Δημήτρης Παπαϊωάννου – Πρώτη Ύλη (Φεστιβάλ Αθηνών – Πειραιώς 260)

Από τη Μαριάννα Παπάκη

Κάτι πραγματικά μαγικό συνέβη τις τελευταίες ημέρες (23-26, 30/6 και 1-3/7) στην Πειραιώς 260. Κάτι από αυτά τα μικρά (ή και μεγάλα θαύματα) που σε πείθουν πως τελικά ναι, τα χρήματα είναι υπερεκτιμημένα και δεν μπορούν να σώσουν κανένα καλλιτεχνικό δημιούργημα εάν δεν υπάρχει η σκέψη, η έμπνευση, το ταλέντο. Το αντίθετο όμως μπορεί να συμβεί και σε αυτό ακριβώς έγκειται η έννοια του θαύματος.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είδε τους χώρους της Πειραιώς 260 και αποφάσισε πως θέλει να παρουσιάσει την παράστασή του στο γκαράζ… Εκεί λοιπόν, στον χώρο Α΄ λίγα μέτρα μακριά από την εγκατάσταση του Μάικλ Λάντυ (ένα μηχάνημα που καταστρέφει τις πιστωτικές κάρτες των τολμηρών επισκεπτών) η δημιουργία επιστρέφει στην αρχέγονη έννοιά της, στην πρώτη ύλη.

Όσοι έχουμε εξασφαλίσει το πραγματικά μαγικό χαρτάκι, περιμένουμε στην ουρά και με έκπληξη βλέπουμε τον Δημήτρη Παπαϊωάννου φορώντας το κομψό κοστούμι της παράστασης (κατασκευή: Ισλάμ Κάζι) να «κόβει» ο ίδιος τα εισιτήρια του κοινού και να μας καλωσορίζει.

Η παράσταση αρχίζει και αν και τόσο λιτή σε γεμίζει από το πρώτο δευτερόλεπτο με σκέψεις. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου που ερμηνεύει τον καλλιτέχνη εισέρχεται από αριστερά με έναν κάδο σκουπιδιών στον ώμο που δίνει την ψευδαίσθηση πως συμπληρώνει το σώμα ως κεφάλι. Αδειάζει από τον σκουπιδοτενεκέ, ένα ένα κομμάτια που μοιάζουν με ζύμη ή πηλό. Ανεβαίνει στη σκηνή όπου εμφανίζεται ο Tadeu Liesenfeld, ο Βραζιλιάνος χορευτής που καλείται να ερμηνεύσει το ρόλο του δημιουργήματος – αγάλματος. Γυμνός σαν άγαλμα, σαν ένας ζωντανός κούρος επί σκηνής με φόντο ένα πλαίσιο – ταμπλό ξεκινά την επώδυνη μάχη με τον δημιουργό του.

Για μία ώρα και είκοσι λεπτά το κοινό προσηλωμένο σαν ένα σώμα με δύο μάτια παρακολουθεί γοητευμένο, σαν από κλειδαρότρυπα, την μοναχική διαδικασία και μοναδική σχέση του δημιουργού με το δημιούργημά του. Στην αρχή, οι άχρηστες σκέψεις που βγαίνουν από ένα καλάθι σκουπιδιών και καταλήγουν στο πάτωμα, έπειτα η έμπνευση και η ιδέα που «εκρήγνυται» μέσα στο σώμα και το μυαλό του γλύπτη, η δημιουργία που εμπεριέχει την φροντίδα του δημιουργού για το άγαλμά του, την αλλαγή σχεδίου αλλά και το τελικό αποτέλεσμα που κατακτά τη δική του αυτονομία. Το γλυπτό που αποκτά όνομα, υπόσταση, αναγνώριση, ζωή με άλλα λόγια, «καταπλακώνει» συχνά τον δημιουργό του και ταυτόχρονα του χαρίζει την αιώνια σωτηρία.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και ο Tadeu Liesenfeld μπλέκουν με κινήσεις απίστευτης λεπτομέρειας, ακρίβειας και αισθητικής τα σώματά τους, «περνώντας» συχνά ο ένας μέσα από τον άλλο, δημιουργώντας ψευδαισθήσεις οπτικές μόνο με την ίδια την πρώτη ύλη τους. Ο ένας ισορροπεί πάνω στον άλλο, ο ένας γίνεται ο άλλος και συμπληρώνει τον άλλο. Μια δουλειά με αρκετές αναφορές σε προηγούμενες του καλλιτέχνη αλλά τόσο μα τόσο αυτόνομη, τόσο διαφορετική.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου έστησε μια παράσταση αφαιρετική. Μία σκηνή – παράπηγμα, ένα ξύλινο τελαρο, μία λάμπα – αγαπημένο σκηνικό αντικείμενο του και δύο κίονες Δωρικού ρυθμού, φόντο που δεν ξεχώριζες αν ήταν μέρος της παράστασης ή συμπτωματικά διαγράφονταν ως σκιές στον τοίχο. Μία βρύση και ένα λάστιχο από το οποίο οι δύο χορευτές ήπιαν νερό αλλά και βράχηκαν σχηματίζοντας μια μικρή λιμνούλα μπροστά στη σκηνή. Χώμα και νερό. Πρώτη Ύλη και δημιουργία. Επιστροφή στα βασικά υλικά, επιστροφή στον εαυτό μας, επιστροφή στη σκέψη.

Οι φωτισμοί τους οποίους υπογράφει ο ίδιος ο Παπαϊωάννου εξαιρετικοί, ζωτικό μέρος της παράστασης όπως και ο σχεδιασμός των ήχων που υπογράφει ο Κώστας Μιχόπουλος και αντικαθιστούν την ομιλία και τη μουσική με εξαίρεση ένα ταξίμι του Γιάννη Παπαϊωάννου στο μπουζούκι να υπογραμμίζει διακριτικά το ελληνικό στοιχείο.

Η «Πρώτη Ύλη», δουλειά που επέλεξε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου να συμμετέχει ως χορευτής μετά από 10 χρόνια, είναι μια μεστή, ουσιαστική κατάθεση μυαλού και ταλέντου. Από αυτή τη σχέση γλύπτη – αγάλματος «περνάει» η αρχαιότητα, ο Τσαρούχης και η σύγχρονη δημιουργία. Περνούν τα πράγματα που μας κάνουν να νιώθουμε υπερήφανοι και όχι ντροπιασμένοι. Η ελπίδα που τόσο ξαφνικά έγινε ζητούμενο, προκύπτει μετά από μία παράσταση χορού μέσα σε ένα γκαράζ. Από μία … «Πρώτη Ύλη» η οποία παραγνωρίστηκε, υποτιμήθηκε και τώρα ήρθε η στιγμή να πάρει την εκδίκησή της. Και την πήρε. Απόδειξη, το παρατεταμένο χειροκρότημα των θεατών και η σιωπηλή αμηχανία βγαίνοντας. Όπως πάντα άλλωστε μετά από ένα καλλιτεχνικό γεγονός τέτοιας δυναμικής, πληρότητας και ευφυΐας.

Συντελεστές

Δημιουργία
Δημήτρης Παπαϊωάννου

Με τους
Tadeu Liesenfeld και Δημήτρη Παπαϊωάννου

Ηχητικός σχεδιασμός
Κώστας Μιχόπουλος

Βοηθοί σκηνοθέτη
Τίνα Παπανικολάου και Παυλίνα Ανδριοπούλου – Ντίνος Νικολάου