Δημήτρης Τσάκας: Το ένστικτό µου µε καθοδηγεί κυρίως προς τον ήχο του ποιήματος

Την Πέμπτη 16 Νοεμβρίου, το Half Note Jazz Club υποδέχεται τον Δημήτρη Τσάκα για μια μοναδική βραδιά, που θα μας μεταφέρει σε έναν μαγικό κόσμο μουσικής, ποίησης και τζαζ. Υπό την επιμέλεια του Δημήτρη Τσάκα, η φωνή της Αναστασίας Κωνσταντινίδου, η κιθάρα του Άλκη Νίλεντ, το κοντραμπάσο του Κίμωνα Καρούτζου, τα ντραμς του Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη και το σαξόφωνο του πολυπράγμωνα τζαζίστα, θα δημιουργήσουν μια απαράμιλλη συνθετική εμπειρία.

Ο σαξοφωνίστας και συνθέτης μίλησε στο CultureNow με αφορμή την εμφάνισή του στο Half Note, με την συναυλία “Lyrically in Tune – Η Τζαζ συναντά την ποίηση”.

***

-Θα λέγατε πως έχετε μια συγκεκριμένη φιλοσοφία –  στάση, αν προτιμάτε – απέναντι στη μουσική σύνθεση;

Η προσέγγιση µου στη σύνθεση είναι περισσότερο πρακτική παρά θεωρητική. Απολαμβάνω πολύ τη διαδικασία της δημιουργίας μουσικής. Ʃυνήθως ξεκινάω µε τη μελωδία και στη συνέχεια µε την αρμονία. Ʃε ορισμένες περιπτώσεις, αρχίζω την δημιουργία και των δύο (μελωδία και αρμονία) ταυτόχρονα. Ʃτη συνέχεια, τα δύο αυτά στοιχεία συνδυάζονται διαδραστικά και αμφίδρομα, αλληλοεπιδρώντας µε το ρυθμό και ανταλλάσσοντας επιρροές µε τα ηχοχρώματα που έχω στο μυαλό µου από τα όργανα και τους μουσικούς που θέλω να συμμετέχουν.

Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, το ένα στοιχείο αλλάζει το άλλο μέχρι να φτάσω σε ένα σημείο όπου θεωρώ τη σύνθεση ολοκληρωμένη. Με αγωνία και χαρά ακούω το αποτέλεσμα όταν το παρουσιάζω σε άλλους μουσικούς µε τους οποίους συνεργάζομαι.

-Πότε σας κινεί για πρώτη φορά το ενδιαφέρον η σύνδεση της τζαζ μουσικής και της ποίησης;

Ως τζαζ μουσικός που ζω στην Ελλάδα, ένιωσα την ανάγκη να εμπνέομαι από διάφορες μορφές τέχνης. Το πρώτο βήμα ήταν όταν άρχισα να ακούω τους στίχους σε διάφορα τραγούδια τζαζ και να τους αντιλαμβάνομαι ως ποιήματα – λυρικά, μελωδικά και ελεύθερα. Παράλληλα, αφιερώνοντας χρόνο στην ανάγνωση ποιημάτων, άρχισα να σκέφτομαι μελωδίες, ρυθμούς, και αρμονίες – όλα τα στοιχεία της μουσικής. Κατόπιν, αποφάσισα να ενώσω αυτά τα δύο κόσμους και να εξερευνήσω διάφορους τρόπους σύνθεσης, συνδυάζοντας τη μουσική που αγαπώ µε την ποίηση.

-Όταν συνοδεύετε μουσικά κάποιους στίχους, που επικεντρώνετε την προσοχή σας;

Το ένστικτό µου µε καθοδηγεί κυρίως προς τον ήχο του ποιήματος, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Προσπαθώ να αφήνω τον εαυτό µου να ενσωματώνεται στη μελωδία και την ατμόσφαιρα του ποιήματος, αντί να επικεντρώνομαι αποκλειστικά στην λεκτική έννοια. Αυτό µε επιτρέπει να δημιουργώ έναν ευαίσθητο και συναισθηματικά φορτισμένο συνδυασμό μεταξύ μουσικής και λέξεων, δημιουργώντας ένα συνολικό αποτέλεσμα που ανταποκρίνεται στην αισθητική του ποιήματος.

