Δημήτρης Αληθεινός – Αναδρομική έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Tο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο πλαίσιο της σειράς των ιστορικών αναδρομικών εκθέσεων, παρουσιάζει…

από τις 14 Φεβρουαρίου έως τις 26 Μαΐου 2013 την πρώτη αναδρομική έκθεση του Δημήτρη Αληθεινού.

Για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες ο Δημήτρης Αληθεινός (γεν. 1945) διερευνά τα όρια της ζωγραφικής γλώσσας προτάσσοντας μια οικουμενική αντίληψη της τέχνης. Ξεκίνησε την εκθεσιακή του δραστηριότητα τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ΄70 μέσα στο κλίμα του κοινωνικού και πολιτικού αναβρασμού. Το έργο του συνδέθηκε  με την πρωτοπορία και την ριζοσπαστικότητα, τη διαμαρτυρία και την «αντι-τέχνη», θέτοντας ερωτήματα για το ρόλο του καλλιτεχνικού έργου σε περιόδους αμφισβήτησης. Καθημερινά αντικείμενα, κατασκευές που εκπέμπουν τον ήχο του δρόμου, ανθρώπινα σώματα μετέτρεψαν την τέχνη του σε κομμάτι της κοινωνικής ζωής.

Σύντομα βρέθηκε στην Ευρώπη, στη Ρώμη και το Παρίσι, όπου με τις εφήμερες παρεμβάσεις του στο δημόσιο χώρο (πάρκα, πλατείες, σταθμούς μετρό κ.α.) προσέγγισε το μοντερνιστικό αίτημα της σύζευξης τέχνης και ζωής. Μια δεκαετία αργότερα, με την γνωστή ενότητα των Κατακρύψεων προέκτεινε τις διαπολιτισμικές αναζητήσεις, ήρθε σε επαφή με φορείς άλλων πολιτισμών, δημιούργησε έργα μαζί τους, προτείνοντας τη διάσωση της πολιτισμικής πολυφωνίας, έξω και πέρα από το θεσμικό σύστημα της τέχνης.

Στην πρώτη του αναδρομική έκθεση το ΕΜΣΤ παρουσιάζει περισσότερα από 100 έργα  που καλύπτουν όλες τις περιόδους της δημιουργικής του πορείας και εκτείνονται χρονικά από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70 μέχρι και σήμερα.

Αφετηρία της έκθεσης αποτελούν τα έργα της δεκαετίας του ΄70. Ζωγραφικά έργα, σχέδια, εγκαταστάσεις, γλυπτά, φιλμ, βίντεο μαζί με αρχειακό υλικό από τις εφήμερες παρεμβάσεις του στο δημόσιο χώρο θα εκτεθούν εδώ. Διαδοχικά, κατά τη διάρκεια της έκθεσης, θα παρουσιαστούν με τη συμμετοχή εθελοντών, τρεις ιστορικές δράσεις.

Από τις 14 Φεβρουαρίου μέχρι και τα μέσα Μαρτίου, (σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες που θα ανακοινωθούν σύντομα) θα ζωντανεύει το Συμβάν που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1973 στο Πνευματικό Καλλιτεχνικό Κέντρο Ώρα. Στην ιστορική αυτή έκθεση ο καλλιτέχνης παρουσίασε τρία λευκά κουτιά από τα οποία εξείχαν ζωντανά ανθρώπινα μέλη που κινούνταν, ενώ σε ένα τέταρτο κουτί  έσταζε οξύ πάνω σε ένα κομμάτι μέταλλο.
Θα ακολουθήσουν (τον Απρίλιο) η Χωρίς τίτλο δράση που παρουσιάστηκε στην πρώτη του ατομική έκθεση το 1972 στον Δεσμό και (τον Μάιο) η δράση 16 βιβλία – 16 απόψεις που πραγματοποιήθηκε το 1980 στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας. 

Από τη δράση στο χώρο στην τελετουργία

Από την απομυθοποίηση του έργου στο χώρο, εκθεσιακό και δημόσιο, στρέφεται τη δεκαετία του ΄80 στο μύθο και τις αρχέγονες καταβολές του. Η εγκατάστασή του με τίτλο Αναφορά στον Μαντένια που παρουσιάζεται για πρώτη φορά το 1980 στη Μπιενάλε του Παρισιού θα σηματοδοτήσει αυτή τη στροφή. Με δύο κινηματογραφικές μηχανές προβολής 16 χιλιοστών δίνει νέα πνοή στην εικόνα του Αγίου Σεβαστιανού του Andrea Mantegna. Σχεδιάζει το περίγραμμα της εικόνας στον τοίχο του εκθεσιακού χώρου και προβάλλει πάνω στον κορμό και στα πόδια δύο κινηματογραφημένες δράσεις. Το έργο Αναφορά στον Μαντένια θα παρουσιάζεται στο ΕΜΣΤ κάθε Πέμπτη στις 7μμ. 

