Διάλεξη του Ορχάν Παμούκ στο Μέγαρο Μουσικής

Τιμημένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, με χιλιάδες προσηλωμένους αναγνώστες σε όλον τον κόσμο, συγγραφέας οκτώ μυθιστορημάτων, …

που έχουν προκαλέσει παγκόσμια αίσθηση, ο Ορχάν Παμούκ έρχεται στην Αθήνα, καλεσμένος από το Megaron Plus, για μια διάλεξη με τίτλο, «Τι γίνεται στο μυαλό μας όταν διαβάζουμε ένα μυθιστόρημα;» (Μυθιστορήματα και Ζωές).  Τη διάλεξη που περιμένουν με ενδιαφέρον οι πολυπληθείς αναγνώστες του στην Ελλάδα, θα προλογίσει ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος.

Ο Ορχάν Παμούκ θα διαβάσει αποσπάσματα από έργα του στα τουρκικά(με  ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά). Ο διάσημος Τούρκος συγγραφέας στη συνάντηση του αυτή με το κοινό του Megaron Plus – που ήταν προγραμματισμένη για τον περασμένο Μάρτιο και αναβλήθηκε για σοβαρούς οικογενειακούς του λόγους -θα ανιχνεύσει τις περίπλοκες και ανεπαίσθητες  διαδρομές που επιλέγει ο αναγνώστης της λογοτεχνίας, για να περιπλανηθεί και να μεταμορφωθεί  από τις πληροφορίες και τις αποκαλύψεις της. Άλλωστε, ο Ορχάν Παμούκ  πιστεύει ότι ο σύγχρονος κόσμος, κατακτάει την πιο βαθιά αυτογνωσία μέσα από τη λογοτεχνία, που του προτείνει έναν αποκαλυπτικό καθρέφτη για τις αντιφάσεις, τις πλάνες και τα αδιέξοδά του.

«Η λογοτεχνία σήμερα πρέπει να μιλάει και να διερευνά τους μεγάλους φόβους της ανθρωπότητας», έλεγε ο Ορχάν Παμούκ στην ομιλία του στην τελετή απονομής του Νόμπελ, τον Δεκέμβριο του 2006. «Το φόβο του αποκλεισμού, της εκμηδένισης, της απαξίωσης. Αδικία, συλλογικές ταπεινώσεις, αίσθημα καταδίωξης, εθνικιστικοί κομπασμοί, διατυπωμένοι σε μια παράλογη και πομπώδη γλώσσα, αγγίζουν μέσα μου μια σκοτεινή περιοχή.

Οι εκτός δυτικού κόσμου κοινωνίες παραδίδονται σε αυτούς τους φόβους και κάνουν συχνά παράλογες πράξεις. Οι δυτικές κοινωνίες, υπερβολικά υπερήφανες για τον πλούτο τους και για την προίκα της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού και του Μοντερνισμού, που μας έχουν  προσφέρει, παραδίδονται κι αυτές, κατά καιρούς, σε μια υπερβολική αυτοπεποίθηση, που είναι εξίσου παράλογη».

Η Ακαδημία είχε επιλέξει εκείνη τη χρονιά τον Ορχάν Παμούκ,  γιατί «στην αναζήτηση της μελαγχολικής ψυχής της γενέτειράς του έχει ανακαλύψει καινούργια σύμβολα για τη σύγκρουση, αλλά και την αλληλεπίδραση των πολιτισμών». Με το βραβείο αυτό η Δύση αναγνώριζε στον Ορχάν Παμούκ, όχι μόνο έναν άξιο λογοτέχνη, αλλά και έναν «δραγουμάνο», έναν διερμηνέα και οδηγό για την Ανατολή, τη στιγμή που τον χρειαζόταν.

Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1952, σε μια δυτικόφιλη αστική οικογένεια, που όφειλε την άνεσή της στις κατασκευές σιδηροδρόμων, ο Ορχάν Παμούκ  μέχρι τα 22 του ονειρευόταν να γίνει ζωγράφος. Παρακολούθησε την Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου της Πόλης για τρία χρόνια και κατέληξε στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου.

Ευγνώμονας στον μηχανικό κατασκευών πατέρα του και ερασιτέχνη ποιητή, που δεν υπήρξε αυταρχικός, ο Ορχάν Παμούκ ανέπτυξε μια συνείδηση ευαίσθητη και ανήσυχη, οδηγό για τις τολμηρές πολιτικές του πεποιθήσεις, αλλά και για τις ευαίσθητες λογοτεχνικές αφηγήσεις του.

Ο Oρχάν Παμούκ τέλειωσε το λύκειο στη Ροβέρτιο σχολή, σπούδασε τρία χρόνια αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο και το 1976 αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Έζησε τρία χρόνια στις HΠA, όπου εργάστηκε σαν ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα και στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης.

Άρχισε να γράφει το 1974. Tο πρώτο του μυθιστόρημα, Tζεβντέτ μπέης και υιοί, βραβεύτηκε το 1979 στο διαγωνισμό μυθιστορήματος των εκδόσεων Mιλλιέτ. Tο βιβλίο αυτό εκδόθηκε το 1982 και την επόμενη χρονιά πήρε το βραβείο μυθιστορήματος Oρχάν Kεμάλ.

