Από τις εκδόσεις Άγρα κυκλοφορεί το βιβλίο, Δημοτικά τραγουδάκια εθνικά μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες εις το Ληξούρι (Κεφαλληνία επαρχία Πάλης) τους 1842: Άγνωστη χειρόγραφη συλλογή του Ανδρέα Λασκαράτου σε επιμέλεια των Γιάννη Παπακώστα & Παντελή Μπουκάλα.
Γνωρίζουμε τον χρόνο (1842) και τον τόπο (Ληξούρι), δεν γνωρίζαμε όμως ποιός ευαίσθητος συλλογέας δημοτικών τραγουδιών ήταν ο δημιουργός της χειρόγραφης συλλογής που μόλις τώρα έρχεται για πρώτη φορά στο φώς. Καθαρό και φροντισμένο το χειρόγραφο, πιστοποιεί ότι επρόκειτο για άνθρωπο λόγιο, ικανό να μεθοδεύσει τη συλλογή του υλικού του, την ταξινόμηση του και την αποτύπωση του στο χαρτί. Ικανό επίσης να σχολιάσει με φιλολογική γνώση και καλλιτεχνική ευαισθησία τους στίχους που επιμελώς είχε συγκεντρώσει.
Η φιλολογική έρευνα, που θεμελιώθηκε στη συσχέτιση μαρτυριών φιλολογικού και ιστορικού χαρακτήρα και στον συγκριτικό έλεγχο χειρογράφων, απέδειξε ότι ο συντάκτης της συλλογής ήταν ο ποιητής και πεζογράφος Ανδρέας Λασκαράτος(1811-1901), δεινός αλλά και τερπνός χλευαστής της θρησκοληψίας. Στο σχολείο είχε δάσκαλο τον Ανδρέα Κάλβο. Στα χρόνια που σπούδαζε στην Κέρκυρα, βρέθηκε στον κύκλο του Σολωμού. Η πνευματική μαθητεία του στον μεγάλο Ζακύνθιο είναι πιθανό να του προκάλεσε το βαθύ ενδιαφέρον για τα δημοτικά τραγούδια, προς συλλογή των οποίων ταξίδεψε το 1845 στο Μεσολόγγι, την Πάτρα, την Αθήνα, τη Σύρο και την Κρήτη.
Ήδη όμως το 1842 είχε έτοιμο και καθαρογραμμένο ένα χειροποίητο βιβλίο που τελικά έγινε διπλό, μια και το 1844, στην Κέρκυρα, ενσωματώθηκε στο αρχικό ένα μικρότερο. Τη συλλογή την απαρτίζουν περί τα 380 τραγούδια, τετράστιχα τα περισσότερα, ερωτικά, σατιρικά, αστεία, αλλά και τσακίσματα και έμμετρα γνωμικά. Και μάλιστα, όπως σημειώνει στον τίτλο ο ίδιος ο συλλογέας, τα τραγούδια είναι “μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες”, ώστε να εξασφαλιστεί η αυθεντικότητα τους.
Η ανά χείρας έκδοση της Συλλογής Λασκαράτου προσφέρει τη δυνατότητα να απολαύσουμε ξανά την “ωραία απλότητα” των δημοτικών μας τραγουδιών, την ερωτική τους ευθύτητα και αμεσότητα, το σπιρτόζικο πνεύμα τους, τη διαυγή επιγραμματικότητα τους. Την αξία του μεταθανάτιου δώρου του Κεφαλλονίτη συγγραφέα τη μεγεθύνει το γεγονός ότι ανάμεσα στα τραγούδια που αποθησαύρισε δεν είναι λίγα όσα δεν απαντούν σε κατοπινές συλλογές δημοτικών τραγουδιών. Για παράδειγμα, το εξής τετράστιχο, που πλάστηκε το 1833:
Άρχοντες, μεταλάβετε/και ξεμολογηθείτε κι εμάς τους μαύρους τους φτωχούς / να μας ξεφορτωθείτε.
“Η σάτιρα είναι νοστιμότατη και φυσικότατη” σχολιάζει ο Λασκαράτος. Με το δίκιο του.
Ο Γιάννης Παπακώστας είναι ομότιμος καθηγητής Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 2007-2009 δίδαξε στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Γρανάδας. Πραγματοποίησε έρευνα σε αρχεία και βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης και του Βουκουρεστίου. Για το συγγραφικό του έργο τιμήθηκε τρείς φορές από την Ακαδημία Αθηνών. Είναι γενικός φιλολογικός επόπτης των εκδόσεων του Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας.
Ο Παντελής Μπουκάλας έχει δημοσιεύσει εφτά βιβλία ποίησης (τα Ρήματα τιμήθηκαν με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2010), δοκίμια και μεταφράσεις αρχαιοελληνικών ποιητικών και θεατρικών κειμένων. Δημοσιογραφεί στην Καθημερινή.