-Τι ακριβώς να περιμένουμε από τη βραδιά στο Half Note “Lyrically in Tune – Η Τζαζ συναντά την ποίηση”;

Ʃτη βραδιά αυτή στο Half Note, παρουσιάζουμε έναν συνδυασμό ποίησης και τζαζ μουσικής, όπου δεν κάνουμε διαχωρισμό ανάμεσα στα τραγούδια και την ποίηση. Ʃυγκεκριµένα, παρουσιάζουμε την ποίηση και τα τραγούδια της Άννας Μαρίας Μαυρογεώργη, του Yoel Soto και της Ιρίδας Λουκά, συνοδευόμενα από μια ποικιλία τζαζ μουσικής και από τα τρία µου προσωπικά άλμπουμ από το 2010 μέχρι και σήμερα. Μεγάλη σημασία στην ένωση των δύο αυτών “κόσµων” παίζουν οι σπουδαίοι μουσικοί που συνεργάζομαι. Ο Άλκης Νίλεντ στη κιθάρα, η Αναστασία Κωνσταντινίδου στη φωνή, Ο Κίμωνας Καρούτζος στο κοντραμπάσο και ο Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης στα ντραμς.

-Θεωρείτε πως κάθε ποίημα μπορεί να το «αγκαλιάσει» μια μουσική;

Πιστεύω ότι όχι, όλα τα ποιήματα δεν μπορούν να συνοδεύονται από µουσική. Πολλά ποιήματα δημιουργούν μια ξεχωριστή αισθητική αξία και δομή που μπορεί να απολαμβάνεται χωρίς καμία μουσική συνοδεία.

-Θα θέλατε να μας πείτε μερικά πράγματα για την πρόσφατη συνεργασία σας με τον Δημήτρη Καταλειφό, στο πλαίσιο του αφιερώματος «Ποίηση και Jazz» – της σειράς συναυλιών του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή Jazz στο Μουσείο;

Ʃυναντηθήκαµε µε τον Δημήτρη Καταλειφό κατά την διάρκεια της πανδημίας όπου είχαμε την πρώτη µας συνεργασία σε ένα Ραδιοφωνικό Θεατρικό έργο που σκηνοθέτησε και εγώ έγραψα τη μουσική. Ʃτη συνέχεια είχα τη χαρά να συνθέσω μουσική για ένα θεατρικό έργο που βασίστηκε σε κάποια διηγήματα του Ρέυµοντ Κάρβερ. Εκείνη την περίοδο ο Δημήτρης Καταλειφός είχε ήδη εκδόσει δυο ποιητικές συλλογές. Διάβασα τα ποιήματα και του πρότεινα να βάλουμε μουσική τζαζ σε 15 από αυτά. Του άρεσε πολύ η ιδέα και έτσι φτιάξαμε αυτή την ποιητική τζαζ παράσταση που παρουσιάσαμε στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή μαζί µε την Αλεξάνδρα Ʃιετή στη φωνή τον Ʃπύρο Μάνεση στο πιάνο και τον Αρίωνα Γυφτάκη στο κοντραμπάσο.

-Έχοντας την καλλιτεχνική επιμέλεια στην σειρά συναυλιών που προαναφέραμε, αλλά και στον Κύκλο Τζαζ στην Πλατεία στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου για δύο χρονιές (2022 και 2023), θα θέλατε να μας πείτε ποια είναι η εικόνα που έχετε για την εγχώρια τζαζ σκηνή;