Tο δεύτερο βιβλίο του, Tο σπίτι της σιωπής (1982), μεταφράστηκε στα γαλλικά και το 1991 τιμήθηκε με το βραβείο Prix de la découverte Européenne. Tο ιστορικό του μυθιστόρημα Tο Λευκό Κάστρο (1985) μεγάλωσε τη φήμη του μέσα κι έξω από την Τουρκία. Η εφημερίδα «Nιου Γιορκ Tάιμς» έγραψε τότε γι’ αυτόν: «Ένα αστέρι γεννήθηκε στην Ανατολή». Ακολούθησαν: Tο μαύρο βιβλίο, ένα από τα πιο συζητημένα και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας, Η καινούργια ζωή, Με λένε Κόκκινο (βραβείο IMPAC, 2003), Ιστανμπούλ. Πόλη και Αναμνήσεις, και Χιόνι.

Η Κωνσταντινούπολη είναι η πόλη στην οποία ζει και μαζί η λογοτεχνική του επικράτεια, όπως η Αγία Πετρούπολη για τον Ντοστογιέφσκι, το Δουβλίνο για τον Τζόις και το Παρίσι για τον  Προυστ.  Ανακάλυψε την πόλη του και τη φωνή του, όταν βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, τη δεκαετία του 80. Η απόσταση και η νοσταλγία τον έκαναν να εκτιμήσει τον οθωμανικό, περσικό, αραβικό και ισλαμικό πολιτισμό και με τη λογοτεχνία του άρχισε να ανιχνεύει και να αποκαθιστά κόσμους ξεχασμένους από τότε που ο Κεμάλ Ατατούρκ ίδρυσε το κοσμικό κράτος, το 1923.

Η επιτυχία της γραφής του οφείλεται στο ότι επιχειρεί αυτή την αποκατάσταση με μεταμοντέρνο ιδίωμα, που μοιάζει με εκείνο του Μπόρχες και του Καλβίνο, και τον βοηθάει να μιλήσει για την ουσία του τόπου του υπερβαίνοντας τα στερεότυπα και την προπαγάνδα και να μας προτείνει την κατανόηση ως στήριγμα επικοινωνίας. Αυτό αποτυπώνεται στα μυθιστορήματά του, που έχουν μεταφραστεί σε 50 γλώσσες,  από Το Μαύρο Βιβλίο, Το Λευκό Κάστρο, Το Χιόνι, το Με Λένε Κόκκινο, την Καινούργια Ζωή, μέχρι το αυτοβιογραφικό «Ιστανμπούλ. Πόλη και Αναμνήσεις».

 «Το Μουσείο της Αθωότητας», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Ωκεανίδα, όπως και τα υπόλοιπα  μυθιστορήματά του, είναι ένα βιβλίο για τον έρωτα, την αφοσίωση, το πάθος, τη φιλία, το χρόνο, το δικαίωμά μας στην ευτυχία.

Η συγγραφή του νέου μυθιστορήματος του Ορχάν Παμούκ, που έγινε κυρίως σε δωμάτια ξενοδοχείων στο περιθώριο των ταξιδιών του στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, διήρκεσε πέντε χρόνια. Η ιδέα για το βιβλίο γεννήθηκε όταν ο Παμούκ αποφάσισε να ανοίξει ένα παλαιοπωλείο στην Κωνσταντινούπολη. Στη διάρκεια όμως της συλλογής των αντικειμένων αυτού του μαγαζιού, άλλαξε γνώμη κι αποφάσισε τελικά να φτιάξει ένα μουσείο που θα απεικονίζει την ιστορία του βιβλίου που έγραφε – το Μουσείο της αθωότητας.

Τα ‘Άλλα χρώματα’ – το πιο πρόσφατο βιβλίο του –  είναι μια συλλογή από κείμενα επίκαιρα και ταυτόχρονα διαχρονικά, που περιλαμβάνει από λυρικά αυτοβιογραφικά κομμάτια και δοκίμια για τον πολιτισμό μέχρι πολιτικές αναλύσεις και χιουμοριστικά στιγμιό¬τυπα. Ο Παμούκ στοχάζεται πάνω στη ζωή του: πώς έβγαλε το πρώτο του διαβατήριο, το πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη, το θάνατο του πατέρα του, τη φιλία με την κόρη του τη Ρουγιά, αλλά και τη ζωή του στην Ιστανμπούλ και τη νέα Υόρκη, τη συγγραφή των βιβλίων του και την πρόσφατη πολύκροτη δίκη του.

Στα Άλλα χρώματα περιλαμβάνεται επίσης το διήγημά του Κοιτάζοντας από το παράθυρο, που συνοδεύεται από δικά του ασπρόμαυρα σχέδια. Αυτή την τόσο προσωπική συλλογή του Ορχάν Παμούκ, συμπληρώνει η Βαλίτσα του πατέρα μου, ο λόγος του στην απονομή του Νόμπελ το 2006, όπου περιγράφει με πολύ εμπνευσμένο κι ευφάνταστο τρόπο τι σημαίνει να είναι συγγραφέας.

Στα αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση