Στην έκθεση Ways to lose energy χτίζεται μια ποιητική σχέση ανάμεσα στην ενέργεια που παράγεται από τον ήλιο και στους τρόπους με τους οποίους αυτή γίνεται εκμεταλλεύσιμη. Τα έργα της Δέσποινας Χαριτωνίδη θέτουν ερωτήματα σχετικά με την παραγωγή και απώλεια ενέργειας, σχολιάζοντας την ανθρώπινη παρέμβαση, καθώς και την προσπάθεια κυριαρχίας του ανθρώπου στη φύση. Η εικαστική γλώσσα που χρησιμοποιεί εκφράζεται μέσω της γλυπτικής, των site-specific εγκαταστάσεων και των επιτελεστικών (performative) έργων. Χρησιμοποιώντας φυσικά στοιχεία – όπως χρυσός, μέταλλα και πηλός – ως δομικά υλικά, επαναδιαπραγματεύεται τις μεταξύ τους υλικές και εννοιολογικές σχέσεις. Στα έργα της συναντάμε έννοιες, όπως η ευθραυστότητα, το βάρος, η πτώση, η ισορροπία, καθώς και συνθήκες, όπως οι σχέσεις εξουσίας, που εντείνουν το δίπολο μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Η Χαριτωνίδη αντιλαμβανόμενη αυτό το δίπολο ως φαντασιακό, ασκεί κριτική στην ανθρωπόκαινο εποχή και κατ’ επέκταση στην ανθρώπινη επιθετικότητα προς τη φύση.
Αποτελούμενη από τρία κεντρικά σημεία, η έκθεση ξεκινάει με τη γλυπτική εγκατάσταση nelumbo urbanis. Η Χαριτωνίδη χρησιμοποιεί μέταλλα, φαινομενικά σκληρά υλικά, όπως οι ατσάλινες βέργες, δημιουργώντας ένα παιχνίδι υλικότητας σε σχέση με τις ιδιότητες του λωτού. Οι κεραμικές φόρμες δημιουργούν μια ψευδαίσθηση του άνθους του λωτού, σύμβολο με έντονη εννοιολογική και θρησκευτική αξία, που σηματοδοτεί τον κύκλο της ζωής, την αναγέννηση της φύσης, αλλά και μια κατάσταση πνευματικής αναγέννησης. Ο λωτός, όντας υδρόβιο φυτό, γεννιέται μέσα στη λάσπη, ζει και επιβιώνει στο γλυκό νερό και τρέφεται από τις ακτίνες του ήλιου. Το άνθος του υπακούει στον ήλιο, ανοίγοντας και κλείνοντας τα πέταλά του με την ανατολή και τη δύση, καταγράφοντας έτσι την αρχή και το τέλος της ημέρας. Η ζωή του λωτού λειτουργεί ως αλληγορία, υπογραμμίζοντας την προσπάθεια του ανθρώπου να μιμηθεί τη φύση, μεταφράζοντας τη φυσική ενέργεια σε μηχανική.
Στην ομώνυμη γλυπτική εγκατάσταση, Ways to lose energy, μεγάλα πάνελ καλυμμένα με φύλλα χρυσού, καταλαμβάνουν το μπαλκόνι του 5ου ορόφου. Ο χρυσός συνδιαλέγεται με τον ήλιο, εντείνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη μεταξύ τους αντίθεση. Η εγκατάσταση, τοποθετημένη με βιομηχανική διάταξη φωτοβολταϊκών κυττάρων, δημιουργεί μια οξύμωρη αλλά και παράλογη, μη χρηστική συνθήκη, λειτουργώντας ως σχόλιο στους τρόπους εκμετάλλευσης της φύσης. Η εικαστικός επιχειρεί να θέσει ερωτήματα γύρω από τη σύγχρονη ενεργειακή οικονομία, όπου η παραγωγή και η απώλεια ενέργειας, αλλά και τα οικονομικά κέρδη που αποφέρουν, κατέχουν κεντρική σημασία. Μπορεί ο άνθρωπος να δαμάσει ακόμα και τον ήλιο; Και αν ναι, πόση ενέργεια απαιτείται από εκείνον;
Παράλληλα, στην περφόρμανς Νo-body εξετάζεται η εξάντληση των σωμάτων σε μια σχεδόν χορογραφική συνθήκη, όπου δύο performers φυσούν ένα φύλλο χρυσού με στόχο να μην ακουμπήσει το έδαφος. Το σώμα λειτουργεί ως εργαλείο με περιορισμένες δυνατότητες, όντας μη ελέγξιμο, εύθραυστο και με μιμητική επαναληπτικότητα. O χρυσός, ως σύμβολο οικονομικής αξίας, αποτελεί σταθερά στο χρηματοοικονομικό σύστημα, αντιπροσωπεύοντας τη δύναμη και την κυριαρχία από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας. Το επαναλαμβανόμενο φύσημα του φύλλου οδηγεί στο ρυτίδιασμα και στην διάλυση του υλικού σε χιλιάδες κομμάτια, ταυτόχρονα με την σωματική εξάντληση από την καταβολή ενέργειας που απαιτείται. Τα φύλλα χρυσού, όντας εξαιρετικά εύθραυστα, σε μια συνθήκη συνεχούς κίνησης, αλλά και σωματικής και κοινωνικής εξάντλησης για χάρη της οικονομικής «ρευστότητας», επισημαίνουν την παράδοξη σχέση υλικότητας και αξίας. Η Χαριτωνίδη εξετάζει όρους όπως η ευαλωτότητα και ο έλεγχος, και θέτει ερωτήματα σχετικά με την αστάθεια της σύγχρονης ζωής, καθώς και το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης και των φυσικών πόρων.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