Ʃτην Ελλάδα έχουμε πολλούς σπουδαίους Έλληνες τζαζ μουσικούς, καθώς και μουσικούς από άλλες χώρες που διαμένουν εδώ και συνεισφέρουν στη δημιουργία μιας πολυποίκιλης μουσικής σκηνής. Μία σκηνή που διακρίνεται για τον πλουραλισμό, τις φρέσκες ιδέες και την υψηλή αισθητική που προσφέρει. Ʃιγά σιγά, αυτή η τζαζ μουσική σκηνή αποκτά έναν ολοκληρωμένο χαρακτήρα. Το μουσείο Γουλανδρή µε το “Τζαζ στο Μουσείο” µία έμπνευση της Κατερίνας Μαρκαδάκη και το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, που παρουσιάζει το μίνι τζαζ φεστιβάλ “Τζαζ στην Πλατεία,” στην Πειραιώς 260, μια ιδέα της καλλιτεχνικής διευθύντριας Κατερίνας Ευαγγελάτου, έχουν συμβάλει σημαντικά στην αναβάθμιση της τζαζ σκηνής στην Ελλάδα, δίνοντας βήμα σε μουσικούς να εκφραστούν καλλιτεχνικά. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, πολλοί υψηλού επιπέδου τζαζ μουσικοί και συγκροτήματα έχουν περάσει από αυτούς τους χώρους.

-Μια ιδιαίτερη στιγμή στην καριέρα σας αποτελεί και η συνεργασία με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, με τον οποία δουλέψατε πάνω στην ηλεκτρονικά παραγόμενη φωνή του Stephen Hawking. Θα σας ζητήσω να μας πείτε λίγα περισσότερα για αυτό το εγχείρημα και εμπειρία.

Είχαμε ήδη συνεργαστεί µε τον Βαγγέλη Παπαθανασίου στο Blade Runner Anniversary album – ήταν το αφιέρωμα για τα 25 χρόνια από την κυκλοφορία του εµβληματικού σάουντρακ όπου είχα συμμετάσχει σαν σολίστας. Κάποια στιγμή µε πήρε τηλέφωνο και µου ζήτησε να ηχογραφήσω ένα σαξόφωνο µε την καθοδήγηση του πάνω σε μια μουσική που είχε συνθέσει. Δεν ήξερα πως θα το χρησιμοποιούσε ακριβώς, όταν άκουσα το κομμάτι μαζί µε τη φωνή του μεγάλου αστροφυσικού και κατάλαβα ότι θα το έστελνε η ESA στην πλησιέστερη μαύρη τρύπα του διαστήματος µε λίγα λόγια θα ταξίδευε στο διάστημα, στο σύμπαν, δεν χάρηκα απλά εντυπωσιάστηκα και αισθάνθηκα πολύ ιδιαίτερα. Πάντα µε γοήτευε η αγάπη του μεγάλου αυτού συνθέτη και δημιουργού για τα μυστήρια του σύμπαντος. Τον ευχαρίστησα που µου έδωσε τη ευκαιρία αυτή και συγκινήθηκα. Θα είναι κάτι που θα µε συντροφεύει καθόλη τη διάρκεια της ζωής µου.

-Τέλος, αν μπορείτε να ξεχωρίσετε για τους αναγνώστες /τριες του CultureNow ένα άλμπουμ και μια ποιητική ανθολογία που ανακαλύψατε πρόσφατα.

Ξεκινάω από την ποιητική ανθολογία: Ανακάλυψα τον Φερνάντο Πεσσόα, έναν εξαιρετικό Πορτογάλο ποιητή και συγγραφέα των αρχών του 20ού αιώνα. ”Ο “ετερώνυµος” Αλµπέρτο Καέιρο ένας από τους πολλούς που ο ίδιος ο Πεσσόα είχε δημιουργήσει, κυκλοφόρησε την συλλογή “Ο ερωτευµένος βοσκός” που περιέχει ποιήματα που µου αρέσουν πολύ.

Ʃτη μουσική τώρα: ανακάλυψα πριν λίγες μέρες ένα άλμπουµ που µε εντυπωσίασε. Λέγεται “The outer view” του George Russell (πιανίστα, θεωρητικό, συνθέτη και ενορχηστρωτή).Ήξερα πιο πολύ τον George Russell από ένα πολύ γνωστό θεωρητικό βιβλίο της τζαζ μουσικής που έχει γράψει και διδάσκεται στα μουσικά πανεπιστήμια. Το συγκεκριμένο άλμπουµ εκτός από πολύ ωραίες συνθέσεις, ατμόσφαιρα, παιξίματα, περιέχει και το τραγουδιστικό ντεμπούτο της σπουδαίας jazz τραγουδίστριας Sheila Jordan σε μια υπέροχη εκτέλεση του γνωστού “You are my sunshine”.