Από το 1981 πραγματοποιεί τις γνωστές Κατακρύψεις, έργο σπονδή και προσφορά, έργο ζωής που απλώνεται σε όλο τον Πλανήτη, από τη Θεσσαλονίκη στην Κωνσταντινούπολη και το  Μάτσου Πίτσου, στο Βαρανάσι, την Πάτρα τη Βενετία και από την Κύπρο ως τα νησιά Κουκ και το νησί του Πάσχα. Ουσιαστικά, κρύβει στη γη έργα ζωγραφικής και κατασκευές που ο ίδιος δημιουργεί ή άλλα έργα και αντικείμενα, με την παρουσία ή όχι κοινού, σε μια προσπάθεια να διασώσει τη μνήμη, να προστατεύσει καταχώνοντας το σύγχρονο καλειδοσκόπιο του ανθρώπινου πολιτισμού σε πείσμα των συνθηκών.

Για πρώτη φορά θα παρουσιαστεί εκτενές αρχειακό υλικό από φωτογραφίες, βίντεο, και κείμενα, τεκμήρια μοναδικά από τις 175 Κατακρύψεις που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Ο καλλιτέχνης θα οπτικοποιήσει την αθέατη ενότητα των Κατακρύψεων με μιας μεγάλης κλίμακας, νέα εγκατάσταση που θα αναπτυχθεί στο δάπεδο του εκθεσιακού χώρου και αποτελείται από περισσότερα από 2.000 ρολόγια τοίχου.

Το 1981 έσκαψα για πρώτη φορά τη γη, με σκοπό να κρύψω μέσα της ένα μου έργο. Έσκαβα μεταβάλλοντας αυτό που επί αιώνες ήταν ορατό, σε μη ορατό. Έσκαβα και κρύβοντας την εικόνα, ελευθέρωνα την ενέργειά της. Μεταμόρφωνα την απουσία σε αέναη εκπομπή μύθου Έσκαβα –τότε- χωρίς να γνωρίζω πως ήταν η αρχή ενός έργου, το οποίο θα σπερνόταν σε όλη τη Γη, θα γράψει ο Δημήτρης Αληθεινός στις Ιστορίες ενός ρευστού έργου (εκδ. Εστία) για τις Κατακρύψεις του που συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Από το 1985 οι διαπολιτισμικές αναζητήσεις του εμπλουτίζονται με τις Συνεργασίες με τους πολιτισμούς του κόσμου. Ζει για μεγάλο διάστημα ανάμεσα σε μέλη κοινοτήτων, εμπλέκεται ενεργά στις εκδηλώσεις και στις θρησκευτικές τελετές τους, όπως για παράδειγμα, σε τελετές  βουντού στο Μπενίν, ή σε τελετές με τους σαμάνους chepang του νότιου Νεπάλ, σε πυροβασίες των Αναστενάρηδων της Αγίας Ελένης στη Μακεδονία. Ζωγραφίζει το ναό του Φιδιού-Ουράνιου Τόξου στην Ουϊντά στο Μπενίν, τελεί προσφορές στο ναό του Θεού Σίβα στο Κατμαντού, στην Παναγία Προυσιώτισσα στην  Ευρυτανία  ή  σε πολιτισμούς που έχουν εξαφανιστεί όπως o θεός-πουλί Μάκε Μάκε στο Νησί του Πάσχα.

Θα εκτεθεί στο ΕΜΣΤ αρχειακό υλικό από τις 32 «άυλες» Συνεργασίες με τους πολιτισμούς του κόσμου καθώς και η σειρά των βιβλίων που δημιούργησε σε αυτά τα ταξίδια.

Σύντομο βιογραφικό του καλλιτέχνη

Ο Δημήτρης Αληθεινός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Σπούδασε ζωγραφική στην Α.Σ.Κ.Τ. (1968-1970) στο εργαστήριο του Ν. Νικολάου και στην Academia di Belle Arti στη Ρώμη (1970-73) και Αρχιτεκτονική στην École Spéciale d’Architecture στο Παρίσι. Από το 1972 μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει 30 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει συμμετάσχει σε περίπου 100 ομαδικές. Το 1980 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε Νέων στο Παρίσι, το 1983 στην Μπιενάλε του Σάο Πάολο, το 1989 στην Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης και το 1998 στην Μπιενάλε του Καῒρου. Το 1997 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας. Από τις εκδόσεις Εστία κυκλοφορούν η συλλογή διηγημάτων του «Ιστορίες ενός Ρευστού έργου» (1997) και το μυθιστόρημά του «Αν δεις το Χρόνο πες του ότι πέρασα» (2008). Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Λεζάντες

1
Χωρίς τίτλο, 1971
Γύψος μέταλλο, πολυεστέρας
Συλλογή Μπέλτσιου

2
Χωρίς τίτλο, 1972
Γύψος, ύφασμα, ξύλο, μικρόφωνο, ηχεία
Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη

3
Συμβάν, 1973
Γύψος, ξύλο, μαγνητόφωνο, φωτιστικό
Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Aρ. Εισ. 162/02

4

Φωτογραφία από τη δράση Ένα συμβάν,1973
Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο Ώρα, Αθήνα

5
Φωτογραφία από τη δράση στην έκθεση Βιβλία-16 Απόψεις, Γαλλικό Ινστιτούτο, Αθήνα, 1980

Επιμέλεια: Τίνα Πανδή – Σταμάτης Σχιζάκης