Τον Μάιο του 1941, περίπου 450 εργαζόμενοι της Disney στο Μπέρμπανκ της Καλιφόρνιας προχώρησαν σε γενική απεργία. Αντιδρώντας στις άδικες συνθήκες εργασίας και ωθούμενοι από το φόβο ότι θα χάσουν τη δουλειά τους, οι απεργοί σκιτσογράφοι στράφηκαν στους δικούς τους χαρακτήρες για να ζητήσουν την υποστήριξη του κοινού για τον αγώνα τους. Ο Μίκυ Μάους κρατάει ένα πλακάτ διαμαρτυρίας που ρωτάει “Είμαστε ποντίκια ή άνθρωποι”, ενώ ο Ντόναλντ Ντακ χτυπά θυμωμένος το πάτωμα, φωνάζοντας “Αυτό με τρελαίνει! Σας κάνω να γελάτε τόσα χρόνια, αλλά τώρα συνέβη κάτι που ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΣΤΕΙΟ”. * Σε μια ανοιχτή εξέγερση ενάντια στην εταιρική εκμετάλλευση, με λίγες μόνο κινήσεις της πένας τους, οι σκιτσογράφοι μετέτρεψαν τους χαρακτήρες τους σε ηγέτες απεργίας, απελευθερώνοντας τους από τον κλοιό της πνευματική ιδιοκτησίας της εταιρείας. Μια ενέργεια που αναζωπύρωσε το αναρχικό πνεύμα των πρώτων καρτούν και ταυτόχρονα χρησιμοποίησε τη σάτιρα ως πολιτική αλληγορία.
Για την έκθεση Induction, η Dena Yago αναλαμβάνει εξίσου το ρόλο του αλληγορητή, μετατρέποντας κάποιες από τις πιο φορτισμένες εικόνες της ύστερης καπιταλιστικής ζωής και της επικείμενης κλίματικης κρίσης σε μια έξαρση συμβολισμών. Η έκθεση τοποθετείται σε ένα αστικό περιβάλλον με ζώα, φυτά και άλλα άψυχα αντικείμενα ως κύριους πρωταγωνιστές. Μεταφέροντας το αλληγορικό χαρακτικό, του 16ου αιώνα, Ο θρίαμβος του χρόνου του Pieter Bruegel, η Yago δημιούργησε μια τοιχογραφία με τίτλο The Pageant, εμπλουτίζοντας την αναγεννησιακή σκηνή με σύγχρονα πλάσματα που περιπλανιούνται στο κολασμένο τοπίο της σημερινής πολυκρίσης. Εδώ, ο Χάρος δεν ιππεύει ένα κουρασμένο άλογο, αλλά μία κηλιδωτή φαναρόφλα. Ανίσχυρη να σταματήσει αυτό το παρεμβατικό ασιατικό τζιτζίκι, η Νέα Υόρκη έχει δώσει εντολή στους πολίτες της να “λιώνουν” κάθε φαναρόφλα που συναντούν. Στο The Pageant, δεν έρχεται ιππεύοντας αλλά σε μορφή σμήνους, ενώ οι αρχές μεταθέτουν την ευθύνη για τη δική μας οικολογική επιβίωση σε εμάς τους ίδιους, χρησιμοποιώντας εξατομικευμένη ωμή ισχύ – το πέλμα – ως ύστατη λύση.
Σε κάποιο άλλο μέρος, τα γαϊδουράκια της Σαντορίνης που τραβούν ένα καρότσι παράδοσης της Amazon αποτελούν την επιτομή των οικονομικών συνθηκών του Σήμερα. Πρόσφατες έρευνες έχουν αλλοιώσει την εικόνα αυτής της ενάρετης φαντασίωσης, αυτών των κλασσικών συμβόλων του αγροτικού μεσογειακού τρόπου ζωής, καταγράφοντας τους τραυματισμούς στη σπονδυλική στήλη και την εξάντληση που πολλά γαϊδούρια έχουν υποστεί από τη μεταφορά γκρουπ τουριστών στα απόκρημνα βουνά του νησιού. Εδώ, τα γαϊδουράκια επωμίζονται το ανεξέλεγκτο κόστος της παγκόσμιας κυκλοφορίας, καθώς σηκώνουν το βάρος του Τελευταίου Μιλίου.