- Καλλιτέχνης: Δέσποινα Χαριτωνίδη
- Επιμέλεια: Οντέτ Κουζού
- Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρίνα Μήλιου Θεοχαράκη
- Βοηθός Παραγωγής: Νεφέλη Σιαφάκα
- Επικοινωνία: Εύα Καραγιαννάκη
- Στατική Μελέτη και Τεχνική Υποστήριξη: Σπύρος Καραχάλιος
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ:
Ξενάγηση στο εργαστήριο της εικαστικού Δέσποινας Χαριτωνίδη με την επιμελήτρια Οντέτ Κουζού
Παρασκευή, 4 Οκτωβρίου 2023, 18:00 – 19:00
Performance – Ξενάγηση στην έκθεση
Πέμπτη 5, 26 Οκτωβρίου, 09, 23 Νοεμβρίου, 19:00 – 21:00
Εμείς οι σύγχρονοι | Για παιδιά 7-12 ετών
Πώς μοιάζει ένα γλυπτό ή ένας πίνακας στη σύγχρονη τέχνη;
Κυριακή, 8 Οκτωβρίου 2023, 12:00-13:30
Παιδικό Εργαστήριο: Παιχνίδια με τον άνεμο | Για παιδιά 6-10 ετών
Κυριακή 19 Νοεμβρίου, 12:00 – 15:00
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ:
Η Οντέτ Κουζού γεννήθηκε στην Αθήνα (1994), όπου ζει και εργάζεται ως επιμελήτρια και σύμβουλος τέχνης. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού από το τμήμα Performance Studies του Tisch School of the Arts/NYU (2019) στη Νέα Υόρκη και απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα (2017). Το 2022 ίδρυσε το πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών Thermia Project στην Κύθνο, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Παράλληλα, εργάζεται ως βοηθός επιμέλειας της Αφροδίτης Γκόνου, συμβούλου σύγχρονης τέχνης του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα σε ιδρύματα και ανεξάρτητους χώρους όπως τα Back to Athens 2022, Alkinois Project Space, Amphicar Studio, Snehta Residency, Ύλη[matter]HYLE, και έχει εργαστεί σε παραγωγές όπως η Art Athina 2019, η μη κερδοσκοπική εταιρεία Greece in USA, υπό τη διεύθυνση της επιμελήτριας και διδάκτορα Σοζίτας Γκουντούνα και η documenta 14. Το 2020 συμμετείχε στο Πρόγραμμα Ανταλλαγής Επιμελητών του Ιδρύματος ΝΕΟΝ, σε συνεργασία με τη Whitechapel Gallery, στο Λονδίνο.
Η Δέσποινα Χαριτωνίδη (1991) ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Ρώμης (Accademia di Belle Arti di Roma) στη γλυπτική (2011), και της Σχολής Καλών Τεχνών της Ουτρέχτης (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) με κύριο άξονα την εγκατάσταση και την performance (2013). Το έργο της έχει παρουσιαστεί μεταξύ άλλων: Άτοπος, Αθήνα (2023), Eins Gallery, Κύπρος (2023), Microclima Venezia – Cinema Galleggiante, Βενετία, IT (2022), Changwon Sculpture Biennale, Νότια Κορέα (2022), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βοϊβοντίνα, Νόβι Σάαντ στα πλαίσια του περιπτέρου της Σερβίας στην Μπιενάλε της Βενετίας (2022), Callirrhoë, Αθήνα (2021), Alkinois Project Space, Αθήνα (2021), Ύλη(Matter)Hyle, Αθήνα (2021), ZKU, Zentrum fur Kunst und Urbanistik, Βερολίνο (2021), Hydra School Projects, ΄Υδρα (2020), Ελευσίνα -Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2023 (2018), Centraal Museum της Ουτρέχτης στο Hoog Catharine, Ολλανδία (2015) και MACRO, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ρώμης (2013). Το καλοκαίρι του 2023 θα πραγματοποιήσει το έργο Σώματα επιπλέουν στη στεριά στον αρχαιολογικό χώρο του Ποσειδώνα της Τήνου, με την υποστήριξη του Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Despina Charitonidi, Unlikely places, detail, aluminum, iron rods, ceramic, dimensions variable, 2020
