάρκεια των τραγουδιών. Κρατάει την κάμερα κοντά στο πρόσωπο της Sveva Alviti (που μοιάζει με μια μεσογειακή Julia Roberts στο πιο όμορφο) ακόμα και όταν κλείνουν τα φώτα της εξέδρας, παρακολουθώντας με προσοχή και σεβασμό τις μεταμορφώσεις της. Κοιτάζει το χέρι της που τρέμει ελαφρά πριν ανέβει στη σκηνή και το αντιπαραβάλει με την αγέρωχη και αλάνθαστη σκηνική της παρουσία. Κάθε της σκηνική εμφάνιση έρχεται μετά από μεγάλες προσωπικές συγκρούσεις: Κάθε φορά, ένας ολόκληρος κόσμος (αντρών) μοιάζει να περιμένει την σκηνική της κατάρρευση, το σημείο που θα γονατίσει και θα ζητήσει συγνώμη. Κάθε φορά, αναγκάζονται να την χειροκροτούν όρθιοι. Η απόσταση ανάμεσα στην Yolanda Gigliotti και την Dalida ολοένα και μεγαλώνει. Προς το τέλος της ταινίας μοιάζουν σαν δυο ολότελα διαφορετικές γυναίκες, δυο ξεχωριστά πλάσματα που κατοικούν σε διαφορετικούς κόσμους. Η τελευταία τους κοινή εμφάνιση είναι στο Je suis malade- το χρονικό του τραυματικού αποχωρισμού τους θα οδηγήσει στο κοινό τους τέλος. Εκεί, η Dalida θα ζητήσει γαλήνια συγνώμη, αλλά όχι με τον τρόπο που θα ήθελαν όσοι την φθονούσαν. Απλά θα επιλέξει να νοιαστεί ξανά, και να μην τους φορτώσει τις ευθύνες που θα αναλογούσαν.

Η Dalida είναι μια τρυφερή και καλοφτιαγμένη βιογραφία, που επενδύει στις αντιθέσεις μιας ταραγμένης ζωής. Δεν υποκύπτει στην «κλειδαρότρυπα» ούτε στέκεται στα πλούτη και την δόξα της μεγάλης ερμηνεύτριας, αλλά προσπαθεί μέσα από τα πολλά στιγμιότυπα της ζωής της να βρει, όσο μπορεί, μερικές οικουμενικές αλήθειες για την μεγάλη αναζήτηση: Την ευτυχία. Ή έστω, μια συνθήκη εκεί τριγύρω.

Μετά την εντυπωσιακή της πρεμιέρα στην τελετή έναρξης του Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, η Dalida θα προβληθεί στον κινηματογράφο Δαναός την Κυριακή 26/3 στις 20:00.