Ο διάσημος αθηναίος σκύλος-σύμβολο των διαδηλώσεων, Λουκάνικος προΐσταται της όλης σκηνής υποδυόμενος τον πρωτότυπο φύλακα άγγελο του Bruegel. Έχοντας ανακηρυχθεί ως ο “τετράποδος Τσε Γκεβάρα” στον απόηχο των διαδηλώσεων κατά των μέτρων λιτότητας που εφάρμοσε η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ελλάδα, ο σκύλος εμφανίζεται εδώ σαν μετενσάρκωση των απεργών Μίκυ, Ντόναλντ & ΣΙΑ, μια μασκότ κατά των κοινωνικών και πολιτικών αδικιών.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Οκτώ πίνακες παρουσιάζουν κοντινά πλάνα από δέντρα συκιάς που βασίζονται σε φωτογραφίες που έχει τραβήξει η Yago στο παρελθόν. Ενώ παραδοσιακά, έχουν αποτελέσει σύμβολο της γνώσης, της διαφώτισης και της γονιμότητας στη βιβλική ιστορία του Αδάμ και της Εύας, οι συκιές σήμερα αντιπροσωπεύουν τα αποτελέσματα της αστικής θερμονησίδας που δημιουργεί ασυνήθιστα θερμά μικροκλίματα σε πυκνοκατοικημένες πόλεις. Αν και είναι μη-ιθαγενή στο βόρειο ημισφαίριο, ευδοκιμούν τώρα στη Νέα Υόρκη, αποτελώντας άλλη μία ένδειξη των ξαφνικών περιβαλλοντικών αλλαγών. Η Yago μας υπενθυμίζει ότι τα πλάσματα που συνήθως ξεχνάμε, είτε πρόκειται για ένα έντομο είτε για έναν γάιδαρο, μπορεί να είναι οι απίθανοι σύμμαχοί μας σε ένα κάλεσμα στα όπλα.
Ζωγραφισμένα με στένσιλ DIY αισθητικής, που θυμίζει το ιστορικό κίνημα grassroots και την κουλτούρα των zines, κάθε πίνακας συνοδεύεται από μια δηλωτική φράση: DESPAIR, DEPOSE, DESIRE, DECIDE, DISDAIN, DEBASE, DEGRADE και DEPART. Αυτές οι φράσεις που μοιάζουν με Αγκιτπρόπ** δείχνουν πώς η αλληγορία μπορεί να αμφιταλαντεύεται μεταξύ της πρόληψης και της απελπισίας, ιχνηλατώντας μία διαδικασία αναίρεσης, όπως ένα δενδροδιάγραμμα αποφάσεων που διακλαδίζεται σε ποικίλα αποτελέσματα.
Χωρίζοντας το χώρο και εμποδίζοντας τη θέα, η έκθεση διαχωρίζεται από το First (2024), ένα γλυπτό που μοιάζει με την περίφραξη των οικοδομών της Νέας Υόρκης. Φέροντας τις κομψές χωροταξικές παρεμβάσεις του Μινιμαλισμού, είναι δείκτες της κερδοσκοπικής έκρηξης των ακινήτων που διατρέχει τόσο τη Νέα Υόρκη όσο και την Αθήνα, λειτουργώντας ως κυριολεκτική αλληγορία της χρηματοοικονομειοποίησης. Οι κάτοικοι μετατρέπονται σε παθητικούς θεατές, μάρτυρες στους μετασχηματισμούς που αλλάζουν βαθιά το αστικό τους περιβάλλον.
Από το επιταχυνόμενο γαϊτανάκι των σύγχρονων καταστροφών και των συνοδευτικών τους memes, η Yago εξάγει σχεδόν-ήδη-παρελθόντικά είδωλα, τα παγώνει στο χρόνο και τα εμπλουτίζει με νέο νόημα, προτού να αποθηκευτούν στην αποθήκη της διαδικτυακής λαογραφίας και των νεκρών κύκλων ειδήσεων. Ακριβώς όπως η αλληγορία του Bruegel μαρτυρά ηθικές κρίσεις που έχουν παρέλθει προ πολλού, έτσι και η Yago μας επιτρέπει να εξετάσουμε το παρόν μας, ξαναζωντανεύοντας μερικούς από τους πιο εφήμερους χαρακτήρες του. Μπροστά στο ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον μας, το “Induction” μπορεί να διαβαστεί αφηρημένα ή κυριολεκτικά: είτε πρόκειται για την έναρξη μιας ανώνυμης διαδικασίας είτε για την παραγωγή θερμότητας χωρίς επαφή. Καθώς αυτές οι ρητορικές και φυσικές διεργασίες ξετυλίγονται, η Yago μας υπενθυμίζει ότι τα΄ς πλάσματα που συνήθως ξεχνάμε, είτε πρόκειται για ένα έντομο είτε για έναν γάιδαρο, μπορεί να είναι οι απίθανοι σύμμαχοί μας σε ένα κάλεσμα στα όπλα.
*Βλ. Esther Leslie, Hollywood Flatlands: (Λονδίνο: Hollywood Hollywood Hollywood: Animation, Critical Theory and the Avant-Garde): Verso, 2004), 209 στ.
** Αγκιτπρόπ ονομάζεται η πολιτική στρατηγική που χρησιμοποιεί μια σειρά από τακτικές για τη διάδοση και προπαγάνδιση ιδεών και θέσεων, τεχνικές που αποσκοπούν στην επίδραση στην κοινή γνώμη και την κινητοποίησή της υπέρ κάποιων κοπών ή στόχων.
Κεντρική εικόνα θέματος: (αριστερά) Dena Yago Desire, 2024 Induction, The Intermission x High Art, Greece 13 September – 23 November, 2024 (δεξιά) Dena Yago Decide, 2024 Induction, The Intermission x High Art, Greece 13 September – 23 November, 2024