Στην εποχή του Γ. Σ. Μπάχ και αργότερα του Μότσαρτ ακόμη και μέχρι τα χρόνια του Μπετόβεν οι μουσικοί στην Ευρώπη μάθαιναν να παίζουν πολλά όργανα, να συνθέτουν μουσική, να αυτοσχεδιάζουν στη στιγμή πάνω σε ένα θέμα, να παραλλάσουν την παρτιτούρα προσθέτοντας στολίδια και αυτοσχεδιασμούς σε διαφορετικά στυλ, με λίγα λόγια: μάθαιναν να είναι δημιουργικοί σε κάθε μία αν όχι όλες τις δραστηριότητες τις σχετικές με τη μουσική. «Δημιουργός» δεν σήμαινε μόνο συνθέτης και «εκτελεστής» δεν σήμαινε μή-δημιουργός.
Σήμερα, περίπου τρείς αιώνες αργότερα, οι μουσικοί της τζαζ φαίνεται να είναι οι μόνοι που συνεχίζουν αυτή την παράδοση. Μπορούν να κάνουν όλα τα παραπάνω και ακόμη περισσότερα. Αντιλαμβάνονται με το αυτί μελωδίες, πολύπλοκους ρυθμούς και αρμονία και μπορούν να αυτοσχεδιάσουν ταυτόχρονα με τους μουσικούς που παίζουν άλλα όργανα γύρω τους. Είναι ευέλικτοι σε όλα τα στυλ μουσικής, είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία του ήχου είναι σε επαφή με τις τελευταίες αισθητικές τάσεις και φυσικά διαβάζουν παρτιτούρες και στην πλειοψηφία τους συνθέτουν μουσική. Εκπαιδεύονται σε όλα αυτά γιατί η τέχνη τους τα απαιτεί, τα προϋποθέτει και μάλιστα σε ψηλό επίπεδο.
Θα μου πείτε, εντάξει η τζαζ είναι πολύ απαιτητική μουσική, και λοιπόν; Ο λόγος που περιγράφω τις ικανότητες του μουσικού της τζαζ και η σύγκριση που κάνω με το παρελθόν αφορά τη μουσική εκπαίδευση. Οι σπουδαστές της γενικής μουσικής παιδείας τουλάχιστον όπως την ξέραμε μέχρι πρόσφατα στη χώρα μας εκπαιδεύονται για μία στενά εξειδικευμένη δουλειά : την εκτέλεση (και αργότερα την «ερμηνεία») μιας παρτιτούρας στη δυτικοευρωπαϊκή κλασική παράδοση. Γιατί; Γιατί η δουλειά για την οποία ετοιμάζονται (θέση σε συμφωνική ορχήστρα ή σολίστ κλασικής μουσικής) δεν απαιτεί τίποτε άλλο. Όλες εκείνες οι δημιουργικές ικανότητες των μουσικών του 17ου αιώνα εγκαταλείφθηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά από την οργανωμένη εκπαίδευση γύρω στα τέλη του 19ου.
Μπορεί όμως η σημερινή μουσική εκπαίδευση να ταυτίζεται ακόμη μόνο με εκείνα τα δεδομένα; Τί γίνεται με το χάσμα δύο αιώνων που δημιουργείται με το σημερινό μουσικό πολιτισμό και τις ασύλληπτα διαφορετικές κατευθύνσεις που έχει ο σύγχρονος μουσικός; Ποιός θα το καλύψει και γιατί να μαθαίνει κανείς μουσική διχασμένος;
Δεν θεωρώ προφανώς ξεπερασμένη την παγκόσμια κληρονομιά της κλασικής και συμφωνικής μουσικής αλλά το εκπαιδευτικό μοντέλο που φτιάχτηκε για τις εκτελεστικές ανάγκες μιας συγκεκριμένης περιόδου της. Και ίσως την ιδιαίτερή του «μετάφραση» στην Ελλάδα. Αντίθετα, η Τζαζ, έχει αναπτύξει εδώ και 50 χρόνια ένα, ώριμο πλέον, μοντέλο εκπαίδευσης που καλύπτει πολύ καλύτερα το σημερινό μουσικό φάσμα και δημιουργεί μουσικούς με τη μέγιστη επαγγελματική ευελιξία. Δίνει δημιουργική πνοή στη σημερινή και τις επόμενες γενιές μουσικών αλλά επαναφέρει και όλες εκείνες τις ζωτικές, δημιουργικές ικανότητες των μουσικών που «εγκατέλειψε» η παράδοση των κονσερβατόριων και ωδείων. Χάρη στα προγράμματα Τζαζ υπάρχουν σήμερα σημαντικοί νέοι μουσικοί που είναι μέτοχοι μιας νέας αντίληψης της μουσικής εκπαίδευσης αλλά και πολλά υποσχόμενοι δάσκαλοι.
Στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο μετράμε 15 χρόνια αθόρυβης δουλειάς σε ένα πρόγραμμα Τζαζ και Σύγχρονου Αυτοσχεδιασμού που έχει διεθνή πρότυπα αλλά γνωρίζει καλά και τις ιδιαιτερότητες της Ελληνικής μουσικής εκπαίδευσης. Με δεκάδες διεθνείς επισκέπτες και διαπανεπιστημιακές συνεργασίες μεταμορφώσαμε γενιές από μέτριους ερασιτέχνες σε εξαιρετικούς επαγγελματίες της Τζαζ που έχουν κατακτήσει διεθνείς υποτροφίες, επιτυχίες σε μεταπτυχιακά προγράμματα του εξωτερικού (σε ποσοστό πάνω από 40%) διδακτικές θέσεις στην Αμερική ακόμη και θέσεις υποψήφιων διδακτόρων στην Τζαζ. Τον Οκτώβριο του 2010 βασισμένοι στην εμπειρία αυτή φτάσαμε στη διοργάνωση του πρώτου παγκόσμιου συνεδρίου στην Ελλάδα με θέμα τη διδασκαλία του αυτοσχεδιασμού στην κλασική και την τζαζ μουσική. (http://www.ionio.gr/~jazzconf/)
Για όσους μουσικούς, εκπαιδευτικούς και γονείς θέλουν να δουν όλα αυτά στην πράξη και να κρίνουν την αξία τους, το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης διοργανώνει τον Νοέμβριο ένα διήμερο με τίτλο «Jazz Now!» όπου μπορείτε να δείτε ολόκληρη αυτή την κοινότητα καθηγητών, μουσικών και φοιτητών να δουλεύουν μαζί, να εξηγούν την τζαζ, να παίζουν νέα μουσική και να συμμετέχετε και εσείς. Τον ίδιο μήνα στο τεύχος Νοεμβρίου του περιοδικού Jazz&Tζαζ στο ένθετο CD με τίτλο “Ionian Jazz Generations” μπορείτε να ακούσετε τί είδους και τί επιπέδου μουσική κάνουν οι τελευταίες γενιές νέων ελλήνων μουσικών που σπούδασαν και σπουδάζουν Τζαζ και να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα.
Το 1950 η Τζαζ θεωρούνταν από κάποιους ως η μουσική του μέλλοντος. Ίσως σήμερα να δείχνει το μέλλον της μουσικής εκπαίδευσης.
Info: O σαξοφωνίστας Δήμος Δημητριάδης σπούδασε στις ΗΠΑ όπου εργάστηκε ως μουσικός και θήτευσε δίπλα σε μεγάλες φυσιογνωμίες της Τζαζ. Στην Ελλάδα δημιούργησε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο το μοναδικό πανεπιστημιακό Πρόγραμμα Σπουδών Τζαζ και Σύγχρονου Αυτοσχεδιασμού. Δίνει συναυλίες, διδάσκει εκπαιδευτικά σεμινάρια, και αξιολογεί προγράμματα Τζαζ σε μουσικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο ως επισκέπτης καθηγητής και ως γραμματέας του διεθνούς εκπαιδευτικού οργανισμού της τζαζ IASJ. Το 2007 του απονεμήθηκε το Artist/Scholar Grant από το ίδρυμα Fulbright.